PANUI WHAKAMARAMA.

Puke ki Hikurangi, Issue 30, 24 February 1906, Page 7

PANUI WHAKAMARAMA.

He whakamarama te waahi tuatahi ki nga iwi, ki nga hapu, huri noa i nga taha tika o Aotearoa mete Waipounamu, tena koutou i roto i te tau hoou o to tatau Ariki 1905. I puta ta matau panui wliakatikatika i roto i te wharangi apiti o te "Puke," mo te panuitanga i roto i te reo Maori o te "Puke" e mau na i te wharaugi 2 o te pepa, o te 9 o nga ra o Noema 1904. I mea taua panui i roto ite taha kite reo Pakeha tae noa kite wharangi apiti reo Maori ko te utu mo te pepa o te "Puke" i te tau 12/6, meheinea ma roto i te Poohi te tukunga atu i te pepa mo te tangata ko te utu 15/-, ko tenei whakaritenga i te utu tau mo te "Puke" ehara i te mea he mea whakahaere i rofco i'te runanga o te "Puke," engari he mea hanga rawaho atu i te komiti, na : te Etita o te taha Maori, mete Etita hoki ote taha Pakeba, hui tahi kia Niniwa, ka oti ia ratau tokotoru, ka perehitia te panui whakatikatika i roto i te wharangi apiti o te "Puke" e kite iho na koutou. No te huihuinga whakamutunga ote komiti i te 22 o nga ra o Tihema ka hori nei, ka kokiritia taua take ki ki waenganui i te komiti' ko te riringa tenei o te komiti kia maua, mo te whakarereketanga i ta te komiti i whakaoti ai, i te huihuio mua atu, ara, koia tera ta te komiti i wha-

kaatu ai, ko te panni i rofo i te whnrangi 2 o te reo Maori o te "Puke". No reira e nga iwi, e nga hapu katoa, ka whakaotia te utu mo to koutou taonga ki runga 1 ta te komiti i whakatau ai, ara, ki IG/- bereni mo.te tau, a, mo te ono marama e 9/- hereni, mo te 3 mamma e 5/- bereni. E wha boki putanga i rcto i te marama. Tuarua. i kore aia te ''Puke" eputa i roto i te marama o Hanuere i panuitia ra i tera putanga ka hori nei, i te whanga tonu matau kite kai-whakahaere o te taha Pakeba, kia puta mai ona korero mo te taha kite reo Pakeba o te "Puke," i runga 1 te mea nona te kabanga kite kukume kia rua nga reo mo te "Puke," beoi ta matau he Amine atu, a, oti pai ana i runga i ta matau whakaritenga, mete tu bOid koia hei whakahaere mai i nga koreio mo te taha Pakeba. Kaati i te rupeketanga mai o nga mea katoa ia matau, e haere ai te pepa me ona reo e rua i runga i te motu nei, ka riro na te taha Pakeba i wbakaroa, he kore kaore e hohoro mai nga korero e kii ni nga wharangi mo te taha Pakeba, koia te take i whanga tonu ai matau, a, pau noa nga ra 0 te marama o Hanuere. No reira te kai-tuhi ka whakaaro, e kore rawa e taea e matau te whanga atu ano. ki nga whakahaere mo te taha Pakeba. Koi penei tonu ta matau mabi kite whanga haere, a, ka pakaru re taiepa, ka marara te kahui ki runga i nga tihi o nga maunga. e kore hoki e taea te whakawhaiti kia topu ano te kabui. No reira matau ka whakahaere i te taha kia matau, kia \vawe te puta atu ki runga i te motu nei. Waiho te'taha Pakeba kia ata takatu ana, a tona wa pea e rite ai, hei reira ka karapiti ai nga reo e rua te putanga atu kia koutou. Engari ko te mea ma koutou he uta pikaunga mai ki runga i to koutou taonga i te mea kua mohio iho koutou ki nga kaupapa hei wabanga ma te "Puke" ara, koia tenei: (1.) Ka whakatuwheratia a te "Puke" ki nga iwi. ki nga hapu, me nga tangata taane, wahine, tamariki hoki, ma koutou ia e powhiri mai ki 0 koutou marae, i a ia e haere ana kite whakamanawa haere kia koutou ki nga morehu a aitua 1 mahue ake i te ao nei, a, ma koutou hoki e nga iwi, me nga hapu, e boatu nga tohu o te pai c te aroha ki to tatau taonga, ka tukua atu na kia koutou. (2.) Ka manaakitia e te "Puke" nga taonga e homai ana e nga Pibopa e nga Mmita 0 nga Haabi katoa, hei tohutohu, hei ako, hei whakatupato, i nga iwi, i nga hapu katoa o nga motu e rua nei. (3.) Ka manaakitia e te "Puke" nga taonga 0 nga tangata matau ki nga whakahaere, e whiwbi ai te iwi me nga hapu kite matauranga, e puta mai ai te pai te ora, te rangimarie, te ata noho, i roto i te aroha o tefcabi ki tetahi. (4.) Ka manaakitia e te "Puke" nga taonga 0 nga tangata matau kite tohutohu, kite

i nga ahuatanga e puta mai ai he matauranga nui, ki nga mahiahu whenua, e puta- mai ai hoki he ova mo te iwi me a tatau tamariki, me a tatau rnokopuna i tenei ao. (o.) Ka inanaakitia e te "Puke" nga. taonga e homai ana enga tangata matau hei paingn hei oranga nic nga iwi, me nga hapu o nga m_. i e rua nei, i roto i nga mahi, me nga ture Kaunihem W henua, Poari \\henua Kaunihem Marae, Komiti Marae ranei. (6.) Ka inanaakitia e te "Pake" nga taonga e honiai ana e nga tangata matau, mamma ki nga mate uruta katoa e reie nei i te ao, e pa ana ki nga tamariki a te tangata, nga tohutohu e pai ai te tiaki i te tinana, e p:ii ai te whakahaere i nga kai tika, i nga wai pai, me nga kaKahu hoki hei uhi i te tinana, i nga rongoa pai, tika ki nga tu mate katoa. (7.) Ka inanaakitia e ce "Pake nga taonga a nga tangata matau, ki nga ture katoa e puta inn ana i te Paremata o to tatau motu. e tu noi i Poneke, hei ako i te nvi, me 11 <r i, hap a, kia mohio kite ahua o ia tuie o ia ture, me tona pai tona kitio. me nga mahi e pai ai aua ture, e kino ai ranei aua ture. (S.) Ka m uiuakitia e te "Puke' nga taonga e homni ana e nga tangata whaKatiputipu mahi Paaniu, mahi l'oa, Parakimete, mahi Kaata Paki Kooti, am, (Wiim-raiti), flumeke, leera tui kahu taane wahme Loki, Tcera mehe, Hamhi, me em atu tu main katoa,, e puta mai ana he painga kite tangut;i, ki nga tangata ranei, ki nga iwi, ki nga hapu ranei. lingavi mete mohio auo kouton. ki aua tu panui e pnta mai ana he hna, hei oranga mo te tangata. (aru. e kiia ana e te Pakeha aua ta panni he (Advertisement.) lie utn mo ana tu panui, am, he 2/6 heroni mete hikipene, tae atu ki ee 3! hereiii mo te inihi kotahi e tae ana pea kite 5 kite ono ranei nga rarangi reta i roto i te inihi. Ehara i te mea, he mea hanga noa ake tenei tikanga mo to koutou taonga, kaore, engari he tino kaupapa no nga Nupepa katoa kai te ao e haere ana, a, koi ara hoki ee tino oranga o nga Nupopa Pakeha e ora nei. (9.) Ka inanaakitia e te "Puke" nga taonga e homai ana e nga tangata matau ki tc korero pukapuka Pakeha, Nupepa Pakeha ranei, kia whakaaturia hei painga, hei whakamarama i nga iwi, i nga hapn, me nga tangata katoa, ki nga whakahaere a nga iwi, me'nga hapu Pakeha o te ao, e puta mai ai he matauranga kia tatau kite iwi Maori. (10,) Ka inanaakitia e te "Puke" nga taonga katoa e homai ana kia mauria e ia, ki nga marae katoa e po>vhiritia ai ia kia peka ki uta, whakaatu ai i nga taonga o roto o nga whare Wananga Maori o nga tipuna iho. o Tawhiti-nui. o Tawhiti-roa, o Tawhi ti-pamamao o te Hono i-wairna mai i Ha,wa'iki, tae noa mai ki Aotearoa nei, me ona whakatipuranga katoa, tae noa mai nei kia

tatau, hei whakaako hei tohutohu ki nga mea tika ki nga mea pai, e puta mai ai he matauranga kia tatau, me o tatau uri katoa. (11.) Ka manaakitia e te "Puke" nga taonga tuku mai a nga tangata e pa ana ki o tatau aitua, me o tatau marenatanga, me nga whanautanga tamariki, me nga mahuetanga taane wahine ranei, me nga wetekanga ture marena, me era atu tu korero katoa e pa anil ki nga take penei me enei kua tuhia ake ne<. (12.) Na, i tenei haerenga o to koutou taonga, i roto i te tau hou o to tatau Ariki 1905, kite uiui haere kite ahua oia iwi o ia hapu, mete whakamanawa baere hoki kia koutou, ki nga taans, ki nga wahine me nga tamariki, i te mea kua eke tahi oei tatau kei runga i te taumata o te tau hoou, e titiro whakatnuri ai te whakaaro kite pikitanga mai o te tinana i te tau tawhito, me te whakamiharo ano te ngakau ki nga mahi pai i mahia e ia i roto i te tau kua hori ki muri, a, mete haku hoki o te ngakau ki nga mahi kino i mahia e ia i roto i te tau tawhito. Muri iho kat.ihi ka titiro whakaraua te ngakau ki tenei \va roa, hei haerenga mo te tinana, e eke ai ki tera pae-maunga e tu mai nei i niua i o tatau aroaro, mete wore hoki o te ngakau e marama ki nga pai ki nga kino ranei, e fcupono mai i roto i tana wa roa e iiaerea nei e tatau. No reira, koia nei ta te "Puke" e rangahau haere nei he kimikitni huere l enei tu ahuatanga o te whakaaro, hei utanga mo runga ito koutou niaunga tapu ; te waahi i puputia ai nga mornhu i te tai nui a Ruatapu, i te wa ia ratau i nga kaumatua. No te wa ia tatan nei kua wniho tana maunga, hei puputanga mo nga whakaaro, me nga maharatanga a te ngakau i runga i te rangimarie mete aroha o tetahi ki tetahi, no reira kia kaha koutou e nga iwi, e nga hapu, me nga tangata katoa, kite ho mai utanga hei pikautanga maaku ki o koutou marae. Kia kaha hoki te whangai i au, ina tae atu au ki o koutcu marae, kia kaha ai au te waha haere i ngi utanga e whakaekea ana kirungiiau. Ahakoa ki mai koutou he porangi ta koutou mnkai, e pai ana he whakatauaki ano tona, "he ihu kuri he tangata haere"' koia ta koutou mikai ka kohikohi haere i nga kongakonga i ngahoro iho i o koutou kair.ga, hei pupuri mai i te manawa ka nguha kite ara. He panui man tonu tenei i nga wa kore utanga o te "Puke." Kia ora tatau katoa. "Te Puke Ki Hikurangi."