He Rāngai Tūmatanui Reorua ki Aotearoa

Muka, Volume 14, Issue 2, 1 December 2002, Page 2

He Rāngai Tūmatanui Reorua ki Aotearoa

"Ka taea noa iho he rangai tumatanui Maori-Pakeha, e reorua ana," e ai kite Kaiwhakahaere Matua o Te Taura Whiri i te Reo Maori, a Haami Piripi.

I whakaaturia te ara hei whakatutuki i tenei whainga ki tetahi hui i whakahaeretia e Te Taura Whiri i te Reo Maori ki Te Whanganui-a-Tara i te 30 o Whiringa-a-rangi 2001.

Neke atu i te 140 nga tangata mai i nga ropu whakahaere e 45 o te rangai tumatanui, i tae atu kite hui.

"Kua mohio ke matou he nui tonu nga tangata whai panga kite maherehere reo na a matou mahi e mahi nei i te taha o nga tini pokapu.

He whanui te titiro i tenei hui, a, ko te hiahia kia tu he wananga kia taea ai te whakawhitiwhiti parongo mete rangai katoa, mete whakamarama i nga hatepe o te maherehere reo.

"A te marama o Poutu-te-rangi me Paenga-whawha e hiahia ana matou ki te whakatu maherehere reo whaihua mete whakatu hui whai whai ake, e whakarato ana i etahi whakaaro taha wheako hei mahi.

"Ehara ma tenei hui anake e whakapai ake te hono a nga ropu whakahaere me te kiritaki Maori engari ma te aha, he timatanga tenei. Ko te mea nui ke, i te mutunga, me 100 orau te u kite kaupapa," te ki a Haami.

I tirohia e te hui nei nga hua o te whakapaunga utu o te maherehere reo mete hoatu tauira me pehea te komitimiti i nga maherehere reo ki roto i nga punaha whakahaere kiritaki kaimahi e tu ana.

“I roto i nga tekau tau, ko te mahi a Te Taura Whiri i te Reo Maori he taunaki, he tautoko i nga pokapu kawanatanga, te rangai tumatanui me nga ropu Maori kia reorua. He mea tuturu te maherehere reo, a, ma tenei hoki ka koi ake nga pokapu i roto i a ratou mahi mete hapori Maori me nga hapori huri noa i te ao,” te ki a Haami.

I te tau 1992 i timata Te Taura Whiri ki te mahi tahi me nga ropu whakahaere kite waihanga ingoa reorua mo ratou, hei kaupeka tuatahi o tetahi mahere reo, ko te kaupeka iwa tera.

Whai muri i tera, ko te whakauru i 6 ratou ingoa ki runga rawa i o ratou panga tuhituhi, rauemi tuhi, pepa whakaki, reta, me nga mahi kiripaepae. No muri mai i tera ka tutohutia kia tu nga akoranga reo.

Me kauneke te haere o nga mahi maherehere i naianei na te mea, ehara ma nga akoranga reo anake e kiia ai kua tutuki te mahi maherehere reo.

Me matua mohio nga ropu whakahaere, a, me kaha whai kiko nga maherehere reo, kia tutuki hoki nga hiahia ratonga ma te reo Maori tae noa kite rangai tumatanui.