H.—l3c

I runga i te ata tatau marire, kua kitea c au ko enei c mau ake nei te tokomaha o nga Maori o nga kaute c ono o te pito whaka-te-raki: — Kaute o Peiwhairangi ... ... ... ... ... ... 2,461 Kaute o Hokianga ... ... ... ... ... ... 1,825 Kaute o Mangonui ... ... ... ... ... ... 1,616 Kaute o Hopihana ... ... ... ... ... ... 912 Kaute o Whangaroa ... ... ... ... ... ... 657 Kaute o Whangarei ... ... ... ... ... ... 565 Huihui katoa c ... ... ... ... 8,036 I runga i te kore pukapuka i roto i tenei tari hei whakaatu mai i te tokomaha o nga Maori i tera tatautanga, kaore ahau c ahei kite whiriwhiri kua nuku ake ranei kua hoki iho ranei te maha o nga Maori o toku takiwa; otira ki taku mohio ite tatautanga ite tau 1885 c 8000 te maha o nga Maori o toku nei takiwa. I etahi kainga i tino whakakeke nga tangata a kaore i pai kite whakahoki atu i nga patapatai a nga kai-tatau. Ko te mea i tino kinongia c nga Maori ko nga patai mo nga kararehe me nga eka o nga mara, he wehi, c ai ki ta ratou korero, kei taaketia ratou mo aua rawa o ratou ma whakaaturia. Kua hoki iho te maha o nga tangata o etahi kainga, a ko etahi kua tino maha ake nga tangata. Ko te take i penei ai te ahua he kore kaore c tau ana te noho a te Maori, he haereere tonu ki tena kainga ki tena kainga. Ko ta ratou tino mahi he kari kapia. Xi te tirohia nga pukapuka tatau ka kitea he tokoiti nei nga mea c whai ana i nga mahi ahu whenua me nga mahi whakatupu kararehe. I roto i nga tau c toru c wha kua pahemo ake nei ka nui te kore pangia o nga Maori i nga mate turoro. Tenei ano etahi i pangia etc mate, ara, etc piwa me era tv mate, otira kaore i tino maha nga mea i pera. Ko te hanga c whakatu nei nga hunga kari kapia i o ratou puni ki nga wahi raorao me nga wahi tata ki nga repo tetahi take i pangia ai ratou c nga mate huango me nga mate wharowharo. Xi etahi takiwa he tua rakau he poro rakau te mahi a etahi, otira he takitahi noa iho nga mea c whai ana i tenei tv mahi i naianei, kua kore c pera me to mua ahua. Ite mea he mahi uaua tera kua waiho atu c ratou ma o ratou hoa Pakeha c whai, a kua tahuri ratou kite mahi ngawari, ara, kite kari kapia. He takitahi noa iho nga mea o ratou kua takahi i nga ture, a ko nga mea i pera he tahae noa iho nei i etahi mea ririki; engari tenei ano etahi, i runga ite kaha rawa oto ratou kino kite taake rehita-kuri, kua taka ki roto kite ringa o te ture a kua whainatia, a ko etahi, tera pea c eke kite tekau ma rua kite tekau ma wha ranei, i tino uaua, ara, kaore rawa i whakaae kite utu i taua tv taake nei, heoi te mutunga iho whiua ana kite whareherehere. Ko te nuinga ote iwi Maori puta noa i tenei takiwa ka nui te ata noho me te pai. Ko te raruraru i puta nei ki Mangatoa na nga korero whakakiki tena a Te Whiti i whakaputa ai i Parihaka i tupu ake ai. Ana tera hui atu kite nui rawa ote hiahia oto ratou kai-arahi, o Hone Toia, kia puta nui tona rongo, i uru ai ia ki roto i taua raruraru. Otira mo runga i tenei putake kaore he tikanga c whakaroangia ai c au te korero, l te mea kua tae katoa atu nga korero mo taua mea ki tou aroaro. Heoi naku, na James C. Clendon, Kai-whakawa Tuturu.

No. 3. Mr. Bush, S.M., kite Tari mo nga Tikanga ote Ture. Memoriara mo te Hekeretari o Baro. Ko nga pukapuka tatau mo te Kaute o Waitemata c whakaatu ana c 261 te huihuinga o nga tangata Maori mo taua takiwa, ara, c 98 nga tane a c 75 nga wahine kua rite nga tau, c 7 nga tangata kaore i whakaaturia mai o ratou tau, a kaore hoki i whakaaturia mai he wahine he tane ranei, ac 49 nga tane e32 nga wahine i hoki iho ite 15 nga tau. I roto i nga mea kua pakeke, 12 nga tane c 7 nga wahine hawhe-kaihe. Mo te Kaute o Bodney, huihui katoa 193 nga tangata, ara, nga tane c 73, nga wahine c 60, o uru ana ki enei etahi hawhe-kaihe, ara, 14 nga tane c 8 nga wahine kua rite katoa nga tau, a c 34 nga tane c 26 nga wahine i hoki iho i te tekau ma rima nga tau te pakeke. Mo te Kaute o Otamatea huihui katoa c 264 : ara, 119 nga tane, c 61 nga wahine, c uru ana ki roto i enei c 27 nga tane 15 nga wahine hawhe-kaihe, a c 33 nga tane c 51 nga wahine i hoki iho i te tekau ma rima nga tau te pakeke. Ko te huihuinga katoatanga mo nga Kaute c toru koia tenei c 718, ara, c 391 nga tane, c 285 nga wahine, a c 27 nga tane 15 nga wahine hawhe-kaihe kei roto i enei. Ma ena korero i runga na c kitea ai he maha ake nga tane pakeke i nga wahine pakeke, a ko nga tamariki tane tokoiti iho i nga tane pakeke i nga wahine pakeke hoki, a pera ano te ahua o te maha o nga tamariki wahine. E 261 te hipanga ake o te maha o nga pakeke i nga tamariki. Mai o tera tatautanga i te Maori tae mai ki tenei kei te pai te ahua o te ora o nga Maori, otira tena pea c rakia a ratou kai i tenei tau, a tera pea c mate i te kai a te hotoke c haere ake nei. Kaore ano, mai o tera tatautanga tae mai ki tenei, nga Maori ote Kaute o Waitemata i pangia c te mate uruta, tena ko nga Maori o Bodney me Otamatea kua pangia c te mitara me te piwa a matemate ana etahi o nga kaumatua me etahi o nga tamariki nohinohi i aua tv mate, ka mutu i enei nga tino mate i pangia ai ratou. Ko te nuinga o nga Maori o enei takiwa kaore c tau ana te noho he haereere tonu te mahi, notemea ko to ratou oranga he kari

2