G.—lb.

Tera ano etahi hoko nui i mahia i runga i aua tv huarahi c kite ai te iwi katoa i mua atu i te tau 1865. Ko te nuinga ote Waipounamu me etahi takiwa nui o Aotearoa i hokona etc Kawanatanga. Takitahi nei o aua hoko i tautohetia, c hara hoki ite mea ko te hoko i whakahengia engari ko te whaitaketanga kite whenua o te iwi nana i hoko te mea i tautohetia. Me matua whieiwhibi tb whaitaketanga o te Iwi i mua o te hoko. 1 muri iho o te timatanga o te whawhai i Waitara i te tau 1859, ka kitea he mea tika Ida whakaturia he hunga whaimana hei whakatau i nga take whenua c tautohetia ana, kia mohiotia ai ko wai te hunga whaitake i mua atu ano o te hokonga o te riihitanga ranei o te whenua. No te tau 1862 i whakamana ai te Ture tuatahi. I runga i taua Ture i whakakorea atu etc Kawanatanga tona mana i tukuna ra c te Tiriti o Waitangi me " Te Ture Whakamana i te Koroni, 1852," i mea ra era ma te Karauna anake c hoko nga whenua Maori. Na i taua wa ite tau 1862 i tukuna atu te mana kite katoa kia ahei kite hoko i nga whenua Maori kua whakataua ra nga take c te Kooti Whenua Maori, me te whakarite atu i nga huarahi hei haerenga mo aua hoko. Otira kihai i mahia nuitia nga hoko whenua i raro i" Te Ture Whenua Maori, 1862." Ko "Te Ture Whenua Maori, 1865," ke te ture i tino mahia nuitia ai ona tikanga. TUEE O TE TAU 1865. I whakaturia te Kooti c huaina nei ko te Kooti Whenua Maori hei whiriwhiri i nga whaitaketanga ki nga whenua Maori. Kei te ora tonu nei nga Kaiwhakawa tokotoru ote timatanga rawa mai, a i whakina nuitia mai c ratou a ratou nei mahara ki nga Komihana. E tino whakanui atu ana nga Komihana ki a te Penetone te Tumuaki tuatahi me Hoani Eokena raua koHemi Make nga Kaiwhakawa tuatahi o te Kooti mo to ratou awhina mai i a matou i runga i ta matou mahi, mo ta ratou whaki mai i a ratou mahara me a ratou mea katoa i mohio ai mo runga mo aua mahi, me ta ratou tohutohu tikanga mai ki a matou. I raro i nga tikanga o taua Ture, i nieingatia kia whakapufcama he tiwhikete whaitaketanga ki to hunga i kitea to ratou tika kite whenua, me ona huarahi ano c puta ai he Karauna karaati hei whakamana i taua tiwhikete. I runga i aua tv whakawakanga take whenua, i taea ano te whakatau i te whenua ki runga ki te ingoa o te iwi nui tonu, kite mea ranei kaore i tokomaha atu i te tahi tekau te hunga whaitake, i taea ano te whakah.ua rawa i o ratou ingoa kite tiwhikete, me te kore whakah.ua i to ratou iwi. Ko nga whenua Maori katoa i purutia i runga ite mana whaitaketanga ote iwi. He mea tika ra ia mehemea i whakaputaina nga tiwhikete i runga i te ingoa o te iwi o te hapu ranei, me i mahia hoki tetahi tikanga mama hei tukunga mo te whenua i te aroaro o te katoa, ah.ua pera ano me tora 0 mua ra, pera ano hoki me nga ritenga whakahaere tikanga pera o era atu iwi o namata mai ano. Mehemea i pera kua kore ano c puta mai nga raruraru me nga mate me nga tautohetohe i raruraru ai nga take whenua. Takitahi nei nga whenua i whakataua i runga ite ingoa ote iwi; a kaore hoki i whakaritea he tikanga c tau ai ma te katoa ma te iwi tonu ano ranei c whakahaere. No muri mai ka timata atu tetahi atu ritenga rereke. I meingatia etc ture kia kaua c tokomaha atu ite kotahi tekau nga tangata mo roto i te tiwhikete. Katahi ka kore c whakaputaina c te Kooti Whenua Maori he tiwhikete kite iwi, engari i whakahuatia nga ingoa o nga tangata kotahi tekau, waiho ana ma te iwi c whiriwhiri mai nga ingoa kia tekau kia iti iho ranei. Na runga i tenei huarahi i tau ai nga whenua a nga iwi me nga hapu me te hunga tokomaha kite hunga kotahi tekau iti iho ranei i runga i te mana o te tiwhikete o te Kooti, a whakatuturutia ana etc Karauna karaati. I maharatia ko taua hunga kotahi tekau he kaitiaki mo te katoa. I pera ano hoki te panui atu a nga Kaiwhakawa ki nga Maori i roto ite Kooti. E mohiotia ana ano koia rate tikanga. I whakahuatia pohehetia i roto ite tiwhikete ko ratou te hunga whaitake kite whenua i runga i nga tikanga Maori, a na te Karauna karaati i tino whakatuturu ki a ratou ake te whenua, kaore hoki iki he kaitiaki ratou. Na tenei huarahi i tau ai kite hunga c rua rave rima tekau nga whenua c 569,220 eka o uta atu o te Taone o Nepia, he tino whenua hoki era c nohoia ana c nga Maori tokomaha noatu tae atu pea kite wha mano, kaore hoki i whakahuatia he kupu tohutohu atu he whenua tera me tiaki c taua hunga mo te nuinga ano o te iwi. Kei te ripoata o te Komihana mo Haki Pei 1873, aua kupu katoa. I runga i taua tirohanga pohehetanga ote ture 1 riro he ai nga whenua o te iwi, i takahia hoki nga tikanga o taua ture tae atu hoki ki nga tikanga o te Tiriti o Waitangi. Kaore ano hoki kia waiho taua mahi a te Kooti Whenua Maori hei take whakawa. E kore hoki c taea te whakapono tera c whakaae nga Kooti okon.ei te Kaunihera whakawa take a te Kuini ranei kia takahia nga tikanga o te Tiriti o Waitangi me " Te Ture Kooti Whenua Maori, 1865.' E mahara ana maua he mea tika kia mahia he ture hei whakamana i aua take kei puta ake he tautohetohe a muri ake nei. Na i te taunga ano o nga take ki aua tangata ra, timata tonu atu te mahi a nga Pakeha kite hoko kite riihi me te mokete hoki i aua whenua. He nui ke nga wahi o etahi takiwa i riro penei i nga Pakeha; ahe tini nga Maori i kite atu i o ratou whenua c riro haere ana ki nga tangata ke me to ratou kore whakaae atu kite tukunga peratanga o a ratou whenua. Na i runga ite nuinga o aua tv tuku c kainga ana nga moni c te hunga kotahi tekau, me te kore whakaaro atu kite iwi no ratou te whenua, i tika nei kia tv te kotahi tekau hei kaitiaki mo ratou. He maha nga raruraru i tupu ake i runga i enei tv tikanga. • "Te Tuee Whenua Maoei, 1867." I mahia c te Paremete " Te Ture Whenua Maori, 1867," hei whakatikatika i aua raruraru. I runga i te mana o te tekiona 17 o taua Ture c taea ana ano te tuku tiwhikete kite kotahi tekau o nga tangata whaitako, engari hoki i mea kia rehitatia c te Kooti nga ingoa o nga tangata katoa c whaitake tahi ana kite whenua, me tuhi hoki o ratou ingoa ki tua ote tiwhikete. Nai mea

3