6.—lb.

I tan tetahi mate nui ki runga i nga Maori i te rironga mai o ratou whenua i runga i taua Ture. I riro mai hoki aua whenua i te hunga kaha kore I rite nga tangata c mau ana o ratou ingoa i roto i te tiwhikete take ki tetahi kahui hipi kahore nei o ratou hepara kai arahi ranei a no to ratou kuaretanga hohoro tonu te poto 0 o ratou whenua i tika nei kia neke ake nga utu a memga ana nga whenua i whakarerea iho c o ratou tupuna hei kainga hei ngakinga ma ratou he taouga c taea ana te hoko, a kore iho to ratou kaha ite wehewehe ke o nga whakaaro. A hinga ana te mana o nga rangatira. I karapotia ratou c nga whakawai ate tangata. A i runga ite nui ote hiahia ote tangata kite moni hei hoko kakahu hei hoko kai hei hoko rama ka hohoro tonu to ratou powhiri i nga Pakeha c haere mai ana kite hoko a tere tonu te tuku a aua Pakeha i te moni me te waipiro ki nga Maori. Ahe mea ano kihai i tau te pai kite katoa i runga ite arai ote whakanohonoho tangata ki runga i te whenua, he maha hoki nga whenua nunui i riro i nga Pakeha whai moni i runga i aua riihi me aua hoko. Na to ratou whiwhi ano hoki ite moni i taea ai te utu nga Kaiwhakahaere Maori me nga kaiwhakamaori me nga roiaa iahei ai te rui haere ite moni ki runga i nga whenua Maori. A ahakoa te poka o enei tikanga i nga whakaaro o te tokomaha he mea ano c takahia ana te ture i runga i aua mahi. E hara ia ite mea no nga tangata na ratou nga moni i utua ki runga i aua whenua te he o nga whakahaerenga katoa. Kahore, erangi he mea ano kahore ratou c mohio kite ahua o nga tangata c whakahaere nei i nga tikanga ma ratou. Heoi hoki ta ratou i hiahia ai kia riro i a ratou te hokoi nga whenua momona a nga Maori. A tukua atu ana ma a ratou kaiwhakahaere te hoko te riihi ranei a he mea ano c mahia hiangatia te whakaoti i nga take ki nga whenua kia riro ai ite Pakeha. Erangi i puta mai aua mahi katoa i runga i nga tikanga i whakamana etc Paremete. Tena atu ano hoki etahi he i puta mai i runga i nga Ture i hanga erangi kahore c taea te kimi i etahi kino hei rite ki enei kuaputa nei i Niu Tireni i runga ite pohehe ote hanga o aus. Ture. Kahore rawa hoki tetahi hikipene i toe ki nga Maori i runga i nga miriona eka kua hokona c ratou. A meake nei te pau ai te toenga o nga whenua c toe ana kia ratou. Kia torutoru ake nei nga tau c mahi ana te Kooti Whenua Maori i raro i enei tikanga c mahia nei i naianei, a kia torutoru ake nei nga whakatikatikanga i te Ture c ahei ai nga Pakeha te hoko noa i te whenua o nga Maori, heoi kua kore rawa he whenua c toe ki nga Maori. Ehara hoki ite mea na te rironga anake o nga whenua o nga Maori i mate ai ratou erangi ipa ano hoki he mate ki a ratou i a ratou c noho ana c ngaki ana i a ratou whenua. No te mea c whai mana ana te tangata kotahi i roto i te rarangi ingoa o nga tangata kotahi rau kite noho i ■ runga i taua whenu.a haunga etahi o ratou, kihai hoki i taea c tenei c tenei tangata o ratou te mahi i taua piihi whenua ake. Inahoki kite mea c taiepa ana nga tangata tokorua tokotoru ranei i tetahi piihi hei pariki, hei rana haerenga hipi kau ranei, ka here mai ano hoki etahi atu ka whiu i a ratou kau me a ratou hipi ki runga i taua wahi. A i runga ite hopohopo tonu ki aua tv mahi c patu nei i te Maori tau ana te pouri ki runga i nga Maori katoa. I nga takiwa o mna c tiakina ana nga mahi a te hunga mahi c nga rangatira Maori hui atu ki a ratou ritenga Maori ano erangi no te taunga o te ture Pakeha ki runga i a ratou katahi ka tahuri te hunga mangere kite kai i te hua o nga mahi a etahi. Na ahakoa ena mate tena atu ano etahi te whai haere ana i runga i nga ture c hanga ana mo te Kooti Whenua Maori. Tonoa ana nga Maori kia kawea a ratou whenua kite Kooti ki reira tautohe ai i nga take ki aua whenua kua taea ano c ratou te whakatau c o ratou runanga, heoi titiro ana nga Maori ki tenei tv tango whenua a te Pakeha a mea ana ratou i ahua rite tonu ki nga mahi raupatu ate Maori o mua. I mua hoki i mau nga Maori kite pu, ki te tao, kite taiaha hei patu, tetahi inaianei kua waiho ko nga roro me nga arero hei raupatu whenua. I nga wa o mua c tika ana nga huarahi katoa c whakaaro ai te tangata hei patu ite taua heoi mahara ana nga Maori i te mea kua waiho ko te ture hei huarahi whakatete ki nga take ki nga whenua mahara ana ratou he tika hoki nga huarahi katoa c mahara ai ratou hei huarahi kia riro mai ai nga whenua i a ratou. Iki a Kapene Pirihi me te Komihana Tiaki o Nepia, me Tiati Wari i a ratou i. Waipawa he tika tonu taua ki a nga Maori me etahi atu hoki. I roto i enei wa kahore c taea te whakarongo ki nga korero o te tini o te Maori a ko te mahi a etahi c hara anake i te tv kino i te hunga ora erangi c muru ana hoki i te hunga kua mate a c ki ana etahi kaiwhaki korero kua tohungatia te tangata kite hanga wira tangi ke nei te ahua a c rite ana ki nga oati teka c oatitia nei i roto ite Kooti Whenua Maori. Mehemea c whai korero ana nga Maori i roto i o ratou runanga ka whakaae ano kite teka me te pono o nga korero ahakoa kahore c tau he painga ki a ratou a kei te korerotanga i roto i te Kooti Whenua Maori kahore c rikarika te whakaaro kite oati ki tetahi take ahakoa timata mai te teka i te timatanga o aua korero a tae noa kite mutunga. Kihai nga he i puta mai i runga i nga ture Whenua Maori i tau anake ki nga Maori, kihai ano hoki i tau ki nga Pakeha anake c pa ana kite hoko kite riihi i aua whenua erangi kua whakahau aua raruraru me nga whakatete i te whakaaro o te tokomaha, kua ki hoki nga Kooti o te koroni i nga mahi whakawa mo runga i aua mahi, kua ki hoki te Paremete i nga petihana, kua hono tonu te ara o nga korero whakapouri i te ngakau, me te pau katoa nga taima o te Komiti a i ahakoa te nui o te utu i runga i aua mea c tau ana ki runga i te koroni puta atu te awangawanga ki runga i nga ngakau o te tokomaha. E waru nga Ture i pahitia ite tau kotahi ara ite tau 1888—a c iwa ite tau 1889 hei Ture Whakahaere i nga Whenua Maori me nga Kooti haunga etahi atu ture c pa iti ana ki aua mea, a i kokiritia mai ano hoki etahi atu ture erangi i patua i whakarerea ranei. I neke ake ite kotahi mano nga pitihana Maori i tukuna mai kite Paremete i roto i nga tau kotahi tekau ara i te tau 1880 tae atu kite tau 1890 hei whiriwhiri ma te Eunanga Nui. Te Kooti Whenua Maobi, He maha nga tangata kaikorero i whaki mai i te iti haere o te mana o te Kooti Whenua Maori. Kei te roa rawa atu te wa inaianei i o mua wa c pau ana mo te whakawa i te keehi kotahi. A kua neke rawa ake nga utu mo te whakawakanga inaianei i o mua utu, kei te huhua noa atu hoki nga hikitanga me nga nukuhanga o te Kooti me te nui ano o te raruraru. Kua nui haere hoki nga tono whakawa tuarua. A kua kore haere nga tikanga i roto ite Kooti ekiai he Kooti Whenua Maori a kua tino Kooti Pakeha—e ai te ki a Hone Peete, "ko te ingoa anake c

6