Untitled

Waka Maori, Volume 11, Issue 4, 23 February 1875, Page 47

Kua rongo katoa pea tenei uga Maori o nga motu e rua nei kite matenga oto ratou hoa, ote Wiremuhana, te Huperitene o Akarana, e arohaina nuitia nei ete katoa. I mate ia ite hawhe paahi te rua o nga haora ite ata ote Turei,te 16 o Pepuere nei. I tae mai ia ki tenei koroni ite tau. 1841. Ite tau 1545 ka timatatia e ia te mahi i tetahi nupepa, ko te JSTiti Tiranita te ingoa. He nui tona kaha kite hapai i roto i taua nupepa nga tikauga e ora ai e tika ai te iwi Maori i Niu Tirani nei. Ka rima ona tunga iiei Huperitene mo Akarana. I korero ia i pa tuatahi tona mate ki a ia i tona hokinga mai i Hauraki, i te Wenerei te 10 o nga ra. He toto taua mate i roto i te puku; ki tana whakaaro ipaaiki aia taua mate, lie kaha no nga hihi o te ra ki runga ki a ia i ona haereerenga i Hauraki. I tanumia ia ite Hahoroi, te te 20 o nga ra. Kotahi maero te roa ote matua i haere i muri ite kawhena. E ono te kau rawa nga h'ariota. .L kapi katoa te huanui kite tanumanga, tetahi taha me tetahi. taha, i te taugata, te nui mete iti, te kaumatua mete tamariki. Ko nga wliakamahau, me nga atamira i te roro o nga whare, i kiki katoa ite tangata. He tiuo hoa pono ia kite iwi Maori; tana mahi tonu he tohe kia puta nga tikauga e kake ai e ora ai ratou. Ona tau e rima te kau ma iwa. Ko te Nutaua, te Maori nana i kohuru i te lcotiro Maori, a Henerieta, i Orakei, ara i whatia te kaki, kua whakamatea. 1 whakataronatia ite Parairei, te 19 o Pepuere nei. I muri mai nei ote whakawakanga iaia ki hai i ahua wehi. JNo te whakaarahanga 0 te rakau hei taronatanga mona, ka karanga mai, "Ka pai; " engari ite Taitei i ahua pouri rawa ia. 1 whakaae ia ki a te llev. Pomare, minita Maori, he

tika nana ano i kohuru taua kotiro, i whatia e ia te kaki, pera tonu me ta te takuta i ki ai i te whakawakanga. Muri iho, i runga ite atamira i whakamatea ai ka ki ano ia e hara ia ia nana i kohuru. Kaore i roa kua mate, kaore he okenga, he aha. E ki ana te tangata tuhituhi korero mai, o Tauranga, kite Haahi JPei Herara, nupepa;—" Itu tetahi hui nui a nga Maori, i te 31 o Hanuere kua hori nei, i roto i te i hangaia mo nga mahi pehi i te kai waipiro ; te take, he rapu i nga tikanga ote mahi titotara. I reira katoa nga rangatira o nga hapu katoa o Ngaiterangi. I pai rawa, i tika rawa, nga whai ki i taua hui. I whakatakototia ano hoki etahi tikanga whakahe kite mahi hoko waipiro ;a i kaha rawa te tohe a te hui kia whakaturia etahi runanga Kuru Temepara i roto i a ratou." Ko te tino rangatira o Haina, ara te Kingi, kua mate—i mate itel2 o nga ra Hanuere. Ko te korero tenei a tetahi nupepa Pakeha mo te matenga o Iharaira Te Houkamau, ara; —"Tenei hoki tetahi kaumatua rangatira pai kua riro atu i tenei ao. Ko matou e ki nei ko Iharaira Te Houkamau, o Ngatiporou, Tai Kawhiti. Mate rawa atu ia kua kaumaiua rawa. I mate ohorere tonu ia 1 te Kawakavva, i te 3 o nga ra o Hanuere. He tangata ia i whakanuia tonutia e tona iwi i roto i nga tau maha mo tona pai, mo tona ngakau aroha tonu. I roto i nga pakanga maha o mua a nga iwi o te Tai Kawhiti, kua wha te kau kua rima te kau ranoi nga kua pahemo atu, ahakoa he tamariki ia i taua takiwa, i mana tonu tona reo kite tohutohu tikanga i roto i nga runanga whawhai. No te pito taenga mai o te Pakeha ka piri tonu ia kite a he tangata hapai tonu ia i nga tikanga a te Kawanatanga i roto i tona iwi. Ko ia tonu ki mua i roto i iiga rangatira kite pupuri i nga whakaaro a nga tangata e hiahia ana kite rere ki roto ki nga liunga tutu. A, he tokoiti rawa o nga Pakeh.a i kite i tona atawhaitanga e kore nei e pouri e aroha kite matenga o Te Houkamau, rangatira o Ngatiporou." E ki ana te Whanganui Herara nupepa kua nui rawa te kai i tenei tau a nga Maori o te taha ki runga o te awa ; a, no te mea kua mahi a ano hoki e ratou kite whenua etahi atu witi, kaanga, taewa, kumara, akuanei te nui rawa atu ai to kai. Kua mahi noa atu ratou kite hauhake, ko tenei pea kua oti te whakapu te nivinga o a ratou witi. Tera tetahi tima pai rawa, he tima kawekawe mecra, ko te Hapana te ingoa, kua pau i te alii i te moana e liuaina ana ko te Moana o Haina; totahi hoki ka rite kite 400 nga tangata i mate, ho liainamana te nuinga. I puta te ahi itepoote 17 o Tihema, i "te II o nga haora. Mahi noa nga tangata i runga kite tini ite ahi, otira, ahakoa tohe noa ratou kite mahi, ki hai i mate; i tere tonu te toro ote ahi, ai te ata 0 te 18 o nga ra ka whakarerea e ratou taua tima ra. Te kau ma rua nga poti ote Hapana mete mokihi, engari kaore i whai takiwa e eke ai nga tangata ki runga ki aua poti, a he tokomaha o nga Hainaniana 1 rere ki rote wai kei wera ratou ite ahi. Ko etahi o nga mea i puta i runga i nga poti i kitea e etahi kaipuke a mauria ana ki lionga Konga—he taone tunga kaipuke kei Haina. Hui katoa nga mea i ngaro ka 389 nga Hainamana, me etahi Pakeha tokorua nei pea. Nga mea i ora 125, he Pakeha e 30 o enei. He taonga noa atu nga utanga o te Hapana, ko te tino taonga i runga ko nga moni e £74,G89 pauna. Kua kitea etahi iwi moa i Pukahu, Ahuriri. Ko te iwi o te waewae i 2 putu 2 inihi te roa, ko te iwi o te huwha i kotahi putu te roa. E waru putu pea, tae kite 10 putu, te teitei o taua manu ite orariga. No te 19 o nga ra o Tihema i tae ai a Te Pokera ki Banana, Ingarani.