PONEKE, HUNE 3, 1893.

Huia Tangata Kotahi, Issue 14, 8 July 1893, Page 4

PONEKE, HUNE 3, 1893.

HAERENGA KIA KITE ITE MINITA MOTE TAHA MAORI.

M. Keepa: Ete karimana tenai koe, te kanohi o te Paranihi kua whea atu nei ia tatou. Tenei haere mai a ma ou kia koe, kite minita mo te taha Maori. E hara tenei i te korero o nga ritenga a o matou tupunn. E haere mai ana tenei i runga i te korero a koutou a te Pakeha He mea titiro na matou kite ahnu o a koutou mahi whakahaere, menga mate e pa mai ana kia matou kite Iwi Maori, ara te kooti whenua Maori, me etahi atu mate, No reira ka whaka takotoria tenei tikanga hou e te kotahitanga, koia tena nga pukapuka kua tae atu na kia koe, ko koe te minim e kiia ana he minim Maori, kaua koe e tahuri anake kite Iwi Pakeha, engari me tahuri tahi kite whakaora i to iwi Maori e aue nei i roto i nga tau maha. He nui nga Minita kua hori ake nei e mahi ana i nga tm-e mo te Iwi Maori, ka tu mai he kawanatanga me ana ture whakarereke. Na wai i iti a ka taimaha haere nga mate ki rung; l , ki te iwi Maori nga ture a enei kawnna-tanji.-t njiihii. a me nmv luui ki tenei wa. a kua tino ara te Kaupatu hei lino muru i l.ga wiienua ote Iwi Maori. Ana nga pitihana a te kotahitanga kei to aroaro e takuio ana. Mau tonu e hapai, ko rawa hoki i kiiaai he minita maori koe. Mau e titiro iho ki nga kupu o taua pitihana a te kotahitanga. E hara i nga ritenga kua hori ake nei nau anake nga ritenga s mahia ana i tenei wa. I tenei tau kua kaha te hapai a te Iwi Maori i te Tiriti o Waitangi. tnete ture nui o te tau 1852 rarangi 71. te ture nui i huaina nei mo Nui Tireni ka mutu aku kupu kia koe e te minita. W. P. Kakakura : E koa ana ahau mo to whakaaetanga kia tae mai matou ki to aroaro whakapuaki kupu ai kia koe mo runga i nga tikanga a te Iwi Maori o nga motu e rua nei o Aotearoa mete

Waipounamu, kei te mohio ano koe ki to tatou taenga kite Tiriti o Waitangi. I korerotia i reira te ritenga mo te w.aka kotahi i nga motu e rua nei. E hara i te mea e whaka kotahi ana irunga i te tikanga Maori, i nga tikanga a o matou tupuna. I'muri iho i tera, ka tu kite Waipatu taua hui rao te whakahotahi. E hara i i te take iti te take i whakaaro nuitia ai e nga lwi o nga motu e rua nei, kaore. he take Nui. K-> te Tiriti kua takahia nei nga kupu katoa a te kuini i ki nei ia Kinga tangata manri nnn to Raton Rangatiratanga. Konga kupu hoki ote Tiriti he tohutohu kia koutou kia tiakina paitia e koutou nga lwi Maori o Nui Tireni, pera hoki me nga tangata o Ingarangi, ka kaha ahau kite ki atu kaore rawa i te mana tenei kupu ate kuini i a koutou arakia tiakina paitia nga Maori o Nui Tireni pera me o Ingarangi E whakatika ana ahau kinga kupu a Meiha Keepa jje ki nei na tenei mahi Jsooti Whenua Maori i puta mai ai te raru kinga tangata Maori. Na tenei kooti Whenua Maari i kiteai matou kua takahia ano e koutou te Tiriti o Waitangi, ara tenei kupu 'Kinga tangata Maori ano to ratou Rangatiratanga, mete Rangatiratanga ki o ratou whenua. Ten a kia ui atu ahau kia koe." He aha riro ai i a koutou anake te mana whakahaere o matou whenua. i te niea no te iwi Maori ano tenei menu, he Iwi heke hou niai koutou ki tenei motu. Kei te penei rar.oi houtiu e heke atu ra ki era atu motu. a riro ana i a koutou te whakahaere i ana Motu, Tera -\*ei\ koe e ki niai, na te ton kite patu i riro ai i a koe tenei motu, mete whakahaere tikanga mo o matou whenua. Kei whea to toa. i pewheatia e ki>e te toa o enei tangata c n'>ho a Meiha Ktepa rre Kapene Hen a re T mioana. E aha enei toa te kapea ai «• koe ki waho i to matou aue e aue nei matou ? I kaha ai taku korero i naianei, na te mea he minita koe. mo te taha maori. Kaua koe hei titiro ki to matou iti, kite nui hi.ki o te iwi pakeha, a ka hapai koe i te iwi pakeha anake, engavi i te mea he .Yii..ita Maori koe, nit* hapai koe ia matou i te hanga iti ite liunga whakaaro kore, e kore hoki ahei le whakarite nga matauranga o nga lwi e rua. Na konei ka tino kaha taku moi atu kia k<e kia me tou kawanatanga kite hapai ite pukapuka menga whakaaro menga take a nga Rangatira o nga motu e rua o te kotahitanoa o te lwi Maori e takoto ana i to aroaro, kite kore koe e whakaae mai mttou kawanatanga me korero tonu mai kia matou, ko taku tino hiahia kiarongo ahau i to whakaknre i to whakaae ranei. Henare Tomoana : E whakaoemiti aim nhaii mo to kuranga tanga i a matou kia tou aroaro, koia ahau i koe ai. I korero ano matou kia koe i tera taua te whakaaro o nga Rangatira mete kotahitanga o nga iwi i> ng.t motu e rua, a i ki mai koe kia n.atou '' Menemea koia nei te tino tikanga o ta koutou tino whakaaro" ka ki tuturu mai koe ko koe rawa hei tautoko i ta matou tikanga. I korero ano ahau kia te Paranihi. I whakaaetia niai o ia ta matou tikanga. I nohoanga o te Paremata kite Waipatu i runga i te pootitahgn a nga motu e rua i nga Rangatira me nga tangata Matau, a hui ana nga Rangatira i whakamanaia v te lwi kite Waipatu i te tau 1898. a whakaotia ana tenei take kua oti nei te whakatakoto atu te pitihana e au ki tou

aroaro hei whakahtu, koia tenei Hui hei painga hsi oranga mo te Iwi Maori, menga toenga o ratou whenua. E mea atu ana hoki ahau kiakoe i naiana, mau tonu e t?utoko ta matou pitihana e takoto nei i tou aroaro. nolemea ko koe te minita mo te taha Maori. Karimana : Kua mutu ranei nga Rangatira e hiahia ana kite korero ? H. Tomoana: Ae. Karimana : E koa ana ahau mo koutou i tae mai ki tooku aroaro ki te whakaatu hoki i a koutou tikanga. Heoi ka ata whakaraarama ahau kia koutou i i oku ake whakaaro. Kaore he tikanga i hoki ai koutou ki te Tiriti o Waitangi. Mehemea kaore te pakeha i noho nui ki runga i tenei motu e kore e tino kiia he nui nga painga e puta mai kia koutou i o koutou whenua engari na te nohoanga nuitanga o te pakeha i nui ai te utu o koutou whenua, ki taku whakaaro ko te nuinga o te utu te painga kia koutou. Kaore he painga i puta mai i roto i te Tiriti o Waitangi kia koutou. E tutaki ana te Tiriti i nga whenua katoa ma te kawanatanga anake hoko, a no reira ka hokona kite utu iti, no reira e kore e tika tenei ki a koutou ka whakaritea e koutou te Tiriti o Waitangi, engari etahi wahi. No reira kei te he tenei ki a koutou, i te tiakina paitia e te Iwi pakeha te Tiriti o Waitangi. Mo koutou e ki nei kaore koutou i te tiakina putia. Mehemea i tae mai te Wiwi ki tenei Motu, e koree penei te korero menga whakariteritenga kia koutou, engari kua aia atu koutou. a kua patupatua noatia iho. Mo ta koutou whakahe mo te kooti whenua maori. Na koutou anoiwhakaae kiahaereki teniahi i o koutou whenua. W. P. Kakakura: E te minita mo to kupu e ki nei koe na te nuinga o koutou ki tenei motu i nui ai te utu mo o muto whenua. Taku kupu kia koe, he mea ke rawa tena. Kihai matou i haere kite hapai i te Tiriti o Waitanga i runga i te tikanga hokohoko whenua, engari e hoki ana matou kite hapa, i nga kupu tohu tohu a te kuini e mau nei i roto i te Tiriti. Mo te kupu tuarua. kei te tika tonuta matou kupu ('nga Maori), kaove i temama i a koutou nga kupu a te kuini i ki mai nei kia tiapina paitia matou nga tangata Maori oNui Tireni, kia perakoki te tikanga me nga iwi o Ingarangi, kaore rawa tenei i te rite i a koutou, mo te kooti e ki nei koe na matou ano i whakaae ka tika, a he aha ra koutou te mahara ai na matou i whakaae ka waiho i r'inga i ta matou i whakaae ai, a he aha hoki koutou i pokanoa ai kite hanga ture i muri i tena e ki mai nei koe, ina hoki ka tu he minitatanga ka hinga i tana ture, i tana ture. Pen a tonu nga minita katoa o nga kawanatanga o te timatanga tae mai ki naianei he mahi ture kooti tonu te mahi. Koia matou ka whakaaro nui ai he tiakl pai ranei tenei na koutou i a matou me o matou whenua, he hanga noa iho rauei o kupu e korero mai nei koe kia matou. Karimana: Ko te tikanga o ta koui,ou pitihana, ko te Tiriti o Waitangi, kahore kau he tikanga o te Tiriti o Waitangi. Mo. ta koutou kupu e ki nei, kaore koutou e tiakina ana e te pakeha ; Me ata whakaaro koutou, ia koutou ano te tiaki ia koutou tamariki, a mahia ana etahi mahi kino, a e kore ahau e ki katoa, he tangata kino, engari etahi he pai i waiho nei hei tiaki moni. Ki taku whakaaro ake, pai atu ahau ki aua tingata uka.. Kua whakaturia he kai

tiaki mo koutou i runga i te whakaaro kia koutou. Mehemea i riro tenei motu i te Wiwi kua patupatua koutou nga Maori. M. Keepa: E whia nga motu i riro ite Wiwi i to kupu e korero nei koe. (Kaore tahi he utu a te Kariman.) W. P. Kakakura: Konga iwi Maori kua hoki kite Tiriti o Waitangi me o matou whenua. Koia a Tawhiao i haere ai ki Ingarangi.