NGA KORERO O TE HUI TUARIMA O TE KOTAHITANGA O NGA TAMARIKI O TE AUTE,

Pipiwharauroa, Issue 42, 1 August 1901, Page 9

NGA KORERO O TE HUI TUARIMA O TE KOTAHITANGA O NGA TAMARIKI O TE AUTE,

I TU KI PUTIKI-WHARANUI, WhANGANUI, 1 TE 7 O NGA RA O TIHEMA, 1900.

( Te roanga o nga korero.)

Vr A runga i a matou tirotiro ki enei ahua i I\| puta mai ai tenei mahara, ara : “ Katia c waiho ko te maiia tangata hei mea tint ake i te tikanga, engari hikitia ko te tikanga ki runga." Tera e pohehetia enei kupu, e maharatia e peehi ana matou i nga rangatira Maori. Kaore. Engari e wbakatakoto ana matou i ana kupu hei titiro ma nga rangatira, liei taonga ma ratou. Kia kaua e waiho i waenganui i te ware raua ko te rangatira ko te whakapapa kau hei whakanui i a ia. Noleraea kei te tupu mai i runga i nga main a te pakeha he mea hei whakararuraru i nga whakapapa, hei whakatutua i nga rangatira, hei peehi i nga man ■. Kite pakeha hoki i te mea e tu hangai ana te rangatira i runga i nga tikanga e manakohia ana e te katoa e tirohia ana ia : kite takahi ia i ana tikanga he mea poto noa te turaki mai i a ia ki raro, ahakoa he king! he uri kingi ranei. Hei titiro ra ma nga rangatira maori o te motu ka whai kia haere tahi ratou ko te iwi: kia whakarongo ratou ki nga reo ririki i raro i a ratou. Ite mea e hamumu takitahi ana te tangata e kiia ana tona he reo iti; kite huihui te tokomaha kite hamumu ite kupu kotahi ka rite kite ngunguru a te tai ka kore e rangona te waha kotahi ote rangatira. Kei roto i te reo o te iwi te tikanga e waihanga ana : ko taua reo kei te whaki i nga liiahia, a mehemea ka puma e te mana tangata ka paku ano a tona wa ano ko te hu o Tarawera e wahia ai i raro tae noa kite tihi ote maunga. Kei te tihi hoki pea te taumata o tenei hanga ote rangatira. Na reira i tika ai kia ako nga rangatira ki nga aronga maha o te takiwa hou

hei kai arahi i nga hiahia o te twi kite wahi e tutuki atu ai. He maha nga kura mo tena matauranga, ko nga kura o te pakeha, ko nga paamu, ko nga whare wananga o te iwi Maori, ko nga pona o nga kaumatua e ako ai te tamariki i nga korero tawhito e tika nei ma te rangatira e pupuri, a ma tona matauranga o te taha pakeha e whakamaori kia hono mai ai ki nga ahua o te ra hou nei. Mehemea ka marama kite iwi nga kupu i runga ake nei ka marama hoki enei e whai ake nei. He mahara na matou ko te duo kotahitanga mo te iwi Maori kaoie auo i taea, kaore ano i kitea. He mahi ano te mahi mo te whenua e takea ai a e tupu ai he kotahitanga : engari kite oti mai lie lure pai 1110 o tatou whenua kua tutuki tena kotahitanga. Kite kore ranei e ngawari mai te tore lie hoha aro to te tangata. Engari kite urn mai ki E ngakau te tumanako kia whakalvpuria te iwi Maori hei iwi nui hei i\\ i tuturu mo tenei motu, e ora ana i runga i te whenua, i te matauranga, i te wehi kite Atua, kaore lie mutunga mai o tena huarahi ahakoa pan mai he whakatupuranga, tera e tohe trim te ngakau ka toto mo te iwi e torere trim nei kite po. Ko te tumanako tena kua uru ki o matou ngakau, 1 a kona i takea ai te ropu o nga tamariki o te Kareti o Te Ante. Ko te wawata tenei kia whakatoputia nga tamariki, nga uri rangatira o te motu kite whare kotahi whakaako ai : kia kotahi te kupu e rongo ai ratou d kia matatau tetahi ki tetahi ahakoa no te upoko o te ika, no nga paparinga, no te puku, no te hiku ranei: kia kotahi te wairua hei whakakorikori i katoa, ko te mamae ki nga mate o' te iwi, mate tinana, mate whenua, mate wairua : kia tupu ai Id waenganui i a ratou ko te tikanga tika hei mea mu, hei hapainga ki ia wahi, ki ia wahi o nga motu e rua a te wa e wehewehe ai, e hokihoki ai ratou ki o ratou iwi. He huarahi roa tenei kite kotahitanga, engari heoi ano te huarahi ki ta matou nei mahara ake. Ehara i te huarahi ngawari, poka tata, nga huarahi ki te ora. He korero whanui enei, i te whanui ano o te take e whakamaramatia nei. He kupu ano te kupu, a he hanga reka kite makere mai i te ngutu o te tangata matau. Engari ia ko tc tino kupu ko tc mea e taea te whakatinana ki tetahi mahi. Ahakoa kaore i whakatinanatia katoatia te kupu, ko tetahi wahi kia kaha ai te ngakau ki te whai i te roanga atu. Na reira i tika ai te tohutohu kua homai ki a matou kia iti te reo, kia hakahaka, kia ata hikoi te mahara ki no-a mea e taea ana i ia wa, i ia wa. He kupu i raugona ki etahi kaumatua o te iwi pakeha, e

rpihi aha kite matauranga ote iwi Maori, ki te hohoro ote maori kite kapo i nga mea nunui ate pakeha, kite kaha o nga tamariki Maori kite whakataetae ki ate pakeha tamariki i roto i nga kura. Ka whakatauki aua kaumatua, “E tika ana he iwi matau te Maori: engari no te hinengaro kau. Ko te hinengaro kei mua noa atu e rerea na ; ko nga ringaringa hei hanga i nga kimihanga a te hinengaro Ida tu tinana mai ai i te aroaro, kua mahue noa mai ki muri.” E tika ana hold enei kupu. E homai ana hei ako mo tatou kia haere rua ai te whai i te matanranga kia pakari tahi ai te hinengaro me nga ringa. Ko ta matou tenei e whai nei kia man enei matauranga e rua o te pakeha. .Hei muri ake nei ata whakararangi ai i nga mea kua taea e matou. 0 No te 29 o nga ra o Hanuere i te tan 1807 ka tu te hui tuatahi o te Kotahiianga o nga tamariki o Te Ante ki de Ante, Heretaunga. Na I aua hui ka whakatakotoria nga take katoa hei mahinga, ka whiriwhiria nga huarahi e taea ai te whakatutuki aua take.' E rua nmi tino take, tenei auo kei roto i te kin Ipi o to Kotahitanga, ara : 1. Kia whakakotahitia nga tamariki katoa i akona kite Kareti ote Ante. Ara tona tikanga kia meinga ko aua tamariki hei mihini hei ringaringa whakahaere i nga mahi. " 2. Kia kimihia, kia tautokona nga huarahi katoa c puta ai te ora kite iwi Maori, te ora 1110 te tinana, mo te hinengaro, mo te wairua. E tom nga hui i muri iho ka tae mai kite hui Id utiki-Wharanui, Whanganui, i taken ai nga korero o tenei pamd. No te hui tuarua 1 tu ki Te Raukahikatea, Turanga, i a Tihema, 1897. No te hui tuatoru itu ki Taumata-o-Mihi, W'aiapu, i runga i te powhiri a Eruera Kawhia me eta atu rangatira o Ngati Porou, Ite marama ano o Tihema, 1898. Muri iho kakumeae Tamahau Mahupuku ki Papawai, VVairarapa, ka hui ki reira i te 13 o ug;i ra o Tihema 1899. No te makariri oto tan 1900 ka karangalia e Wiki Taitoko raua ko Waata Hipango kia whakawhitia atu te taonga nei ki \\ hanganui, a no te 7 o nga ra o Tihema, 1900 ka tu ki reira. Me whakawhaiti nga tikanga i whakahaerea i roto i enei hui e rima ki raro i enei kupu e tua, ara, (1) he whakawhanui, he whakapakari i te mihini hei whakatutuki i nga tikanga, (2) he marama, he ata whakararangi i nga tikanga hei mahinga. Tera e roa tenei wain o ta tatou korero, kia tino marama ai kite iwi te alma ota matou mahi, me o matou mahara. aria te roanga.)