KO INGARANI ME TONA IWI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 1, 15 January 1859, Page 1

KO INGARANI ME TONA IWI.

Me he mea ka haere atu tetahi tangata Maori ki Ingarani, tena pea ia e mea, He horihori kau nga korero i rongo ai ahau; na wai i mea, i penei a Ingarani me to matotu motu imua? te kapikapi i te ngaherehere, i te manuka, ite rahurahu noa iho: he teka te ki, ko nga tangala nana enei mea whaka niiharo i mahi, i penei me matou, te kuare, imua. Pera noa te whakaaro o taua tangala, a ka kite ia i tenei mea i tenei mea o taua whenua, o Ingarani, na, ka tino rapurapu ona whakaaro ki taua kupu. Kitea ana e ona kanohi ko nga maara, taiepa rawa kite tataramoa Pakeha, kahqre kau ona koraha takoto noa, ko nga huarahi he mea whafcalakoio kite rino hei haerenga mo nga lima rereiuta, me he manu nei te lero; parakuihi mai te tangala kite puuha o Waikalo,' tiiiia atu ki Rangiaohia i runga i te lima Qiuta, ko te rino keri waro he mea tiki ki ana ,noa iho o te whenua keri ai; ko (enei .mea whakamiharo hoki, ko nga alio rino fc-maro haere ana i tenei taone ki tera laone e uieinga ana hei kawe i nga hiahia i nga korero a nga tangala ki o ratou hoa, ki o raiou. whanaunga, inamala, kuatae; a muri ibu me he mea ka tae taua tangala Maori ki nga

taone, ka kite i nga Whare Karakia me nga laumaihi, he mea banga kite kohatu, whukairo rawa, mabue rawa to le Maori whakairo i te pitau o tonu waka, te pai, ka kite boki taua tangata i nga whare nui whakabarahara, kei tenei taba kei tera taha, me nga laonga, me era atu tini mea whakamiharo, kaore nei kia taea e ona wlrakaaro, muri iho ka baere kite maiakitaki i nga wbare nunui i banga ai aua tini mea whakamiharo; matakitaki |-atu ana, kote alii tena, ko te rino tena, ko te wai tena, meinga katoatia ana hei kai main ana te tangata, hei whatu i te hiraka, i le karekoihei kakahu mona, ko nga hama toimaha, nui whakaharahara, tena e kiia hei =koropehu toka i te nui boki, meinga ana e te tangata kia aia haere pai tona wbiu, me te mea kei te ringa o te tohur.ga ta moko', ata lau marire kite whakaahua i laua mea iti rawa neii le poike o te pine. Kitea ana e taua langaiaenei whakamiharo, na kuatika te rapurapu o tona whakaaro, te penei hoki, He poao koia, heoi le mahi a tenei iwi imua ko tekaimana, kotemoe.ko te tiakiianakahui kararehe, a he ana kowhatu ona whare ara he pouo koia i pera le ahua o te iwi kua mea nei i te rino, i te abi i nga tini mea kia whakapononga ki a ia, kia mahi j nga whakamiharo kihai nei kia tapoko noa ki roto ki to le Maori whakaaro ? Tena pea e whakahorihori taua tangata. Heabakoa, he pono lonu; i pera ano imua. Erua mano tau kua pahure ake no te unsra mai o nga tangata o Pinihia o Kaiaihi ki Ingarani imua, rokohanga iho e ratou e tu a pera ana te ahua o ona tangata ara o nga Pintone mete ahua o nga Maori i rokohanga mai ai e Kapene Kuki ki NiuTirani i tona taenga tuatahi mai. Heoi nei a nga Piritone mea hei hoko- , hoko, mo nga mekameka koura, mo nga hei ; mo nga arai patu, i mauria mai e nga man*, bin ra, he hoiho aaake, he kuri, he line (mea pata nei); ko laua line he mea kite ki runga noa iho i te whenua, ko nga tine o raro rawa kaore i taea e ratou, he kore matau* ranga, he kore mea hoki hei ken. Ko to I ratou kai he kau he hipi, h e mea topa na | ratou kite hangi, ko o ratou kakahu he ih.ako kararehe; te whakamaunga ki n«a !.pokowhiwhihe tangai rakau, he mea tihore. Ko etahi o nga wahine me nga tohunga i karakia i whai kahu kareko, he mea mau ;mai na aua manuhiri Pakeba, engari he takitahi enei, no te mea hoki kaore i mohiotia e ratou te miro, te whatu. Ko te noho o nga tangata, he noho huihui, a ko nira taonga note iwi katoa, kahorebe mea e meinga na tetahi tangata na tona kotahi ake, engari na te tokomaha ; nakona kaore i kaha te

nga painga o te main werowero a nga rata,, hei arai aiu ite mato koroputapuia. Ko te ahua o laua mate %vhnlvawehi kua korerolia ki a ralou, kua puakina nga knpu whakatupato i a ratou, mete mea hoki hei arai I laua mate kua whakaritea e te Kawanatanga; lie lokomaJia nga Maori kua hopu i te tikanga whakaora ka wbakakilea nei ki a ralou, ara, kua liaeremai kia werowerohia tena, he tokomaha ano hoki kaore ano kia hopu noa, a e mea ana maiou, kahore ano kia oho noa, kaliore. ano kia lino whakaaro noa nga iwi Maori ki lenei mea whakamaiaku e whakaarohia nei, tena pea e rokohanga e laua nanakia i runga. tend ahua tupato kore. Me he mea ka taa mai taua taru kino, te mate Koropulapula, ki tenei whenua, tena e kite te Maori i te hoa whawhai mana ia e huna; he hangahanga noa i tenei le male Rewharewha i lae mai ki lenei molu imua ra. ka SO ka 60 ranei nga tau ka pahure. Ko wai ra ka kite i te ra e puta mai ai ? tena pea e ma runga mai i tetah-i o nga kaipuke e rere mai ana i nga wahapu o tawahi. Na, kia rongo mai o mnton hoa Maori, kua whakaturia a Te Maiiu e Te Kawana hei Rata werowero i nga Maori e tae mai: ana ki Akarana, a kite pai ratou kia mahia, me haerc mai ki tona whare ranei i Kuini Tireti, ki to Whare Maori ranei ki Waipapa. Ko lo Te Maiiu whare kei lelahi laha ole huarahi ko te Whare whakawa kei tetahi taha. Ko nga hacrenga ma Te Malta ki Waipapa ko nga Mane ko nga Wenerei ko nga Paraire. I whakaaturia enci wahi erua kia mohio ai nga tangata Maori ki nga wahi e kitea ai a Te Maiiu, engari, ko lana e mea nei, ka pai lonu ia i nga wahi kaloa kite mahi i nga langata Maori e hiahia ana kia werohia, ahakoa ki hea ranei ki hea ranei, ma ralou ano te whakaaro, he paf kaloa nga wahi katoa ki a ia me nga laima kaioa. Na, kite mea etahi o nga hoa Maori kia korerotia hoki etahi aiu likanga o lenei mea me haere ki teTari Maori kia aia whakaatuaturia ona tikanga, kia marama ai.