Te whakanui i te heitiki

Muka, Volume 22, Issue 2, 1 June 2009, Page 9

Te whakanui i te heitiki

nā James Te Puni, nō Ngāti Porou

Kei te whakaatuhia to tatou whenua kite ao e nga pane kulni o Te Poutapeta o Aotearoa. Ia tau, ka rangahaua e Te Poutapeta o Aotearoa nga ahuatanga katoa e hangai ana ki Aotearoa hei whakaatu i runga pane kulni. Na reira ka pehea te Maori i roto i enei ahuatanga?

No te 24 o Pipiri i whakarewahia ai te whanau pane kulni tuarua e pa ana ki a Matariki. I ta te tohu o te heitiki hei whakanui i a tatou toi o mua, o inaianei hoki.

Ko te kairangahau, ko James Te Puni, no Ngati Porou. He kaiwhakahaere kaupapa makete, kaupapa hokohoko, kaiwhakahaere kaupapa Maori ia mo Te Poutapeta o Aotearoa.

“E whai ana matou kia kitekitea te ao Maori i nga pane kuini o Aotearoa. I whakaputahia te Kingitanga me Matariki i nga pane kuini i te tau 2008. Ka mutu, kei te tau toko tia a matou mahi.”

E ono nga heitiki kei nga pane kuini nei. E torn e whakaatu ana i nga heitiki o mua, ko etahi, no enei ra. Ko nga ringa waihanga, ko Rangi Kipa o te kahui maunga, ratou ko Raponi no Ngati Rangitihi me Ngati Tuhourangi, ko Rangi Hetet, no Ngati Tuwharetoa me Ngati Maniapoto.

I hiahiatia kia whakairotia etahi heitiki motuhake, na reira anei nga korero whakamahuki:

Te pane kuTni 50 heneti Ko Tamaki Paenga Hira te kainga tuturu o te taonga e whakaaturia ana i tenei o nga pane kulni. He heitiki pounamu tenei i whai wahi nui ki roto i te whakaaturanga o Te Maori i whakaturia ki Te Aporonui i te tau 1984, a, ka huri haere i Nga Whenua Topu o Amerika. He whakaaturanga whakahirahira tenei hei whakaata i te whakaoranga mai o nga tikanga Maori i te ao Maori mai i nga tau 1970. Ko Te Maori te whakaaturanga tuatahi i kawea ai nga taonga Maori o nga kohinga whare taonga kite ao. Te pane kulni 1 tara He pounamu tenei heitiki a Raponi. Nana tonu a ia i ako kite whakairo. He maha ake ite 1000 nga heitiki kua oti i a ia te whakairo, mai ano i nga tau 1960. Ko te nuinga o ana taonga whakairo he taonga hei mahi i nga mahi a Rehia. Te pane kulni 1 tara, 50 heneti Kei te whakaatu te pane kulni nei i nga whakairo a Rangi Kipa, he tangata ta moko, he kaiwhakairo hoki. I whiwhi a Rangi i te karahipi ‘Creative New Zealand

Craft/Object Art i te tau 2006, ka whiwhi hoki ia i te tohu a Molly Morpeth Canaday Creative Excellence i te tau 2004. Te pane kulni 1 tara, 80 heneti Kahore e mohiotia ana no whea te heitiki i runga i te pane kuini tuawha nei. Kei nga kohinga o Te Papa Tongarewa tenei e noho ana, heoi ano, tirohia te ataahua o nga mahi toi Maori nei. Te pane kulni 2 tara No te kohinga o Te Papa Tongarewa te heitiki nei. He whakairo tino ataahua tenei heitiki wahine, i te whanau Aberconway tenei e pupurihia ana mai i te tau 1847, a, ka riro i tetahi tangata kohi taonga Ingarihi, i a William Ockelford Oldman. No te tau 1948, ka hokona mai te kohinga a Oldman e te Kawanatanga o Aotearoa. Te pane kulni 2 tara, 30 heneti He whakairo paraoa tenei na Rangi Hetet. E whakaatuhia ana te tohu o te rangatira i runga i tenei taonga paraoa.