TE ĀHUA KI TE REO

Muka, Volume 5, Issue 2, 1 March 1992, Page 5

TE ĀHUA KI TE REO

He mea tango mai tenei i te purongo-a-tau a teTaura Whiri mo ter a tau putea. E tika ana kia whakamohio whanuitia atu te ahua o te reo kei pohehetia kei te tino ora raw a atu te reo Maori. He kupu whakatupato noa tenei; kite whakata tatou, tera pea ka tata mate-a-

moa ano to tatou reo.

No te tau 1975-76 i rangahau whanuitia ai te ahua kite reo. Mai i taua wa kaore ano kia puta he korero mo te reo, e ora ana ranei, e mate haere ke ana ranei. Na reira ko nga korero mo te reo (o roto i tenei purongo) he mea tango mai ite rangahautanga ote tau 1975-76.1 roto i nga Tatauranga Whanui o te tau 1991 i tono te Taura Whiri kia whakaurua atu tetahi patai e pa noa ana kite ahua ote reo, a, kaore hoki i whakaae mai te kaitatau a te Kawanatanga. E ai ki nga rongo tera pea e 400,000 nga tangata o Aotearoa nei e ki ana he Maori ratou, a, ko te ahua 50,000 o enei e matatau ana kite reo, mete 100,000 i tua atu, e mOhio ana kite whakarongo. Ahakoa te tokomaha ke noa atu o enei tangata matatau ki etahi atu o nga iwi o te Moana-nui-a-Kiwa, o hea ake nei, kite tirohia te taipakeke ote hunga matatau kite reo Maori, tera ka raruraru te reo. E 40% o enei kua eke ke kite 55 nuku atu te pakeke, a, ko taua ahua ano mo te hunga 35 kite 54 te pakeke. I roto i nga tau e tekau ka pahure ake nei e 10,000 te itinga iho ote hunga matatau kite reo. Ka kite ai tatou kei te tino raruraru rawa atu te reo Maori.

Ahakoa ranei mo nga kaupapa e kawea nei e te Taura Whiri hei whakatairanga, hei whakaara ake i te reo kia korero tonuhia, kia ora tonu ai, kaore tonu ke e rereke atu tenei ahua kite kore te Kawanatanga mete iwi whanui e tahuri mai.