Te Kura o Te Raukahikatea.

Kopara, Issue 80, 30 September 1920, Page 5

Te Kura o Te Raukahikatea.

T ERA pea kua rongo katoa nga iwi ote Motu nei, te iti te rahi, i te whakatau a te Poari Mihana kia whakakotahitia te Kura mo nga Maori me nga Pakeha e haere ana mo te mahi minita, kite Kareti o Hoani kei Kohimarama, Akarana. Koia nei te whakaaro o Pihopa Herewini, pihopa tuatahi o Niu Tirani, a no tenei wa rawa katahi ano ka whakatutukitia taua whakaaro. Kua kaha rawa te ahuatanga ote Pakeha inaianei, ara kua tino eke kite kupu nei, “he ao hou tenei.” Heoi ano te huarahi e ora ai taua te iwi Maori, ko te huarahi o te matauranga, ko to taua kaha kite tuku atu i a taua tamariki kite rapu ite hohonutanga o tenei mea ote matauranga, hei tiaki i a taua, hei arataki i a taua, hei tohutohu i a taua i roto i nga rauhanga ote ao hou. Otira ko te tangata hei arataki ite iwi Maori kia mau ki nga mea e rua, kite ao hou kite ao tawhito, kite taha Pakeha kite taha Maori. Koia nei pea te whakaaro nui i roto i te whakatau a te Poari Mihana, ara kia kotahi ai te ahuatanga o te Hahi, kia matakitaki ai te taha Maori i te taha Pakeha, te taha Pakeha i te taha Maori, a tera e tau mai te pai ki runga kite Hahi, engari rawa ia ki runga ki nga minita o te Hahi—Pakeha, Maori. Kua hurihia a Te Rau inaianei hei nohoanga ara hei kainga mo nga wahine kotiro hoki, i raro i te mana o te Ropu Karaitiana o nga wahine (Y.W.C.A.). Ko te whare-karakia o te Kura, ka mauria kite Kareti o Waerenga-a-hika. Na reira kua tino tuturu inaianei koia nei te tau whakamutunga o Te Rau. Kei te hoki whakamuri ke atu nga whakaaro ki nga tau maha e tu ana te Rakau nei a Te Rau Kahikatea i roto o te riu o Turanganui-a-Kiwa. Ki nga tau maha i huihui ai nga hau e. wha ki roto o Turanga, i rere mai ai nga “ manu whakaeke” o tena iwi o tena hapu o tena rangatiratanga kite kato i nga hua o te Rakau nei hei oranga mo tona iwi mo tona iwi. Ko te mea tuatahi tonu ko te whakamihi ki nga iwi ki nga hapu ki nga rangatira katoa o roto o te riu o Turanga, mo a koutou manaaki e kore e taea te whakatepe ake, a koutou manaaki i te Kura tae atu hoki ki nga tangata o te Kura. Ka 36 nga tau e manaaki ana koutou, a ehara hoki i te taonga na te iwi kotahi e mea ai ma koutou anake nga manaaki, na reira tukua atu ta tatou taonga kite hiku ote Ika kia manaakitia hoki e era iwi o te Tai-whakararo. He mea pai rawa kia hoki atu ta tatou titiro kite timatanga mai oTe Raukahikatea tae mai ki roto i enei ra. Kia kite ai tatou i nga hua o te Rakau nei i roto i enei tau maha. • Ko tenei ingoa ko “Te Rau Kahikatea” he ingoa na nga Maori mo te whare o Atirikona Renata Wiremu i tera taha tonu atu ote tunga ote Kura nei. No muri noa mai nei, no te otinga o te Kura ka riro mai taua ingoa mo te Kura,

No te tau 1865 ka mahue a Waerenga-a-hika i a Atirikona Renata Wiremu. Ite tau 1877 ka hanga eia tona whare ki te takiwa tonu kei reira nei e tu ana te Kohatu whakamaharatanga ki a Kapene Kuki. Ka huaina te ingoa o tana kainga e nga Maori “Ko Wai-ka-hua.” He hua nui tonu i roto i tana ingoa i hoatu ai e nga Maori mo te whare o Renata Wiremu. I titiro fatou kite ahuatanga katoa i mahue atu ai a Waerenga-a-hika- i a ia, mete nui ote raruraru i taua wa, ka penei o ratou whakaaro, “ Ko wai ka hua, ko wai ka tohu.” I konei tonu ia e noho ana i te tau 1867, i te takiwa e kaha ana nga math kohuru a Te Kooti i roto o Turanga nei. No te tau 1876 ka whakawhiti mai a Renata Wiremu ki tenei taha ote awa, ka mahue atu a “ Wa-ka-hua” i tona turanga tu ai. Ka hanga e ia te whare e tu nei i tera taha tonu atu ote Kura, a ka huaina taua whare e nga Maori ko “ Te Rau Kahikatea.” Koia nei tonu te whare o te minita pakeha o Turanga inaianei. I te tau 1880 ka tikina atu a “ Wai-ka-hua” ka mauria mai ki mua tonu atu o “ Te Rau Kahikatea” tu ai, ara kite takiwa o te kokonga i tera taha tonu atu o te whare-karakia ote Kura nei. Ka tu a “ Wai-ka-hua” i konei, no te tau 1903 rawa, katahi ano ka pakaruhia kua koroua rawa, na reira he maha tonu nga minita e ora ana inaianei, a Wiremu Keretene ma, kei te raau mahara ki taua whare. Haere mai kite tau 1881 tae atu kite tau 1882 he tokomaha tonu nga Maori e akona ana e Renata Wiremu mo te mahi minita i roto tonu i tona whare. Na konei tonu i puta ai tetahi whakaaro kia hanga he Kura hei ako mo nga Maori e haere ana mo te mahi Minita, a no te tau 1883 ka whakatuturutia taua whakaaro, ka paahitia hei Turanga nei taua Kura. I tenei tau tonu ka hanga tetahi whare hei nohoanga mo nga akonga. Ko taua whare i tera taha o te tiriti (Berry Street) e tu ana, no te tau 1896 ka nekehia mai ki tenei taha ote tiriti. Ite tau 1897 ka hurihia taua whare hei Whare Perehi, a koia rate whare i perehitia ai Te Pipiwhavaurod, tae mai ki tenei o a tatou manu ki aTe Kopava. No tenei tau ano hoki (1883) i hanga ai te whare o te Kai-whakaako e tu nei inaianei. Na reira ka tika me ki no te tau 1883 i timata ai te Kura. I roto i te rarangi ingoa o te whakanohoanga tuatahi tonu o te Kura—ko Hone Papahia, ko Ahipene Rangi, ko Hoete Matete ko Karaitiana Ratapu, he minita enei e mohiotia ana puta noa te motu nei. Ka noho kb Atirikona Renata Wiremu (Archdeacon William Leonard Williams) te kaumatua tuatahi tonu ote Kura tae noa kite tau 1895. I raro ia ia koia enei ko nga Kai-whakaako: —IBB3-1884 ko te Rev. Ataa Wiremu (Rev. A. O. Williams); 1885-1889 ko te Rev’. Edward Jennings; 1889-1894 ko te Rev. Hapata Wiremu. No te tau ißgs,ka tu ko te Rev. Hapata te kaumatua ote Kura tae noa kite tau 1901. No te tau 1902 ka tu ko te

Rev. F. W. Chatterton te kaumatua tae noa kite tau 1918. Timata mai 1919 ki tenei tau 1920, ko te Rev. A. Nield te kaumatua o te Kura. (Taria te roanga atu).