TE KUAKA.
(Na Makoare Taurere.) KO tenei manu ko te kuaka, ko ia anake tona ahua, he roroa nga waewae, me nga ngutu hoki. E torn nga ahua kuaka: (1) .he karoro. (2) he kura. (3) he kakao. Otira ma te tauhou kite kite i te kuaka e titiro, kaore tetahi i rere ke i tetahi, engari n;a te tangata mohio ki taua manu e whakamarama kite tauhou, ter aia e kii koia ano e toru nga wehenga ingoa, ahua hoki i roto i te kuaka. Kaati me whakamarama atu ki nga tauhou : Tuatahi mo te karoro. Ko tona uma katoa he ma nga- huruhuru, ko nga parirau mete tuara i rite ki o era atu, mehemea kite tino momona, me tango nga huruhuru, ka weti ai, e tata ana ona taimaha kite pauna kite 4 pauna ranei. Tuarua, he kura. Ko nga huruhuru ote uma mete kopu he whero, kite wetitia tera e tata ona weti kite 2 pauna kite pauna ranei, ara ahakoa ma te kanohi e titiro ka kitea te nuinga ake o te karoro, i te kura, te rere ke hoki o nga huruhuru o tetahi i o tetahi, e rere ke ano hoki ina wetitia. Tuatoru, he kakao. Ko nga huruhuru o tona tinana katoa i rite ki o nga parirau me nga tuara o te karoro, o te kura. Kahore tenei kupu e eke ki runga i te kakao “momona” no te mea kaore ona wa momona ina ra kite wetitia, pawa nuku atu, iti iho ranei. Ka marama pea te manu nei: he kuaka te ingoa iwi, he kura, he kakao, he karoro, nga ingoa hapu. Nga wahi e noho ai te kuaka : I te wa e iti ana te tai, ka marara noa atu te noho i runga i nga tahuna, i nga taha moana, kite rapu kai; ta ratou kai he toke no nga tahuna, kite kake mai te tai. Ka huihui atu kite wahi mutunga e ngaro i te tai, kite ngaro taua wahi i te moana ka rere ki nga wahi onepu muremure, kaore he otaota kaore
he aha, ka noho i reira pehea te mmui o te kahui, ha tatari kia watea nga tahuna i te tai. Ka kitea te kuaka i a tine, Hurae, Akuhata, Hepetema tae noa ki Noema, engari ka tutuki te tai kaore e noho kahui, noho marara ai ki nga tahataha moana. Hei a Tihema ka timata te noho kahui, i Hanuere kua kore e noho i nga tahataha moana ua kii te tai kua rere ki nga mania onepu a kua wehi hoki i te tangata. Kaati kei waenganui o nga ra o Pepuere, kua ahua momona, a kua tika hoki mo te patu. Ko te tino momonatanga o te kuaka kei waenganui o nga ra o Maehe. Ki te whakaaro whakamomona ai ratou kia ora ai kia kaha ai mo te hokinga ki Hawaiki. Ko te kakao kahore rawa e tetere ana a kahore hoki ratou e hoki; ko enei pea nga toa, na reira i kore ai e hoki. Te taima e ngaro ai, kei te ahua o te haute tikanga. Mehemea lie Tonga te hau, ka timata te wharau, i te 24 o Maehe, ki a toru nga ra ka rupeke katoa, a mehemea he hauraro te hau i te 24 o Maehe kaore e wharau, ma te huri ano o te hau katahi ka wharau, a ma te iti ranei o te hau. Haere ai te kuaka ki liea ? Kite korero a nga kaumatua rere ai ki Hawaiki kite whanau, a ka kaha nga pipi kite rere ka hoki mai ano. Ehara tenei whakaaro o nga kaumatua i ta urea marama, engari te kupu marama ko tenei, “ e rere ana ngaro atu i te tirohanga.” Mo ta ratou rere. I te kahui kuaka e noho ana i te tahuna i etalii atu wahi ranei, katahi ka rere katoa te kahui ka rnatara ake kite takiwa, katahi ka penei mete pokai pi nei te rere, mete kake whakarunga tino tiketike ki runga, katahi ka maro te rere, kotahi ki mua kotahi ki tetahi taha, kotahi ki tetahi taha, katahi ka hono atu ki to tetahi taha me to tetahi tahi, pehea te roa o tetahi, o tetahi taha, kotahi ano ki mua. Kite kite te tangata i te wharautanga o te kuaka ko te mea whakaaroha, i runga i nga korero a nga kaumatua e ahu ana ko Hawaiki, na konei ka nui te aroha
mo nga pipi. Kahore ano i kitea he ohanga te heeki kuaka, te pipi ranei. Te hopukanga ite kuaka. Kite korero o nga kaumatua, he rarata rawa atu te kuaka i mua, inahoki he mea hanga he kupenga ka mohititia kite rakau, ka meinga mai he rakau roa hei puritanga. Ko nga tai kii i waenganui po Imoa ai. Ara me rum he rama, kotahi kite mau i te.kupenga kotahi hei mau ite rama ; ki te tata atu kite kahui kuaka ka whakapau raua i o raua kaha kite oma mete mea hoki ki a kaha te mura o te ahi, a ka porehurehu nga kanohi o te kuaka a kaore e maro te rere ka hoki mai ano kite marama ote ahi, a i etahi haonga e mau ana te 100 kuaka a nuku atu. I tenei wa nui atu te maka o taua manu. Kite rongo ite pu tona rerenga tena ahakoa ehara i te pu mo ratou, ko te mahi pakeke ko te patu i te kuaka, ko te whai a te tangata kia patata atu ia, no hea e tata atu. No reira te whakatauki, “ He kuaka marangaranga.” Engari ko te wa pai mo te patu i taua manu kei nga ra kaha te hau, nui te ua, kite kaha te hau mete ua kaore e hapa te whiwhi i etahi kuaka tini. Ko te manu reka pea te kuaka o tenei mea 0 te manu; kite hunga kai kuaka, kite takoto mai he kuaka he kukupa (kereru) kaore e mahara kite kukupa; ma te pan o nga kuaka katahi ka kai i nga kukupa. He tohu tenei reka ake te kuaka i te kereru. [ Hei tera marama whakaatu ai i te whenua e lieke nei te kuaka—ehara i Hawaiki.— Etital
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/PIPIWH19011101.2.2
Bibliographic details
Pipiwharauroa, Issue 45, 1 November 1901, Page 1
Word Count
1,041TE KUAKA. Pipiwharauroa, Issue 45, 1 November 1901, Page 1
Using This Item
For material published 120 or more years ago, to the best of the National Library of New Zealand's knowledge, under New Zealand law, no copyright exists in that material.
For material published fewer than 120 years ago, copyright may still exist. Please see our copyright guide for information on how you may use this title.
In both cases, the National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.