Te Haerenga a Rewi raua ko Te Waitere me to raua Pakeha.

Whetu o te Tau, Volume 1, Issue 1, 1 June 1858, Page 2

Te Haerenga a Rewi raua ko Te Waitere me to raua Pakeha.

No te 16 o nga ra o Maehe ka eke matou i te kaipuke o Ngatimaniapoto a "Aotcaroa" i Akarana, ahiahi rawa ake ka u ki Taupo. Tika atu e uhunga ana; ko Enoka te tupapaku he rangatira no Ngatipaon.

Ka mutu kite tupapaku, kei runga ko Hori Pokai Te Ruinga, kei runga ko Patara, kei runga ka Wiremu Te Raurowha, kei runga ko Patene, kei runga ko Ahipene, me ara atu rangatira o Ngatipaoa. Ka mea ratou, —Ka tika kia tangi nga manu o ut;i ki nga manu o tai, kia tangi o tai ki nga manu o uta. Me whakatahe te wai o Waikato ki Hauraki. Me moe te wahine, marena i aku ringaringa kei mahi totoro atu. Ko Waikato te awa, ko Te Kauanganga te tangata; ko Taupiri te maunga ko Potatau te tangata ; ko Taupo te whenua ko Te Haupa Le tangata. Haere mai, haere mai ki uca, haere mai e Waikato, haere mai e to matou matua e Hare Reweti : haere mai kite kainga, haere mai kite iwi. Kei runga ko Hare Reweti, —Karangatia e te iwi, e aku matua, e aku tuakana, e aku teina. Tcnei te haere nci. He haere aha ta te he haere ? kei n S a rangatira te kcyero. Kaore au i kite ite tika ite tai tonga, itc tai marangai ite tai hauauru ra nei; kotaku i matau ai, ko te taura e maro iho ra i tc rangi tatu noa kite whenua. Ko tenei ete iwi, kia mau kite whakapono. Muri iho o teuei ka tu te kohikohi mo te perehi. No te putanga mai a Ngatipaoa ki a Tamati Tangiteruru kite kawe mai i nga moni ka whakahua te ngeri,— Ko Tu.ko Kongo koia ko ngatai; Ko Tu ko Rongo koia ko ngatai ; Potehe, potehe, potehe to kai ki raro Kite whenua, potehe. Na Ngatipaoa ki a Te Paraone Tumnkere tenei ngeri i te kawenga moni mai mo te perehi. Ka mate au, ka mate au, Ka mate au i te whakama, I te kai kore o te oneone. I te tuaruatanga kite piwaiwai, Piwai atu, piwai atu. Na Patene Puhata tenei i tc homaitanga o anr; moni:— TTp "- *- v-- *." He ware te nerem Te koha a rua fe mulu n tautahi! Na Ngatipaoa ki a Nini tc-nci ngeri i te homaitanga o a ratou moni: — Mawai ta ugaowhe?—a Hei topetope ariki. Ki moeiho kite po ,kaaote ra ; AVhiua te paipa ki a Koria ;—rara ! Tumu kau ana te kuku ; Ketekete kau ana te kaka ; Teoteo kau ana te kotare;— Too ! Haere ake nga moni £22 : 6. Ka rere to matou kaipuke ite 18 o nga ra tu rawai atu i Pohokuwao te motutere i mate nei nga ope a Ngapuhi i raua ai. Tukua ana i konei nga kai keri koura ki uta, haere ana etahi o matou kite korero ki a Paora Te Putu mo aua kai keri, he tctngata Maori. Ka oti tika tera main a matou, ka rere ki Pukorokoro ki aTe Paraone Tumakere ma. No te wild ka manu noa iho to matou puke, ki waho ake o Wharekaw;u haere ana etahi o matou kia kite i a Te Tutere, kite karakia hoki. No te ala o te mane ka u ki Pukorokoro, haere tonu i taua rangi, moe rawa atu i Maiapu i waenga ara ; ko Paraone to matou hoa haere. Ite ata, ite 5 o nga haora ka kokc ano, kihai i mat ara te haerenga, !.;. marere kite awa o Maramarua. Tae rawa atu k tatahi, kaore he waka. Na ka aratakina i waoi.-ra rarauhe e to matou hoa e Tipcnc ; a, no te titataatangu otera ka tae matou ki Nakunaku kite kainga a Piripi Te Aho raua ko tona tuahine. Ka tukua te kai nei ate tuna ki a matou, ehara ite hanga. Ka haere ka maruahiahi, ka marere ki tatahi, ka eke kite waka i tc awa o Whakangutu. Hoe tonu ite atarau a Meremere moe noa iho kite waka, kua riro hoki nga tangata o te kainga e whakarapopoto ana hoki nga iwi kite whakawa whenua i Rangiriri. No te 24 o Maehe ka u matou ki Rangiriri.i tuuara ka tu a Harcpata ka mca :

Haere mai e aku potikl, kawea mai te taonga kawea mai kiuta, kawea mai ki Waikato, kawea kia kite nga iwi. Haere mai e Hare Reweti, haere mai ki Waikato, haere mai ki to iwi; kawea mai te tika; kawea mai te marama. Haere mai kiuta haere mai te pai. Ka tu ko Hare Reweti; "Karangatia e taku •tamaiti karangatia. He tika ano kia tangi mai nga manu o tai ki nga manu o uta ; he tika kia rere te waimaori kite waitai. Ko Maramarua ano toku kaha, e whakaae ana au ki ta te iwi. " Hore te tukituki te tahu o taku Ate te whakama ra e tahu nei a Ku kamo aku rongo au raki Te makau a Torengi taku rnwhi Nga mai te ngu i tona ihu e pono Ti?i;ang« kia hoe i runga ra ngonge TCei te here te hipi ra i a Rewi Nuku mai ki ahau he whakahau Ka pakaru ka wehe taku kiri He tunga ka ana mai nau e Hara Pata ki tahau tikanga hore ko a Ku mahi ka tuia e te ngutu te ao () ta ko runga ka pehi ki Te tonga wai roro tu ana te ngaru Ki kai waka rite i te tinana ka wai rori ianei." No to mutunga ote waiata ka haere kite karakia. Moe iho ao ake ka kareretia mai matou e nga rangatira o Paetai. No taua ra ano ka haere matou, no te tatanga ki nga paenga kainga ka pa te karunga : Haere mai e te manuwhiri tuarangi Na taku potiki koe i tiki atu ki Ta taha tu o te rangi kukume mai ai Haere mai ! No to matou taenga atu kite nohoanga ka tu nga rangatira kite ruru, me to ratou Pakcha me Atnutiti. E tare ana nga kara a Kuini, e pae ana te mano Noho kau ano matou kei runga ko Te Wharepu: — Haere mai, haere mai e Hare Reweti te matua o nga iwi: haere mai kiuta. liaere mai ki \v n xuui\o muramatanga Kawea mat t« ora baero mai. ii te matua o nga iwi, kahore he whakaaro ke atu; koia ano tena ; kei i a koe te whakaaro ote iwi. Haere mai iana kia kite i to iwi, takahia mai i Hauraki, kawea mai te pai. Kei runga ko Hare Reweti:—Karangatia e taku tamaiti eTe Wharepu, karangatia. Tenei te haere nei. He haere aha ta te rookai ? He whakarite kau tenei i te kupu o te iwi, kia mihi ki nga owha o nga tupuna i waiho iho. Eki te tangata ki a koe, te mea ra rneatia, he teka rawa koe nei. Waiho atu ki aia ona he; ko koe e taku tamaiti hei pai anake ano mou. Titiro kite rangi e heke mai ana i reira te tomairangi ki tenei otaota, ki tenei otaota ; koia hoki ko tenei, ko te matua mo taua kei runga. E taku tamaiti —to taua matua, kia u te pupuri, ahu wliakarunga te titiro. Ehara i te ara pungawerewcre i piki ai a Tawkaki, engnri kua maro to taua ara i a tc Karaiti. Kei runga ko Waikato :—Haere mai te matua o te maramatanga, haere mai e Hare Reweti, ki Waikato, haere mai te whetu marama ote ata. Haere mai; ka tika to haere mai kia kite koe i nga iwi. Haere mai ki Taupiri, haere ami ki Pirongia; ka ora tenei, ka kito atu na matou i a koe. Haere atu he iwi, haere atu he iwi, kawea to tika, a te tigutu ra ano ote manu. [Ko te waiata pai a Waikato kihai i mohiotia kihai i tunituhia.] Kei runga ko Hare Reweti :—Karanga mai e taku lamaiti. karanga mai iana. Ki au ano e taku tamaiti me kupapa noa iho, ka pa he tangata aha te haua. E ki ana koe me haero au, a, —te ngutu ra ano ote manu. He whakaaetanga tenei naku ki to kupu. Ko aku koiwi tenei kua oti te pupu, kua kawea mai ki a koe. E taea tcaha ?—Kua eke tenei kei runga kei o turi. E taku tamaiti ko te tika kei runga; ko te taonga nui i ano tena ko te kupu o to matua i te rangi. K wcro ctc tonga wcio tonu kite kiri JCnti.hi te mamao Itnatu iho | Ngau kinikiiii ana ki taku tiimim iu-i

Na Tiki ra e nana i hahau He roa te taha tika i kawea mai ai Nga rae ka wero o Taupo i waho E peka kiuta ra kiata tirohia He tuhinga pukapuka nau e Patene Ka ai ha tutara ma te rau e pae Ka mene ki awhea ko au tonu ano Te hara taua nei kite poti ote ngutu llui rua e te iwi te rongo whai makau Naku i kawe atu te whare i a Te Rau K hira taku rongo te rongo haere mai I a Po i uta e angi ana mai Kaiana kite tihi o Taupiri i runga Mei tuta kite mate ka koraweke hu Ka itiitiano aku rangi kite ao Ka huri nei au ki taku moenga ia. Ka mutu te waiala a Hare Rewet't ka tonoa kite wlinre ka tukua te kai. Muri ihoka tonoa matou eTe Wharepu kia haere Ida kite i a Te Kihiringi Te Kanawa Tae atu ka korero a Te Wbarepu. a Karaka Te Taniwlia me ara atu rangatira. Kei runga ko Te Kihi- ■ r i U gi • —Haere mai e Hare Reweti, haere mai ki WaiI kato, haere mai ki Kawhia, naere mai kiuta eto matou matua. Kawea mai to tika ki o tamariki. Epa e Hare Reweti, ko te tikanga tena kei i a koe Ka vvhakahua te waiata, kaore i matauria. Kei runga ko Hare Reweti:—Ac e taku papa, ae, karangatia. Ho taugata aha ia i karangatia ai o koe. Me puwhea koa ianei ite aroha kite iwi '( Kahore ho tikanga ke atu, koia ano tena. Eki ana au ko te tika tenei. Eai ana tika i tenei hanga ite pakanga ?—E taea taeha ua taku papa Tera nga rae rehurehu ana mai e Kakarauri e ki Rewatemura e Ekore e kitea atu i te korehutonga d I te ahi whakapo ki Waikato raia e Taua to pai kei tav-hiti rawa, i. T te aonga ake o te ra ka tu te whakawa mo Rangi« riri, haere ake ana te Ngaungau ki Rangiriri; a, omtiilina ana e Ngatimahuta ki rurjga kite toropuke, ctu ana nga Kara, e pae ana te Kai-matakitaki. Tenei Dga korero o taua whakawakanga nui. Rangiriri, Maehe 26, 1858. Ko nga korero o te whakawakanga o Kumukumu. Ka rupeke kite noboanga, ka whakatika a Maneha Te Roto, ka mea; ki a Kihi, "Haere mai e taku matua, haere mai, ta te niea, nau te take ote he. Ko tenei, ki a koe te whenua." Ka mutu ta Maneha. Kei runga ko Waata Kukutai ka niea, "Kahore he kai korero i naiauei, ko au anake. Whakarongo mai e aku matua, ko te tamaiti nei tenei, kua whanau ho tamaroa; kua tupu nga niho, kua kai ite kai. Na te TVairua Tapu pea tenei tamaiti; titiro hold, kua haere tu." Ka patai a Waata ki a Wiremu Te Kumete, ka mca "E Wi, ki awai te tamaiti nei?" Ka ki atu a Wiremu "Ki a koruako Kihi." Ka mea atu a Waata, "E aku matua ko te tamaiti nei tenei e hikitia atu nei eau Na, i naianei, ki a koutou te tamaiti nei; kia pai te atawhai, ta te mea, he kaumatua koutou. Ko te tamaiti nei, me oti atu ki a koutou." Ka mutu a Waata. Kei runga ko Tc Kau, ka haere tuohu, ka mea. "Ehara au i teKai whakawa kia kite mai, kahore ano i tika noa taku tuara, no tc torii o aku haerenga ka tika taku tuara, ka tu nei au ki runga. Ko tenei e taku potiki, Id a koe ano te whenua." Ka mutu. aTe Kau. Kei runga ko Waikato,' ka mea "Kaua e whakaroaina te korero, ka pahoahoa nga matenga ite ngaunga ote ra. Ka ora au, rara !ka ora au, ka ora an ! Ko tenei tamaiti ka hemo i te kai, kahore aku waiu, cngari me whakahoki ki tona whaea, kei taetae nga u o te whaea, ka mate." Ka mea ano a Waikato, "E Kihi, tangaengaetia to mokopuna." Ka tuhuri a Waikato ki a Maneha, ka mea, "E toma ki a koe ano te tamaiti nei. Kei pa te he ki tenei tamaiti, ake, ake, Amene." Ka mutu. Kei runga ko Kihi, ka mea, "E mea ma, e whakaae tika ana ra nei te taugata r.ci kia iriiria taku mokuj>una ?" Ka olio ake "Ao." Ka patai aar. a Kihi,

"Koia e whakaae tika ana kia tangaengaetia taku mokopuna ?" Ka karanga ake"Ae." Ka patai ano a Kihi, "Me iriiri e au taku mokopuna,—ne ?" Ka oho katoa "Ae." Ka tu a Kihi i konei ka tuhi, ka tangaengae i te tamaiti, ka tu tuahu ka whakahua i ana karakia, ana waiata:— E tama kimihanga rau na te tiui Tikina bahauria ki tawhiti i pu I tupu mai ai te ewa te rauru Ka kukune &c. Ka whakahua ano i tetahi:— llomai, homai taku tamaiti Kia hikihiki au ki runga I aku turi, aue ! ka mate au nei 1 te whakataute &c. Ka mutu a Kihi, kci runga ko To Kcrcilii, ka moi, "Heoi ano. Ka ora au ite pikitanga, hacre touu akc te wai ora i raro i taku vraitolii mauri, ka ora au. "Tera te vvhetu takina mai o te rum Ko taku tan pea tenet ka hoki mai e i. Ki mai ki au kia hokona koe ki Toroa whakaura kei o tuakana Hei hoko akahu wuero moho ki to urn e i "Wctewete mai ra taku komutu karamta Nonotuai te tonga ma rau rangi o llorimai mana e homai liorahia Mai taku tacnga kia rahiri au e. Ka mutu a te Kereihi. Na ko te hiri nei tenei; ko te kawanata nei tone!; ko te oati nei tenei- Na To Kau, na Waikato na Te Kihiringi tenei hiri oto tika. Kkore matou e pai kia wahia ake ake amene noa, ahakoa raruraru noa i mi'ri iho, ekore rawa e pai kia wahia, no te mea he tikanga pai tjnei, he tikanga whakaora tangata. ( Tera atu ano te hiku o tenei korcro.)