Te Kura Reo o Waimārama 2010

Muka, Volume 23, Issue 1, 1 March 2010, Page 3

Te Kura Reo o Waimārama 2010

nā Hone Edwards, nō Ngāti Hikairo

Te manu kai miro, nona te ngahere

Te manu kai mdtauranga, nona te ao

No te hokinga atu o a tatou tamariki mokopuna kite kura i tenei tau, kua puta ke te tohu a te kawanatanga ki nga kura auraki o te motu, kia aro ake ano ratou ki nga paerewa a-motu kia kitea ake ai nga pukenga o nga taitamariki kite panui pukapuka, nga pukenga tatai me nga pukenga tuhituhi. Hei tona wa tahuri atu ai ki nga kura kaupapa. laau e whakarongo ana kite kauhau ate Pirimia, a John Key, kia tautokona tenei torangapu hou a te kawanatanga, ka puta ake te whakaaro ki a au, koira pea etahi o nga whainga a te kura reo o Waimarama i tenei tau.

Koinei te wa tuatahi i uru atu ai nga mahi panui a-waha nei ki roto i nga akoranga o te kura reo a-motu, no reira me patai ano te patai, he hua and ranei to tenei akoranga, he aha ranei? Koinei te pakirehua i mau atu ki nga ngutu o te tokohinu. No reira, hei whakautu i taku patai etika ana kia haere atu au ki nga tauira, kua roa ke nei e haere ana ki nga kura reo nei, he kaiwhakaako katoa no roto i nga kura, ko te reo Maori te reo matua mete reo kawe i nga ahuatanga katoa o aua kura. Ko te urupare mai a tenei

hunga, ae, e whai hua rawa atu ana tenei akoranga, na te mea i akona matou ki:

• te whakauru i nga tohu piko hei paku whakatanga ma te kaipanui i a ia e panui ana i te korero, kia mohio ai te kaipanui kite whakaropu haere i nga kupu

• te whakamahi i nga pukenga epa ana ki nga papakupu, ara, te kimi i nga tikanga o nga kupu e tauhou ana kite kaipanui

• te panui haere tonu i nga korero kia marama ai te tikanga o nga korero, ki aia ano kite kaipanui, ki nga tangata hold ka whakarongo atu ki a ia

Kua roa ke hoki tenei reanga pakeke o nga kura reo e rongo ana itehe ote panui mai a etahi mete whakaaro hoki, he aha te take kei te hapa tonu nga tauira? Tera pea na te panui ohorere a te kaipanui, na te tauhou ranei ki etahi o nga kupu, na te kore ranei e mohio kite whakaropu haere i nga kupu i mua i te panuitanga, i te wa tonu hoki o te panuitanga. Kia tika ai te whakahua me te panui, ko ta te kura nei he whangai atu i nga tikanga kia marama hoki te panui mai a nga tauira, kia rangona tonutia te wainene o taua reo. Kua roa ke a Timoti e aue ana i nga kura reo kua taha atu nei, kia mutu te kohuru a te kaipanui tauira i to tatou reo.

Ko te akoranga tuhituhi ano tetahi wahanga i rereke ano i tenei kura. Ka rua nga momo kaupapa i homai ki a matou, ki nga tauira, hei tuhituhinga ma matou, kotahi kia opaki, kotahi kia okawa. Ka mutu ka hoatu kia haurua haora noa te roa o te wa hei kopaki i te whakaaro, hei tuhituhi ano hoki. I te mutunga, i noho matou ki te panui i a matou korero, ko te whainga hoki kia marama te tikanga o nga korero ki nga tangata e whakarongo ana ki a koe, ko tou marama hoki ki te tikanga o nga korero a

- 1 • T 1 111 1 - etahi atu. Ina kore e marama he kupu, he rerenga korero _ . _ . . . -r-1 • 1 ranei, me patai te patai engari kaua te tauira e noho i- •• 11 'inMlinni kuare man tona nohoanga, kuare mai ai.

Ko te whainga whakamutunga ko te ata whakarongo ki te whakatakoto o te kupu a te kaipanui, mena kei te tika, kei te he ke ranei. Hei ta te kaiwhakaako, he aha hoki te hua o te tuhi tonu mena kei te he ke te whakatakoto. Me whakatika i taua wa tonu! Ko te wahi mlharo ki a au, ahakoa te iti, te nui ranei, i hapa katoa matou, na, i roto i enei whakaritenga a te kaiwhakaako, ka taea e ia aku hapa te whakatika i taua wa tonu.

Hei whakamutunga maku, tokorua nga kanohi e ngaro ana i te kahui pouako o tenei kura reo i te mea kua takoto noa atu nga ra o te whakataetae hauporo a-motu a Maori ma. No reira kaore a Te Wharehuia raua ko Te Waihoroi i watea mai ki tenei o nga kura. Haunga ano tera, i puta mai raua i te po o te tautohetohe me 6 raua hoa hauporo, a Tiniwai Te Whetu o Tuhoe raua ko Andy Sarich o Ngapuhi kite karo i te whakapae a nga tauira, 'He auto te rongonui mete rawa', e ki ana ma te rongonui mete moni e hinga ai nga wahine o naianei. Na runga ano i te

whakaritenga a Te Waihoroi kia kaua e whakina atu te kaupapa o te tautohetohe kia tu ra ano mai ratou ki mua tonu i te mura o te ahi. Takoto ana te mahere a nga tauira, me murere, me whanako te kaupapa nei, ka tika. I te hikaka o nga tauira, ka tirikohu atu kite ao o Tiger Woods, te tangata rongonui i reia e te wahine, katahi ka tikina atu tana rakau hauporo hei whakatauira i nga mahi he a tona rakau, ka hinga nei i ana mahi puremu. Engari ko te mea miharo, i tu mai a Te Wharehuia ma me tera momo reo kaore i te rangona whanuitia, ana whakanikonikotanga me ana whakatiketiketanga, maringi noa ana te kupu. No reira ite mutunga iho, ko te reo tonu i wikitoria i taua po. Eai ki a Te Wharehuia, kua noho mai nga tauira o tenei kura reo hei puanani mo te reo ki tena whaitua, ki tena whaitua, ki tena wahi o te motu. Kei te tautoko ake i tenei.

Ko nga huruhum i rere ai Te Kura Reo o Waimarama 2010 no Ma te Reo.