"TE AO HOU,”
T. Wi-Repa, I ROTO i nga whaikorero mo nga tupapaku o Ngati-Porou, o roto o nga ra tutata o Hanuere ka pahure ake nei ka rongo au ki nga pakeha e mea ana, ko te "ao tawhito" kua wehe atu,a, kua takiri inaianei. Ko te ota o te "ao hou," Otira i tino puta enei kupu mo Te Kani-a-Takirau. Te take i penei ai te korero i tona matenga, ko ia te hitu o nga Kaumatua rangatira o te Tai-Rawhiti kua haere i te haere roa. He tangata a Te Hata i whakawahia e nga iwi o te Tai-Rawhiti hei tino rangatira. I mau kia a ia nga mana katoa te tetere te wehi, mete wetiweti o tenei mea o te Rangatira Maori. Tera atu te nuinga o taua kahui rangatira i ata whakawahia nei e nga pakeha kua poto atu kite po. Ko te Hata te whakamutunga o taua tira ; na reira ka kiia, mo te Tai-Rawhiti kua poko te ahi tapu, kua kopi te "ao tawhito." He aha nga hua o te "ao tawhito-" Te tino kai o roto o te ao tawhito ko te whai mana.o te rangatira kite iono atu ki ona tangata kia tikina a mea hei kinaki; kia patua te tangata whakahoki kupu mai. Ko enei tikanga katoa, he pai, he tika hoki, notemea i whakahaua mai e nga rangatira. Ko te ahua ra tenei o te ao tawhito. I te mea kua whakamanakoretia nei aua rangatira e te ture o te kotoa kite mahi i enei mahi, ka taukiri o ratou uri e ora nei, ka poroporoaki kite ao tawhito i oko-oko-tia atu ra e Te Kani-a-Takirau ki tua o o Paerau. Na i te mea kua mate te "ao tawhito," kua weherua i naianei te ao. Kaore tonu kia tiaho noa te "ao hou." 43,000 toko maha o te iwi Maori i enei ra. Kei te rite tonu pea te toko maha o nga tangata i
whanau ki roto o te pito whakamutunga o te "ao tawhito,"a, e aroha ana ki nga mea o tana wa pakeke—Ki te maha o nga mea kua whakaritea e te whakaaro hei pnrapura mo te. "ao hou." Otira anei anake te mea i rereke ai na, ko te iti o nga ra e toe mai nei mo nga kawke-ao~ta-whito,' 1 me te nui o nga ra mo nga " tino " ao hou.“ No reira ahakoa kaore ano i tino moturere noa te ao kite hou ko te hiahia 0 nga tikanga o enei ra, ko te ahu ki runga 1 nga mea kaore i kitea i te wa tawhito. No reira ka kiia he hou.
Ko te wa mararaa tenei hei powhiri i te "ao hou." Kua mohio hoki tatou, kaore e kora te whiti o taua ao. Na reira kaore e puta tere taua ao kia tatau. Otira e hara nga mea o te ao ite mea putarere. He mea ata tipn katoa, taea noatia te mutunga. Ko hea ra tenei mutunga ?
Hei ao whakarihariha ranei te "ao hou" nei, hei aha ranei. Otira kei a tatou tena. E rua nga tu ahua o te tangata hei hanga i taua "ao." Ko nga pakeke, ko nga taitamariki. Ko nga pakeke, kaore i te tino wana mo te "ao hou." I whanau hoki ratOu ki roto kite pito whakamutunga ote ao tawhito. Na reira ka ngakau rua. Ko to ratou koronatanga ke i whakao nei ki roto ki te "ao hou." Tena ko nga taitamariki, i whanau ki roto kite "ao hou." i whakaakona ki nga tikanga o te "ao hou," hei tangata mo roto mo te "ao hou." No reira i te mea kei te hui te haere a nga tangata o naianei no te "ao tawhito" e tahi, no te "ao hou" e tahime hui tahi nga tu tangata katoa kite rapu tikanga hei whakahaere mo tenei "ao huihui." Kaua nga pakeke hei owhiti ki nga taimariki. Kaua ratou hei hao ma ratau anake nga tikanga. Ite wa tawhito, ia ratau anake nga tikanga. jte wa tawhito,. ia ratau anake nga whakahaere, a, rupeke tonu te motu nei te tapae atu mo te pakeha. Tetahi, kite he nga mahi o enei ra i runga i a ratou whakahaere, poto noa iho to ratou na kitenga i taua he. Tena ko nga taitamariki, ka kite tonu i taua he i mua nei, no ratou hoki te oranga roa. Kaore kia an i tino tika ma nga karoua anake, he poto nei o ratau ra e toe mai nei, e hanga he tikanga mo nga tamariki, mo ratou nei te roanga o te ao.
Engari te tikanga pai, me mahi tahi nga pakeke. me nga tai-tamariki. Ko te kupu tika i nga taitamariki; ko te kupu tika i nga pakeke, me whakaae e nga taitamariki ; ko te kupu tika i nga taitamariki me whakaae e nga pakeke.
Mehemea heoi ra ano nga tikanga rarahi o te "ao tawhito" ko te whai-raihana o te rangatira kite pntia tangata, me hari tatau i tona ngaronoa atu. Engari mehemea tera atu ano etahi tikanga ataahua i riro atu i taua ao, me tangi tahi tatau me nga pakeke. Heoi ake e nei kupu. Kia manaaki ra tatau nga taitamariki ki nga morehu pakeke e ora nei. Ka pu te ruha : Ka hao ko te rangatahi.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19070201.2.6
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 107, 1 February 1907, Page 6
Word Count
888"TE AO HOU,” Pipiwharauroa, Issue 107, 1 February 1907, Page 6
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.