WHAIKORERO A PIHOPA NERIKENA.
11l AKU hoa aroha e nga Minita nei, e nga C U mannai Reimana, e tama ma, c aku teina e nga tangata kai Hapa Tapuo te Hahi o nga Apotoro, puta noa i te ao Tex a Koutou, No muri mai i tera tunga o te Hui nei kua oti etahi tangata Maori te whakauru kite tikanga Rikona, tokotoru, kite whakapiriti, tokorua; na to tatou matua i te Rangi tena. Na konei ka tino whakapai tatou ki te Atua Kaharawa. Tetahi mea ano e whakapai ai tatou ki a ia ko te mahi a Nikora Tautau i tenei Pihopatanga i nga tau 12 ka hori nei. Kua hoki tena ki tona ake Pihopatanga, ki to Waiapu. Kei te tangi tatou kia ia kei te hari ia te iwi i Waiapu kia ia. Ma te Atua ia e manaaki e tiaki. Kua mutu te mahi a tetahi o a tatou minita a Reihana Kamiti. Kua kapotia hoki. He kai mahi i a na te Atua i manaakitia ai tana mahi. Mana ia e whakamarie ite mea ka whakamutua tana mahi inaianei. Ko tenei ka 4 nga Rikona ka 13 nga Piriti whaka maori e mahi nei i roto i to ratou ake iwi. Kua oti etahi tikanga te whakarite mo nga tangata e whakaminitalia ana. Ko nga tikanga ra mo nga pakeha me whai tikanga ano nga Maori na e peratia ana hoki i era atu Pihopatanga i Niu Tireni nei; e rua aua tino tikanga. (1) E kore e whakaurua mai te tangata kua neke ona tau ite 30. Te take, mo te tikanga penihana. (2) Me reo Ingirihi aua tangata katoa. Ta te mea kei te akona taua reo e nga tamariki i nga kura kawanatanga, name mohio hoki nga minita kite reo kihi. He mea ano ka karakia aua minita i roto i nga pakeha, na, me pakeha te reo. Ka ora tcku ngakau i te mea kua rite tetahi wahi o te mahi o nga kai mahi i runga i te tikanga o te Tahua nui ote Hahi Maori. He puhoi ia te mahi i e tahi wahi, otiiakuapai te timatatanga. Kua tapiritia te 5 pauna kite oranga o nga minita, he 60 pauna rate oranga ite tau. Kei te mohio ano matou ka koni ake ano a tera tau. Kaua e tatu o tatou ngakau kia rite ra ano kite 75 paua te moni mo ia minita, mo ia minita i te tau.
Ko nga kura c rua i Akarana kei te pai te mahi e 58 nga tamariki kei a Tipsne e kura ana; toko 7 kei reira tonu e noho ana kite ako i etahi mahi. E 40 kotiro kei Kuini Wikitoria kura, tokorua nga mea e utua ana e o raua matua, me etahi ko tetahi wahi. . He oranga ngakau tena. Ko tetahi mea hoki e ngahau ana ko te nohoanga o etahi o aua kotiro tokorua kite kura, kia ako ai ite mahi turoro i te Hohipera i Akarana. He mea ena i mohiotia ai kei te mahia ano e tona ringa ake ta te Maori main. Kite tara te hapai o nga mahi whakaora minita kura ate Maori ka tara ano ta matou hapai its tono ki nga pakeha kia uru mai ki taua mahi. He mahi hou ano tenei ka whakamatauria nei, he wahinc pakeha hei mahi i roto ite Maori, ara ki Waikato, a kei Otahuhu inaianei e ako ana i nga mahi w’lakawahine. Na tetahi komiti mihinare o te motu nei tena whakaaro. Na te Atua i a i whakarongo mai ki a matau iaci, a he whakapai tenei ki a la mana i whai whakaaro ai taua komiti ki a tatou. I tera tunga o te Hui nei, i kiia mai e koutou kia tuhi atu au kite Pirimia mo runga nga take rua kua rite ano i a au ; koi nei:— (a) Mo nga Marena, ki ta koutou kia rite te mana o nga marena a nga Minita Maori, ki ta nga Minita pakeha, kia whakamanaia e te Ture no Hepetema 16, 1905, ka tae mai te whakautu a te Pirimia ; koi nei:—"Kua whakaritea e te Kooti Nui, tenei, ko nga marena a te Maori kia raua ano ka mana ki ta Tureki te mea na tetahi Minita Karaitiana i ma, rena." He take nui rawa tena, a, he nui te whiriwhiri, te ata whakaaro kia tau pai ai te noho a te Maori i runga i nga ritenga marena. Ki te marenafia nga Maori tokorua i runga ita te Hahi ritenga na he tane he wahine raua tahi, a, mate noa. Na, me whakahaere te tikanga ate Hahi, kite mea ka takahia e tetahi tangata, wahine ranei, tena marena ate Hahi, a te Ture ; e kore e whakaaetia kia moe noa iho i runga i la te Maori tikanga a mua atu. Ko tetahi tikanga o ta koutou take korcro ko tenei:Ara, kia pa nga tikanga ate Ture marena o te tau 1904, ki nga marena katoa a te Maori. Ma te panui anake ate Kavvana tena e taea ai i roto i tetahi takiwa, a kua tuhia mai e te Pirimia kia au, kua mea mai ki tana mahara "kahore he panui pera ki a puta noa." He mea uaua rawa tena te whakarite i nga tikanga o te ture ote tau 1903 i
roto i te iwi Maori mo te tamariki ia kia whakaarohia e te ture me ata whiriwhiri tena. E kore e ■ kaikatia tena tikanga, otiia me ata ■whakawatea e tatou te huarahi e ata rite ai i roto i nga takiwa Maori. Ko tenei me ata whakaaro mai nga iwi Maori, ki tena raea ki te marena, he mea tapir, pumau tonu, he mea na te Ture te marena a nga Minita. A mua atu ka lino rite. No te tan 1904. ka tae te kapu nga Pihopa o te Porowini nei kite Kavvanatanga mo tana take, a, kia whakangawaritia e te ture te tikanga mo nga Maori e hi ihia ana ki a whiwhi kite tiwhikete a te Rehitara, ka utuamai e te Minita mo te taha Maori ki nga', Pihcpa, 'Kei te vhakaae ia ki tana tikanga, a, l a whakaaturia atu e ia kite Kawanatanga." No Aperira 1904 tena. Ko tenei, ma te iwi Maori e akiaki ki o ratou mangai i te Paremeta, kia whakaaria tonutia taua take kite Kawanatanga. He ahakoa, kei te marama tenei ara. "Ko nga marena katoa a nga minita he tika_ tonu, he mana tonu ki ta Ture. {h) Mo nga urupa. I mea mai koutou kia tuhi atu au kite Minita mo te Koroni mo te hahu a nga pakeha i nga koiwi a ratou tupapaku kia nehua ketia, no Ahipara taua tupapaku. He ahua marama ano nga take o taua hahunga i kawea hoki te tupapaku kite taha 0 ona matua. Kahore he take nui atu i tena Kei te mohio te Maori ki tena tikanga kia takoto tahi te whanau kotahi. Na ka marama •tena ki ta te Maori, ka mihi ki ta te pakeha whakaaro aroha. I rite katoa nga tikanga a te ture i tana hahunga name tohi tonu o koutou whakaaro ki tena, ka ata whakaaro ano te Minita mo te koroni, ki nga ritenga whakamaori kite pa mai ano tetahi take pena ki a ia. Kahore i takahia ta te Maori tikanga ; a, kua whakaarohia ta te Pakeha. 1 au e tuhituhi ana i enei kupu ka tae mai te re);a o te minita Koroni ki a au mo tenei take ano. E whakaatu ana te minita i te hiahia o nga Maori o Te Patuwai kite neke i te tupapaku ia Rihari Toneke i te wahi tapu o Te Kerikeri ki o te motu ki Motiti. E mea ana aua Maori ko te take o ta ratou tono koia tenei i kahore he whanaunga o Rihari i Te Kerikeri, e hiahia ana ano hoki ratou kia takoto tahi -ia me ana whanaunga ki Motiti. E kitea ana e koutou i tenei rela rite tonu te hiahia o nga Maori o Motiti ki to te pakeha hiahia mo te tupapaku i nehua ra ki Ahipara. E mahara ana hoki te kawanatanga ki ta koutou motini o tera tau. E marama ana ano hoki tenei, rite tonn te hiahia o te Maori
mete pakeha kia takoto tahitahi te whanaunga kotahi. Tena, e aku teina. tuakana, e nga Minita e nga mangai nei, ka tukua tenei koutou kite vVairoa hei arahi i te mea e whiriwhiri ake ana tatou i a tatou tikanga, e mahi i nga mahi a te Ariki a Ihu Karaiti.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19060801.2.5
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 101, 1 August 1906, Page 4
Word Count
1,443WHAIKORERO A PIHOPA NERIKENA. Pipiwharauroa, Issue 101, 1 August 1906, Page 4
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.