Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 1, 15 January 1859, Page 6

penga i roto ite tau kua pahemo. Ko a te tau e haere ake nei te tiui rawa ai nga Pakeha e haere mai ki Akarana, a ka tino manakohia ano hoki nga kai katoai roto ii nga lau ehia ranei e haere ake nei. Kotahi ia te mea e whakapai nei matou, ko tentH onga-riwai i utaina atui roto i te tau 4838. Engari era i neke ake i nga mea i utaina aim i letau* 1857;: ara, ko le nekenga ttmei, 806$ tana; i ulaina atu ki Poihakena, ki JVicriponi, ki nga whenua kite moana* whafca-ie-uiarangai; A* fie men- whakahari ano tenei ki a matou, e kiia ana, katahi ano le ngakinga nui whakabarahara o te riwai ki tenei pHo ole room nei,. ko to tenei tau. E nui haereana ano hokrte ulanga atu i te pala, i te tihi, a e tupu haereana lehokohoko o runga, ara, ko<o konei mpa ehokonu-alu ana ki ko o reira mea etangohia ana e konei.. Kiia tini.kea matou tuhituhingakio matou hoa Maori kia lahuri o natoU'Whakuaro ki le whangai hipi, kite wbakatupu huruhmu hipi. He mano liiii ngahipi kua.kaweae lePiikeha ki tera motu, ki Te Waipounamu, kite whenua e lupuria ana e le patili, e le larutaru. maorts a e lino whiwhi ana ratou inaiaoei kite moni,. he utu no ngahuruhurti hipi eutainaatu ana e ratou i roto i tetau, mano-mano-noa; atu Ko konei, ko le Porowhini o Akarana nei, he whenua e lupuria ana c- le manuka, ete rarauhe, me-tmiht nui ano-me para ka rui ai kite karaihe, na konei te thio hohoro ai. a>he whakapaumoni; ka rua rotH*a tenei.ake ka whiwhi ngaiPakelia kite udiiino-tO' ratou inohi.. E nui haere ana o ratou kahui, e whanui haere-ana: uga. paamu karaihe i tenei tau i tenei lau ma, ki te whenua rtupuriaete tarutani maori, kia kotahi te hipi mo le eka kotalu kahorehoki e tinoora, lena kote whenua karaihe, he nira rui na le tangata, kia rima nga hipi ki le eka kotahi ka ora i te kai. Ma konei kitea ar ka nui haere tercet mea te atawhai hipi kl tenei pito ote molu nei. Me whakaaro e o matou hoa Maori tenei mea, te hohoro o te hipi, ara, kia timalaria te mahi hipi, ekore e taro kua tini nga hipi kua nui te burah<*4 he mea hohoro hoki. He tonitoru hipi ki Akarana i mua ake i nga lekau ka pahure nei. I le tan 18& V o rima rawa ano nga rati pauna huru. hipi i utaina atu ki Ranana. I tetau 1857, kua; lae kite 49,543 pauna. Ite tau 1858, tac ana kite 107,802 pauna, haunga hoki nga pauna 48,515 i utaina atu ki Poihakena. Ko te huarahi tenei c rangalira ai le whenua. Tetahi, he kai pai rawa ano te hipi; telahi?

ka whakanohoia le hipi kite whenua ki momona le obeone hei lupuranga kai, a ko nga buruhuru e riro tonu ana le hoko whiwhi ana le laagata ki te moni. Ko te mea ano hoki tenei mana e kukume mai n*a kaipuke papai ki o talou nei wabapa, a i te mea e taian mai ana nga kaipuke kite uta i n<r& huruhuru, ewhiwhi ana lalou ki a raiou moni uiu kai, uiu aba, ma ratou. Enui ano nga korero mo tenei mea, mehejiiea e tuhimhia ana, kia kilea ai boki te nekenga haeretanga o te whenfta nei i roto i te laukuapahorenei; heoi ra, me waiho etahi. J e mea boki i korero ai raatou ki nga mea kua pahure, he mea kia olio ai o matoa hoa Maori, fcia hilnri ai, kia whai ngci ai ratou ki le mahi itewa e baere ake riei. Tena e kitea e. ratou le pono o tenei kupu, kite kaha ki te wiiai ngoi lonu la ratou mahi, ka whai laotiga, ka wbakatupu rangatira ratou. Ekore e taro ka hono lonu te rererere o nga kaipuke ki Aiareiria, ki nga wahapu katoa o Niu lira til, boki am, hoki mai. Akuanei ka tangohia numa nga witi, nga aha, e kotia mai nei ; ka riro era, me tahuri tonu ano kite mahi kai mo houanga nei, kia kakama tonu te main kia nui ai he kai, no le mea ka tokomaha haere nga tangaia mana e kai, ka tini ke nga Pakeha e rere mai ki Niu Tirani i roto i te lau e haere ake nei, kahore hoki he tau hei rite o mua iho o mua iho. Ko nga unga mai enei o muri mai o tera Karere; ko te Tewha, he kune, 56 tana, Kapene Kuhete, he ulanga taonga, 4 langata eke, no Meriponi; ko te Ohipere, he kune, 47 tana, Kapene Pali, no Taranaki. tana manga, 300 puhera wili, 120 hipi; ko te Kaiaaina he paaka, 608 tana, Kapene Rangara, uo Moatana Pe, tona ulanga, 500 hipi, 2000 nga hipi i utaina mai, ko te nuinga i male aiu ki vvaenga moana ; ko te kaipuke lima, ko te Waiti Iluana, 350 tana, Kapene Makarim, no runga, tana ulanga. 380 hipi no Taranaki, 19 tangata eke. Ko nga hokinga atu enei; ko te Emire r, !S? a : he kune ' " lana ' Kapene Were, ko Whakatu, lana ulanga, 52,800 whili rakau kam; ko te Perei, he perekitina, 106 lana, Kapene Anihana, nga ulanga, 8821 pauna hum hipi, 2§ tana ropi, 16* tana kapia, 1 langata eke; ko te Pei-erapene, be paaka, 224 tana, Kapene Honi, nga ulanga, SO tana kapia, 1 tana waro, no Niu Tirani, 4480 pauna lihi, U2 pauna hibi tobora, 25 tangata eke; ko te Kaiaruia, he pereki, 119 tana, Kapene Taningi, nga utanga, 6 tana tnnu tohora, 2 lana kapia, i\ tana muka; ko te Moa, he pereki, 256 tana, Kapene Pautene, tana utanga 21,585 pauna hum

>pi. 43 tana kapia, 214 hiako kau, 7 taka l ikouukonu kakahu, 2080 pauna lihi, 450 pu- : bera papapa, me elalii laonga, 54 langaia , oke; ko Poihakena enei katoa. Ko te'Majnuwao o Ataria, ko te Nowara, 44 nga pui repo, kua rere kite main i lana main; itc turanga i konei Urohia ana e nga tobun«a o taua kaipuke nga wahi waro ki Papakura • ko letahi o ratou i noho, k© Rala Hoteia, ki le nroliro i nga lum maori o te whenua, kia kitea ai nga buarabi whakawhairawa i le i molu nei. | U mai ana ite tahalika 28 nga kaipuke, | huia nga tana, 635, 75 tangata eke, nga utanga, 1399 puhera wiii, 50 pubera kaanga, 60 puhera aporo, 80 kuaia kupere, 2 kete hen, 3 pouaka bua heibei, 30 banaraweii aniana, 2J tana riwai, 9 banaraweii poaka whakapaoa, 101 banaraweii poaka tole, 400 pauna binu poaka, 8 tana binu toITSIa 9 " Sa kau ' 10 n S a P oaka > * lioiho, 15,800 pauna hum bipi, 10 banaraweii nmka, 12 tana kapia, 40 nga aka poli, 12 pou wapu, 57 koare, 2300 toetoe whare, 850 pou me nga huabua taiepa, 1582 whili pou whare, 224 lana wahie, 56,500 whili rakau kani. Ko nga hokinga am, 54 nga kaipuke, huia nga lana, 800, 65 langata eke, me nga laonga. Ko nga utu hokohokoenei, lae noa ki lenei lakiwa:— Mea Paraoa, Paraoa, lualabi, 22/, le tana. Paraoa, tuarua, 17/. lelana, Paraoa, no nga mira Maori 15J. lae ana ki telBJ. Pihikete, e piki ana e heke ana nga ulu. 245. 28s, te rau pauna. Taro, te robi 21b., 6d. Papapa, Is. 3d. te puhera. Kai Ke. Teti, 91., 91. 10s. le pouaka. Huka, 7d., Bd. te pauna. Kawhi, lOd. te pauna. Raihi, 2d. 2d£. te pauna. Hopi, 555. mo te hanareweli. Kanara, lOd. le pauna. Tupeka, 2s. 6d. ss. mo je pauaa Mea o te Mara, Win—Bs. 6d. te pubera Kaanga—ss. 6d., 6s. te puhera. Ooti, 7s. te puhera: Riwai 52.,-'s*. 10s..'te tana. Aniana, 6d. le pauna. 'Kapiar,9t lOf. mo le lana.