Te Waka Maori. TURANGA, HATAREI, PEPUERE 15, 1879. HUI O NGATIPOROU.

Waka Maori, Volume I, Issue 21, 15 February 1879, Page 299

Te Waka Maori. TURANGA, HATAREI, PEPUERE 15, 1879. HUI O NGATIPOROU.

He mea tuku mai na Meiha ropata mo te Waka tenei korero mo te hui a Ngatiporou i mua tata ake nei:HE WHAI-KOBERO NA MEIHA BOPATA KI A NGATIPOROU. E hoa ma, e nga rangatira mete iwi katoa kua huihui mai nei ki konei i tenei ra. He alia koa i te nuinga o nga tangata i karangatia atu e ahau kia hui mai ki konei, e pai ana ano. • K.o nga take korero tenei ka whakapuakina atu nei hei tirohanga, -hei "whiriwhiringa hoki, ma koutoa. Ehara aua take ka whakaaturia atu nei ki akourou i te mea no waho ke atu i a tatou ; engari ko nga mate tonu epa nei ki Tunga ki a tatou. Ina hoki iau e ngaro ke ana kite whanga i a koutou i haere nei j runga i

tera mate nui i pa nei ki a tatou, me era atu mahi nana i whakaroa atu a hau kite whanga i a koutou, he nui nga rongo o nga raruraru taumaha o to tatou takiwa o Ngatiporou e puta ana ki nga wahi katoa o te motu nei; a, he nui te pouri ipa mai ki,,au.;-Lte putanga ake o nga rongo kua mutu pai aua raruraru o to tatou takiwa o Ngatiporou, katahi ka tau iho ki raro te ngakau pouri mo aua tu raruraru. Tae rawa mai nei au ki a koutou ko tenei mate nui ano ia ka pa nei ki to tatou takiwa o Ngatiporou, arako te ahi autaia ka ka nei ki roto i a tatou. Te ka atu ki tapatapa, kite paenga ranei, kite whanga atu ranei i a tatou—ko tenei, ka ka tonu ia kite marae a tatou whare. £ hoa ma, he ahi tenu e matauria ona e wera ai te iwi katoa. Ina hoki, kua ka ano kei Wharekahika taua ahi, hei kai mo tera whenua katoa; mea ake pea ka ka ano ki etahi wahi atu o tatou. Ma to tatou kaha kite tinei i taua ahi i runga i te whakaaro kotahi e ora ai tatou me o tatou whenua. Inahoki, na te kaha mete manawanui o koutou, enga rangatira, ki tepeehi ite ahi kino i ka nei ki Waiapu i te tau 1865, i runga i to tatou piri pono ki a te Kuini, i mau ai to tatou whenua, i ora si hoki tatou katoa. Me tenei hoki, me whakatika ano koutou kite tinei i nga tu ahi penei eka ana, ki Waiapu; no te mea kei a koutou, e nga rangatara, te mana whakahaere o roto o Waiapu e takoto nei. Kati kia kaha kia marama ano hoki, a koutou whakahaere kia taea ai te karo i enei mate maha e p jehi haere nei i a tatou. E hoa ma, kua roa nei te takiwa e tiin'ro haere ana tatou i runga i nga tu mahi hoko whenua; a, kahore rawa he oranga i kitea e ahau. Ko te take, na te kuare o tatou o te iwi Maori ki nga tikanga e tipu ai he orai runga i aua tu mahi. Na, mo a tatou raruraru tautohe whenua nei, me ata mahi ano e tatou i runga ite ngawari; a, tera e oti marama. Kei mea koutou na to tatou Kawanatanga nga tikanga ka tukua atu nei hei whiriwhiringa ma koutou. Ko 6nei tikanga na tatou ano. Na enei tikanga ano hoki tatou i ora ai, i watea ai hoki, i nga raruraru maha o era takiwa ka pahure ake nei. E ono nga take ka tukua atu nei nei whiriwhiringa ma Kite marama ki ta koutou whakaaro enei tikanga me tino whakaoti rawa i a tatou ano ka noho huihui nei ki koneii tenei ra. Koia tenei nga take.

1. Hi© whakatu i nga tangata mo te tino Runanga nui ara, te Runanga kaumatua-hei tiaki mo nga whakahaere katoa mo te iwi. Ko taua Runanga ano hokite'upoko mo nga kai whakahaere me nga whenua, me era atu tikanga epa ana kite iwi. Ka tukua atu i naianei ma ia hapu ma ia hapu e whirlwhiri mai he tangata hei reo mo ratou ki roto o te Runanga kaumatua kua whakaaturiairunga ake nei. Ma taua Runanga e kawhiri nga tino tangata tai tiaki mo nga whenua, me nga tino tangata hei kai whakahaere mo nga tikanga e pa ana ki nga whenua. 2. Ko nga tikanga i whakaotia e te Runanga i tu ki Kakariki, ara, kia araitia te hoko me nga tu reti' kino e-pa nei he mate kite iwi. A, ko te iwi nui tonu o roto o nga rohe kua panuitia nei kite Waha Maori mana e tiaki aua whenua e takoto aua-i roto o aua rohe. Na, e wbakaatnria atu ana ki a koutou nga kupu o taua Runanga hei tirohanga mai ma. ia Hapu ma ia hapu o koutou. 3. Ko te hoko whenua o Wharekahika me "Waiapu ho'ri kite Pakeha, ano e whakaoKb ana kia tipu ne raruraru ki roto i a tatou. 4. Ko te raruraru a "Wiremu Keiha ma ko Hirini Kahe ma kia whakapumautia e tenei hui taua maunga-a-roDgo, i ranga i nga kupu i whakaotia i

nga ra o te maunga-a-rongo, kia kaua rawa e whakakorikoria ano lie raruraru ki taua takiwa i tipu nei te raruraru, kia pumau ai te pai ki waenganui i a tatou. 5. Ko nga raruraru o tatou i runga i te matenga o Hiria kia ata tirohia e koutou aua raruraru nui e peehi haere nei au kia- mutu pai. 6. Ko to tatou noho marara o ia hapu oia hapu. Ma te noho topu o ia hapu o ia hapu ki tona pa ki tona pa e tipu ora ai te iwi, e tipu ai ano hoki to tatou "Wixakapono, e hiato ai ano hoki nga tikanga e puta ai te maramatanga mete rangimarie ki runga kite iwi.

Kua whiriwhiria e tenei hui nui tonii o Ngatiporou enei Jtake korero kua.whakapuakina nei ki waenganui ite iwi katoa; a, kua tino whakaotia rawatia i tenei ra, ara:— Ko nga raruraru i runga i te matenga o Hiria Whakarau. Ko te raruraru a Wiremu Keiha raua ko Hirini Kahe, kua tino pehia rawatia e tenei hui kia tino mutu rawa atu i runga ano i te pai. Ko te hoko whenua a te Make, Pakeha, i tetahi Eiihi whenua e takoto ana i Wharekahika, mete oko ano hoki a taua Make i te piihi whenua i tipu nei .te raruraru a "Wiremu Keiha raua ko Hirrai Kahe i Waiapu nei. Kua tino whakakorea rawatia e tenei hui nui o Ngatiporou aua hoko. E kore, rawa e whaimana. B kore tetahi piihi whenua' e tukua kia riro atu hei utu mo nga moni taunaha i tukua nei e te Make ki ona hoa Maori i runga i taua whakaaro hoko a te Make. Ko te. take tuatahi, mete tuarua mete tuaono, kua whakapumautia enei take hei tino tikanga pumau ma te iwi nui tonu o Ngatiporou. Ka tuhia nei o matou ingoa o nga rangatira mete iwi katoa e mau i raro iho nei. * Raniera Kawhia, Mohi Turei Tangaroapeau, Hohepate Eore, Rihara Honia, Marakaia te Hei, Hakaraia Mauhetr, Hemi Taka, Humana Taru, Erueti Rena, Nepia Hurikara, Hati Taumaunu, Wiremu Peere, Wiremu Keiha, Pirika te Houhou, Hoterene te Wharau, Eaihania Pahina, Karaitiana Wharehinga, Haruka Tiwhatiwha, Hotene Porourangi, Hohepa Whitirua, Hemi Pahaoa, Paora Taihaki, Epinha Rangahau, JSTiha Tawhiwhi, Warini Onewa, lamihana Kakano, Piripi Waipapa, Hone te Kaurit, Trimana Houturangi, Wild Matauru, Wiremu Takeke, Manahi Kaeha, Puha Ngaripa, Eru Kawhena, Hori te Whai, Te Keepa Patuhuri, Hohepa te Onoono, Honatanga' Hautonga, Anaru Whakareia, Piriniha te Rito, Renata Taiapa, Tamati ISTgakaho, Paratene Pikaaho, Mahaki Takioterangi, Karamana Ngere, Hamiora Katia, Paratene Ngata, Tipene Xamatama.