He Toa Matauranga

Te Ao Hou, March 1969, Page 8

He Toa Matauranga by W. Bird Tuatahi, me mihi atu ahau, ki a koutou e noho mai nā i runga i ō tātau marae o tēnā moka, o tēnā moka, o te motu — ki ngā kaumātua, kuia, mātua, whaea, ki ngā tamariki hoki, e rapu mai nā i te ora mō koutou, i roto o te ururua o te ao hou nei. Tēnā koutou katoa — oti rā, tātau katoa. Na, he kōrero ēnei e pā ana ki te taonga nui o te ao hou nei — arā, ki te mātauranga o roto o ngā Whare Wānanga — te taonga e taea ai te whakawātea o te ururua nei, e kitea ai te ara tika ki te ora. Mā te kaha o ngā tamariki ki te ako i ngā mea e akona ana i roto o ngā kura, ka taea, ka kitea. Nā, he tamaiti tēnei nō roto o Te Arawa, ko tōna ingoa ko Rāwiri (David), he tamaiti nā Manny Thomas rāua go Marie — he tamaiti toa. I te tau ka taha ake nei, te tau tuatoru o te tamaiti nei ki te kura, ka tū ia ki te whakataetae mō te Tiwhikete Kura. Ko te Tiwhikete nei te taonga tuatahi o te Mātauranga — te peke tuatahi a ngā tamariki. Mō te rahinga o ngā tamariki Māori, e whā tau, neke atu, ka taea te Tiwhikete nei, kore noa iho rānei. Nā Rāwiri, ka whakarāpopotohia, ka whiti — ka puta i roto i ngā tau e toru. I kitea e ngā kura māhita o te kura tuatahi te kaha o Rāwiri. Nā, ka tae ki te kura tuarua, kātahi ka tino kitea tōna kaha. Ka kohitia ngā peke e rima hai pekenga māna i te peke mō te Tiwhikete. I roto o ngā rīpoata o tēnā tau, o tēnā tau, ka kitea whānuitia tōna kaha ki aua peke, inā:— 1. Te Whika (Maths) 2. Te Reo Pākehā (English) 3. Te Tiokorowhi (Geography) 4. Te Reo Wīwī (French) 5. Te Tianara Haena (General Science) Ka tae ki te whakataetae mō te Tiwihikete, ka peke, kātahi ka whanga kia puta ngā whakatau a ngā kaiwhakatau, nā, ka puta:— 1. Te Whika 96, 2. Te Reo Pākehā 86, 3. Te Tianara Haena 76, 4. Te Tiokorowhi 84, 5. Te Reo Wīwī 79. Mehemea ka mātakitaki iho tātau i ngā “whiti” nei, ka kite tātau i te tika o ngā rīpoata a ngā kura māhita, i te tino toanga o te Rāwiri nei. Motemea, he tokoiti ngā tamariki Māori ka whiti pēnei rawa te kaha o te whiti; tokoiti rātau ka eke ki tēnei taumata teitei. He Pākehā anake ka eke ki reira. Nā te kaha o te tamaiti nei ki te ako i ngā akoranga a ngā kura māhita, ki te kuhu i a ai, i te ao, i te pō, i pēnei ai tōna toa, i tutuki ai ngā wawata, ngā oha a ō tātau tīpuna:— 1. “Whāia ko te iti kahurangi; ki te tuohu koe, me maunga teitei”. 2. “Iti rearea, teitei kahika, ka taea”. Ka mutu iho i konei ēnei pitopito kōrero ki a tātau. Tēnā anō tātau katoa.