Arotake Pukapuka

Muka, Volume 17, Issue 4, 1 December 2004, Page 5

Arotake Pukapuka

Nā Paul Te Kakapaiwaho Tibble

He aha te tohu o te kaituhi purakau e tohunga ana ki tana mahi? Ka ahei tenei tumomo tohunga kite whakairo korero hei tao kupu, titi rawa kite whatumanawa. Kia ahatia? Kia rongo ai koe i te mamae, i te riri, i te kata, i te koa, i nga kare a-roto. E kore e taea te karo. Ko te mahi a te tohunga nei, he tarai waka korero hei kawe atu i a koe ki tua o mahara, ki wake, ki wahi ke.

I roto i te pukapuka nei a 'Makorea', ka kawea koe e Te Heikoko ki Te Waipounamu i nga tau 1828 - 1837. He wa i tutu ai te puehu, he wa i haoa ai Te Waipounamu ra e Ngati Toa, e Te Ati Awa, e nga iwi i whai atu i nga heke aTe Rauparaha. Koina te aronga o tenei purakau, ara, ko te whai oranga o te momo tuawahine, tuatangata nei a te makorea. He kupu and te makorea mo te morehu. Ka miharo au ki nga makorea nei e kimi ana i te huarahi tika hei whainga ma ratou i roto i te wa o te riri.

Ahakoa te wa o te riri, ahakoa ka riro atu a ratou tamariki, tane, tungane, papa kite ahi a Tumatauenga, ka tumanakohia tonuhia nga makorea wahine mo tetahi ao e ora tonu ai 6 ratou uri. Ka whai tonu ratou i 6 ratou kare a-roto.

Ka timata te pukapuka i Te Tai o Maro Kura, he makorea nga mahanga a Maia raua ko Manako no te pa o Kai Koura. Kua patua katoatia to raua hapu. Ka oma raua ki tuawhenua, kei reira pea te oranga mo raua.

Ka peka atu te korero kite hapu o Ngai Tuahuriri ki Kaiapoi, ki nga tamatane a Raumoa raua ko Whaita. Kua rua tau raua e whanga ana kia whakatuwherahia anohia te whare wananga. Ko nga pakanga o Kai Huanga te take. I tetahi wa ka waimarie raua kite haere ite taha o to ratou rangatira a Te Maiharanui ki runga i te kaipuke ra a te 'Elizabeth'. Me ki penei, kua hitori ratou. Heoi ano, ka whai oranga hoki te tokorua nei hei makorea.

Ka peka atu te purakau nei ki etahi atu kiripuaki, ki etahi atu karanga iwi, karanga hapu, ki nga mahinga kai, ki nga tai e wha o Te Waipounamu. I a au e panui ana i te purakau nei, ka miharo au ki nga mahi a nga tipuna, pera i te poha titi, te hanga

whakaruruhau mo te wa o te hotoke, te kimi kai, te takahi i nga ara

pounamu, ara atu, ara atu. I a au i te whare wananga, na Jim Williams matou i ako mo nga 'mahika kai' o

Kai Tahu. Na Te Heikoko au i kawe ki reira.

He tokomaha nga kiripuaki o te purakau nei. Engari, kite u tonu koe kite purakau nei, ka marama ake te whai haere i nga korero. Kua tapiritia atu etahi mahere hei awhina atu i to whai i te korero purakau nei. Ahakoa no tera rua rau tau tenei purakau,

ka whakamahia te reo o naianei e Te Heikoko. He marama nga korero.

Tera etahi kupu uaua, engari, ma te horopaki o te korero ka marama aua kupu. Reo Maori mai, reo Pakeha mai ranei koinei tetahi o nga tino pukapuka kua panuitia e au. Kua waimarie tatou i a Te Heikoko. He tuatahi tenei pukapuka, he purakau reo Maori mo te hunga panui pukapuka kei waho atu i nga kura. Ahakoa tena, he mea hoko te nuinga o enei pukapuka na Te Tahuhu o te Matauranga. Na reira, karanga atu ki 6 koutou hoa mahita kia tono atu ki te nama waea kore utu nei: 0800 800 570 mo Makorea, tau 10559