TE RANGATIRA.
'Na Te Mahara.) HE kupu whakamanamana enei, he kupu vhakapati rauei na te pakeha: O nga iwi maori katoa o te ao nei ko te Iwi Maori o Niu Tireni kei ruuga rawa. He iwi rangatira te Maori, rangatira nga mahi rangatira nga whakaaro, rangatira nga kupu rangatira te ahua o te tangata. E whakaae ana au ki enei kupu a te pakeha mo taua mo te Iwi Maori, engari kei te awangawanga te ngakau kei te mea kua heke pea te rangatiratanga o te Maori, he nui o te Maori kua tutua nga mahi te ahua, kua rite ki nga mea tutua o te pakeha, a na reira tonu hoki na nga pakeha tutua i whakatutua te Maori, otira na te Maori ano i whakahoa ki nga pakeha pera. Kua mohio rawa etahi Maori kite tahae kite korero teka ki te kanga, heoi ano ta ratou e whakaaro ai' ko ratou ano kaore e whakaaro kite nuinga o te tangata. Tera ano etahi pakeha e whakahawea ana ki te Maori i te mea he ma ori, he kiri pango, otira mehemea he rangatira nga whakaaro o te Maori e wareware te ahua o tona kiri. Ko nga tangata i korero i te reta a Henare Kohere i tera putanga o te pepa i kite i ana korero mo te ahua o nga mangumangu o A-
whenka, i rite ki te kuri, eto ana ite kaata, Kaore e whakaaengia kia haere ma te huarahi tangata, engari ma te huarahi kararehe. I nga tereina i Inia he mea wehe ke he kareti mo nga maori, kaore e whakaaetia kia noho ki nga kareti i whakaritea mo nga pakeha. I a Amenka kore rawa te iwi pakeha e pai kia whakananu nga mangumangu ki roto i nga pakeha, kore rawa te mangumangu e whakaaetia kia marena ki te pakeha, ahakoa pehea te matau te rangatira o te mangumangu. I tonoa e Perehitana Ruhiwhera tetahi pihopa mangumangu kia haere ki tona whare, i te rongonga o te iwi pakeha nui atu to ratou riri Ite taenga o nga hoia ki Ingarangi ki te whakawahinga o Kingi Eruera i vvehea nga hoia maori i nga hoia pakeha, otira i te mea kotahi tonu le ahua o te Maori raua ko te pakeha o Niu Tireni kaore nga pakeha i whakaae kia wehea nga Maori i a ratou, i ki a Kanara Poata ki te wehea nga Maori i nga pakeha kaore ia e whakaae ko ia hei rangatira mo nga hoia 0 Niu Tireni. I pohehe nga pakeha o Ingarangi kaore e noho tahi ana te Maori mete pakeha i konei. Otira o nga iwi maori katoa 1 tae kite whakawahinga ote Kingi ko nga Maori o Niu Tireni kei runga rawa, a rere pakapaka ana te pakeha kite whai kia kite kia whariru kite Maori. I kitea ete pakeha he iwi rangatira te Maori. He Maori etahi o nga mema o te Paremete o Niu Tireni, he Maori tetahi o nga mema o te Kawanatanga. Kaore i penei era atu iwi. Otira e te iwi, kia tupato tatou kei kino a tatou tikanga ka whakahaweatia tatou e te pakeha, no te kotahi te kino ka kino katoa te iwi. I hari au i taku rongonga kaore nga tang ita o Rotorua i whakaae ki te toto i nga paki o te paparakauta nui o Rotorua, kaore ratou i whakaae kia whakatutuatia tatou. Ka pai, ka tika. I kite au i roto i nga nupepa kaore te Maori e whakaaetia kia noho ki roto ki nga paparakauta o Taranaki. Ko tenei anake pea te taone kei a ia tenei tikanga. He whakahawea tenei i te Maori, otira ki te rongo he take ano i kino ai te pakeha kite Maori, he takakino no te Maori i o ratou whare. No tetahi pea te kino ka tau mai te whakakino ki te nuinga ote Maori. Ka raru taua, ka whakama. Mehemea ka tuhatuha tonu te Maori i nga huarahi o te pakeha taihoa pea ka whakaritea taua ki nga mangumangu o Awherika, ka peia ma nga huarahi kararehe haere ai. Koia nei e te iwi i tohutohu ai ki a taua ano kia rangatira nga mahi katoa; he utu ano to te pai he iionore, he utu ano to te kino he whakama. I tetahi ra nui i Turanga nei i urn nga
Maori ki roto i nga mahi. Otira pouri atu toku ngakau i taku rongonga i tetahi Maori e korero kino ana e kanga ana. E tiaki ana ia i te hangi kai, kaati i te tauhou o tera mea ki te pakeha ka huihui mai te tane, tewahine, te tamariki kite matakitaki, otira e kangaia ana e tana tangata nga wahine tonu me nga tamariki. I haere mai tetahi pakeha rangatira ki a an mo te kino o tana Maori, taku taenga atu e kanga tonu ana ia. I taku kinga atu e he ana tana mahi ka korero kino ka mea, kaore ia e whakarongo kite miniia. Na te aha mnei i mea ai ia he minita au, ehara nei an i te minita. I mea pea ia he minita anake te tangata e kino kite kanga. Kanga ai ano te pakeha, engari hei tenei Maori ka kangaia te wahine mete tamariki. Mehemea he tino tikanga tenei na te r.uinga o te Maoii tera ahau e tautoko i tetahi ture Ida kore nga Maori e whakaaetia kia whakauruuru ki nga hui a te pakeha. I rcira ano etahi atu Maori engari i mataku pea kite whakamutu ite kanga a taua tangatahe mataku. Koia nei nga kino o te Maori e whakaweriweringia nei e te pakeha. Ehara tenei i te tu o te vangatha. E te iwi kia tu rangatira, ngakaka.hu, tetu, te baere, te kai, te korero, te whakaaro, nga mahi; kia tupato ki to tatou honore kaua e w hakapokea kite whakama kite kh.o. (1 aria te roanga. )
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19020901.2.14
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 55, 1 September 1902, Page 9
Word Count
990TE RANGATIRA. Pipiwharauroa, Issue 55, 1 September 1902, Page 9
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.