Page image

37

1.—2

pitihana a Te Pirihitini i te aroaro o te Komiti mo nga Kaute a te Katoa, i te tau 1877, na ko aua korero i eke pu ano ki runga ki nga putake ite aroaro ote Komiti. Te take i uaua ai te whiriwhiri i tenei mea na te kore kaore i tuhituhi nga kai-tiaki a te Hiana raua ko Arama Karaka c tetahi tangata ke atu ranei, i nga whakahaerenga o aua moni ki ro pukapuka heoi ano nga pukapuka i tae mai kite aroaro ote Komiti ko te pukapuka tuku i aua moni kite peeke, me etahi tieki i whakaputaina mai c te Peeke o Niu Tireni i Akarana, engari ko te pewheatanga o aua moni kaore i marama i enei. He tika tonu c £400 moni i utua kia Wi Apo i runga ite tikanga tiaki. Ite takiwa i utua ai, itel3 o Mci, 1874, kotahi rau pauna (£100) i puritia. Iki a Arama Karaka i puritia hei whakarite mo ana i pau ite ruri. Ikia Te Hiana me nga korero aTe Pirihitini he moni whakahoki ke era ki a Tanahi Tione (Stannus Jones) mo tona whakarerenga i te riihi o tetahi wahi oTe Pakiri. A, iki a Tare Nerebana (Mr. Nelson) c £50 ke ma Tanahi Tione (Stannus Jones) a c £50 mana tonu ake ma Arama Karaka. Na tangohia era, ma wai ranei, ka toe c £300 i tukua ki to peeke, ite 13 Mci, 1874, i runga i te ingoa oTe Hiana raua ko Arama Karaka. No Tihema 1874 ka tuhia tetahi tieki c nga kai-tiaki c rua hei whakarito i nga moni a a Te Kitohi i pau i runga i aua tamariki, na c toe mai ana i naianei i roto ite peeke c £80 kei nga ingoa o nga kai-tiaki. Ka toe i naianei c £200 hei whakamaramatanga. Haunga nga korero a Arama Knraka kaore c whakaarohia era eTe Komiti he korero pono. Na eki ana aTe Hiana na raua ko Arama Karaka i tuhi tetahi tieki mo te £200 ite 14 o Mci, 1874, i puritia c Arama Karaka £150 mo te ruri, hoatu ana ki a Te Hiana c £50 hei utu ki a Tione (Mr. Jones) mo te whakakorenga i tetahi riihi kua korerotia ako nei. Eki ana aTe Pirihitiui nana tonu i utu aua moni (he nooti katoa) ki a Arama Karaka i roto tonu i tona Tari, ko aua nooti nana tonu na Te Pirihitini i tiki i runga i tana tieki ako i tuhia hei utu mo ta Arama Karaka tieki i runga i aua moni Tiaki. Koia hoki tena te tieki c whakahuatia i runga nei. Eki ana a Tare (Mr. Nelson) i riro iaia te tieki aTe Pirihitini mo te £200, ka haere ia kite toa oTe Oriwa (Oliver), ka kite ia i Arama Karaka ka haere tahi raua kite peeke, ka tiinitia aua moni (he nooti anake) aka hoatu katoa c ia ki a Arama Karaka i te aroaro o tetahi tangata ko Mr. Hargreaves, na i pewheatia ranei aua moni kaore ia c mohio. E taupatupatu ana ano hoki nga korero mo nga moni c hia ranei i utua ki a Tione (Mr. Jones), nga moni mo te ruri, i utua ki a wai, me otahi atu mea. E kitea nui ana i riro tonu i a Arama Karaka nga moni o te tieki mo te £200 ; engari i haere ranei hei whakarite i ana moni ote ruri, i nga moni ranei i pau i runga i nga tamariki aWi Apo, i haere ranei kite whakarite i nga moni i Tione (Mr. Jones), i etahi atu mea ranei, kaore ano kia marama i nga korero. He ahakoa c whakaaro ana te Komiti kaore rawa he korero hei whakaaturangamaiipa te ringa o Te Hiana ki tetahi wahi ote £200. E whakaaro ana te Komiti kia whakamaharatia te Pareinete kia whakaritea tetahi huarahi c ahei ai te Kawanatanga ki te whakahaere i runga i nga tikanga tiaki c uru ana nga Maori ki roto. Ko te huarahi pai pea ma te kai-tiaki o nga taonga a nga tangata mate wira kore, mana c tiaki aua tv mea. He ahakoa i runga i tenei korero c kitea ana he mea tika ma tetahi Apiha ote Kawanatanga c tirotiro i ia takiwa era tv tiaki i runga i te taha Maori. 28 Akuhata, 1880.

No. 355 of 1880.—Petition of Hans Tapsell. Petitioner states that his salary had been reduced from £60 to £20 per annum, and no reason given. He asks for redress. I am directed to report as follows: — That this petition refers to a matter of public policy peculiarly appertaining to the executive functions of the Government.

28th August, 1880. [Translation.] No. 355 of 1880. —Pukapuka inoi a leni Tapihana. E ci ana te Kai-pitihana ko nga utu mona i te tau kua whakaitia mai i te £60 kite £20, kaore i whakamaramatia te take i peratia ai. Kua whakahaua ahau kia ki penei:— Ko te tikanga o tenei pitihana c uru ke atu ana ki nga whakahaere a te Kawanatanga mo tekatoa. 28 Akuhata, 1880.

No. 243 of 1880.—Petition of Hone Taherangi and 9 others. Petitioners state that the grandchildren of Hopa Te Wheko, of Tauranga, have not inherited his lands. They pray that a portion of Te Ngare may be set apart for the persons named. I am directed to report as follows : — That the petitioners ought to have brought these claims in due course before the Compensation Court. Any claim now in existence is upon the tribe. The Committee has no recommendation to make.

28th August, 1880. [Translation.] No. 243 of 1880. —Pukapuka-inoi a Hone Tahirangi me etahi atu toko-iwa. E in ana Dga Kai-pitihana ko nga mokopuna a Te Wheko, o Tauranga, kaore i uru ki roto ki ona whenua. E inoi ana ratou kia wehea etahi wahi oTe Ngare mo aua tangata. Kua whakahaua ahau kia ki penei:—■ Te tuku atu nga Kai-pitihana i a ratou tono i mua ra kite Kooti Whakarite Taonga. Mehemea he take o ratou i naianei me aim atu ki runga kite iwi. Heoi kaore he kupu ate Komiti. 28 Akuhata, 1880.

No. 201 of 1878 ; No. 350 of 1880.—Petition of Wirihana Tekeha and 27 others. Petitioners speak on behalf of the Ngatinaho Tribe. They state that they lost their property during the Waikato war in 1863 ; that they were loyal, and helped the Government; that they left their 6 1.—2.