TE KOOTI WHAKAWA WHENUA.
Kite Etita o te Waka Maori. Eta tena koe, tukua atu enei kupu ruarua kia panuitia atu e te Waka, ki nga iwi o te motu nei, Maori, Pakeha. Kua rongo matau kua oti te whakaneke te Kooti, i whakanekeliia i te 1 o Aperira, i to tau ISS4 i Uawa, kite 7 o nga ra o Mei nei ka tu ai auo, a kua oti ano tc whakaneke iuaiauei ki etalii atu maraina ke tu ai lie Kooti ki TJawa. Heoi kanui te pouri i pa mai ki nga Maori, i runga i tenei malii a te Kooti. Te take, kanui nga tangata kua mate o roto o nga Karati, o nga whenua kua oti nei te Kooti. Kanui lioki nga tamariki kaore nei i rite nga tau, o roto i etahi o aua Karati : a kaore auo he Kaitiaki i whakaturia ino aua tamariki, kaore auo hold he riwhi mo nga tupapaku mate i whakaturia. Ko nga whenua i uru ai aua tupapaku kua mate nei, me nga tamariki kore kaitiaki nei, kua oti etahi te hoko, ko etahi kua oti le reti ki nga Pakeha; ko nga moni utu rcti o nga whanuanga o nga tupapaku, ratau ko nga tamariki kore kaitiaki, lea takoto tonu atu i te Pakeha, i tc kore kaitiaki hei Avhakamana i te hainatanga o nga ldihi, mc tc kore riwhi mo nga tangata mate, hei tango mai ia ratau moni utu rcti. Ko tetahi o nga take pouri, he maha nga whenua Hoherohe e takoto ana ki tc aroaro o te Kooti, kua oti te panui mo tc Kooti ki "L'awa, puta atu hold kite Kooti mo Waiomatatini. E takoto raruraru aua ena whenua, i waenganui i nga Maori ake ano, me nga Pakeha hold. Ko etahi o aua lloherohe, he whenua kua oti te Iloko, e etalii o nga tangata o te karati, kite Pakeha ; ko etahi o aua whenua lloherohe, he roue nui i waenganui i etahi Hapu, o aua Karati, kia maraina ai tc rahi o tc wahi o ia Hapu o ia tangata, kiaimarama a te puta o te moni utu lieti ki ia Hapu Id ia tangata. Koia tc take i pouritia ai tcnci c matau. Tetahi o nga take i pouri ai matau, ko tc rima tenei o nga tau i tonoa ai te Kooti mo Waiomatatini kia tu : kaore ano i whakaactia mai e nga taura o taua kchua whakahachac whenua nei. !E tat a ana kite kotahi mano kite ono rau, nga kercrnc kua oti te tuku nga panui tono Kooti ra e takoto kite aroaro o te Kooti ki Waiomatatini, ina tae : ki te ra e tu ai te Kooti mo taua Takiwa. Tetahi take pouri o matau i runga i te roa o te Kooti ki o matau Takiwa, he maha nga moni utu Kuri kci runga i o matau whenua e takoto aua, a, e neke hacre aua aua moni utu ruri ia tau ia tau, i nga itareti uaua i wliakanui haere, i roto i nga tau ka rima nei. Tetahi take pouri o matau, he maha a matau tono atu kite Timuaki o te Kooti, kia te Penetana rano, tae 110 a nei ki a Makitanara, Timuaki tuarua o te Kooti onaianci, kia whaknmanaia mai he Kooti mo Waiomatatini, kaore rawa he whokahoki mai o matau tono. lie nui te ruihi o nga llapu o Waiapu nei, 1 tc inahinga kaitanga ia tail ia tau, hei kai mo iwi o hui ana mai ki tc Kooti ki W aiomatatini. !Na c hoa ma, mehemea tenei ruihi no te Pakeha, kua maha noa atu n.:;'a korero vhakahe ; kua tuhia ranei teiahi pi re tor.o uiu, ki Jiga Maori nana i whakatureti : inaholci kite tureti te kairuri i tonoa e nga Maori ki tc ruri i to whenua, kua tuhia ki tona pi re .CIO pauna hei utu ma to Maori i te ra, mo iona ruihi. Ko iatau anake ko te iwi Maori e tinihangatia nei, c ic iwi nei e re Pakeha, inahoki, kua rongo matau he Piro ano ta to Paraihe, o whakatakoto mai nei i roto i ona Whare Purakau, kia tukua kite I'aremafa. kia whakamanaia hei Ture he arai i nga Iloko, me nga Ueti, a nga Maori, ki nga Pakeha noaiho ; cngari
meHoko, me Beti kite Kawanatanga anake, ka tika ai. Kati ki ake, koia nei pea te take onga Kooti Whenua nei e whanekebia hacretia nei, kia takoto kore inaua ai ana "Whenua, a, kia paahi rauo taua Pirc ana a to Kawauatanga, notemea rere ko nga Kooti i mua. Kotahi tonu te tunga a inutu noa, a kaoro o roa kua tu aao te Kooti rere ko iuaianei, ka tu ka whakaneke, a ka tu ka whakaneke auo ; _ Mehemea he hiahia no te Kawauatanga kia kootitia tetahi -\vhcuua e pa ana ia, o kore e roa kua tu te Kooti ia raua ko to Timuaki to whakahau kite takiwa e hiahiatia ana e raua. Ki taku whakaaro kei te mahi whakahoa tenei tu mahi a te Kawauatanga jratau ko to Timuaki me nga Tiati o te Kooti Whenua Maori nei. Olira e mohiolia ana ano, e kore te pononga c rere ke tana haero i te kupu a. ton a Kangatira. Heoi nga korero o teaei takiwa bei whakurongo mai ma koutou, naku, na te kai panui i enei whakaano e pokaikaha nei. ISTa H. A. T. te "Wuat.viioeo. (J. A. Jury.) Kihipane, JMei 9, ISSk
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18840516.2.7
Bibliographic details
Waka Maori, Issue 6, 16 May 1884, Page 4
Word Count
917TE KOOTI WHAKAWA WHENUA. Waka Maori, Issue 6, 16 May 1884, Page 4
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.