Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, NOWEMA 17, 1874. TE HUI O NGATIPOROU I WHAREKAHIKA.

Waka Maori, Volume 10, Issue 23, 17 November 1874, Page 281

Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, NOWEMA 17, 1874. TE HUI O NGATIPOROU I WHAREKAHIKA.

Tera tetahi Hui Maori i tu ki Wharekahika, te Tai Rawhiti, ite 3 o nga ra o Oketopa kua taha nei. He hui whai tikanga rawa taua hui. E 350 nga tangata o Ngatiporou i tae ki taua hui, hui atu ki nga tino rangatira o taua iwi. I pouri ratou ite korenga e watea o te Makarini, i kore ai ia e tae atu ki reira. Heoi 3 ko te timatanga ote mahi i taua hui, ko te whakaarahanga ite haki. Ko nga rano-atira' ara ko Iharaira, ko Meiha Eopata, ko te Mokena, ko te Kemara Kai-whakawa (Pakeha nei), ko Kapene Poata, ko Meiha Piti, i noho katoa i runga i te atamira ite putake o te pou o te haki, ko nga tangata katoa atu i noho a hapu i tahaki atu. E toru te kau te hunga whakatangi pu e rarangi ana i to taha o te atamiro ; katahi ka taiparatia te pupuhi o nga pu, muri iho ka tutu ngarahu. E ki ana te Paioati JBei Herara, nupepa o reira, ko te wahine a Te Houkamau i tetahi pito o te whana pupuhi e tu aua. He kaone whakapaipai rawa tona kaone, he hiraka puru nei, me runga te rangi te ahua; ko te potae, he mea maeneene rawa, he puru ano, he mea titi kite raukura whero—pai ana tera ! He nui rawa te ngahau a taua wahine. Ko Meiha Eopata te kai-whakahacre o taua runanga, ko ia kite whakapuaki i nga take hei korerotanga ma te hui. Koia tenei nga korero o taua hui i tukua mai ai ki a matou e Kapene Poata ratou ko nga Maori: — Ko nga take tenei o te Hui a Iharaira Houkamau i karangatia kia tu ki Wharekahika: — 1. Ko te kupu ano i whakaaria i te hui ki Mataahu, i te tau 1572, ko te piri pono ki a te Kuini, mona i aroha noa mai ki nga tangata o enei motu. Ko te tuarua tenei o nga putanga mai o te aroha o te Kuini ki nga iwi Maori; tuatahi o tona aroha, ko •te Eongo Pai ate Atua. Tuarua, ko te Ture kua homai e ia hei oranga mo tatou. 2. Ma tatou hoki tenei. Kia aroha hoki tatou ki a ia, kia whakaritea ana ture e tatou. Kati hoki tatou te hoki ki waho o ana turi, eugari me tomo atu tatou ki roto kite whakarite i ana ture, kia tika ai to tatou piringa ki a ia. Koia ra tenei, kia whakapono tatou kite Atua. Ko tana ture tuatahi hoki tenei i tuku mai ai ki a tatou kia mahia e tatou. Kia whakarite hoki tatou i ana ture, kia mohiotia ai to tatou nirins:a ponotanga ki a ia. Kaore hoki he

atu kite Kawanatanga, ki etahi atu Pakelia ranei, kia marama ai nga whakaaro o ia iwi o ia iwi kite whakahaere tikanga mo tona piihi mo tona piihi. Ma reira hoki e marama ai ta ratou tuku reti ki etahi Pakelia, te Kawanatanga ranei. 4. Kia pootitia i roto i tenei hui he tangata hei niema kite Paremete mo te takiwa o Waiapu. Ka patai a Meiha Eopata i konei kite whakaaro Ngatiporoumorunga i aiiakupu, katahi ka whakatika etahi rangatira ka korero, ara ; — Hotene Pobotjbahgi.—E whakaae ana au ki nga hipi kia hokoa atu ; e whakaae ana hoki au kia pootitia he mema. Taku, ko Euka te Aratapu. Kabattbia Pahfba, no TTawa. —Kaore he hipi a nga Maori o toku takiwa, na nga Pakeha anake. Ko te rua tenei o nga tau i karanga ai au ko Henare Potae hei mema—rite katoa toku iwi kite whakaae. Pdte Ttthaka.—E whakaae ana ahau ki nga hipi o toku takiwa kia hokoa, engari kia marama te utu. Ko te tangata i pai ai au hei mema ko Euka. Hebtabe te Kike.—E whakaae ana au kia hokoa aku hipi, engari me utu mai kite hipi ano, kite mea he moni me moni. Ko te tangata hei mema ko Euka te Aratapu. Mohi Whabepoto.—E whakaae ana au kia hokoa atu nga hipi mate a nga Maori, kia atea ai toku piihi hei reti ki nga Pakeha i "Waipiro a mutu ki Waiapu. Kua oti noa atu i tera tau te pukapuka a matou ko toku hapu katoa kia tu ko Henare Potae hei mema. Ko Apirana te Mane, Herewini Tamahori, Eutene Hoenoa, Te Warihi Onewa, Piripi Kiwara, mete Efatiwira Houkamau, i whakaae katoa kia hokoa nga hipi j ko Henare Potae hoki ta ratou i pai ai hei mema kite Paremete. Ko Te Hatiwira Houkamau i ki, te take i pai ai ia ki a Henare Potae hei mema, he mo'hio nona ko te kupu mana kite Paremete kei nga rano-a-tira anake. Ko Hoani te Aute i mea ka pai ia kia hokoa nga hipi kite marama te utu. Ko Euka tana i pai ai hei mema. Tamihafa Kakan-o.—E whakaae ana au kia hokona atu nga hipi waihakihaki, kei tau mai tona mate ko au. Ko te mema ko Henare Potae. E rua nga take i whakaae ai au ki a ia; ko te mohio kite reo Pakeha, ko te taha rangatira. I mohio iau ko Karaitiana me Tareha he rangatira. Engari ko te he o Henare Potae, ko te kai nui ite rama. Otira, tera pea e mahue ia ia kite akona. Wi Pewhaibangi.—Kaore au e whai kupu mo nga hipi. Kaore hoki he hipi a nga Maori o toku takiwa. Ko te mema, me waiho i a Henare Potae, i te rangatira. E kore e mana ta te kuare tana kupu. I konei ka whakaatu e Kapene Poata nga rohe o te Takiwa Pooti mo te mema o te Tai Eawhiti ka timata i Eangiwhakaoma, taiawhio i Taupo, tae noa atu ki Hauraki; na, no reira e kore e taea e ratou anake te whakatu mema, engari ka poto katoa nga tangata ote takiwa katoa ki roto kite pootitanga, iatahi ka tika. Te kupu whakahoki tenei a Hatiwira Houkamau, mea ana, kaore te whakaaetanga a Karaitiana Takamoana i tae atu ki kona, tu ana ia hei mema. Ko Te Kereama Tamararo, Timoti te Kani, Hare Paraone, me Pehimana te Horu, i whakaae katoa ki nga hipi kia hokona. Ko Henare Potae ta ratou i pai ai hei mema. Te Wikibiwhi te Matauett.-E mihi ana au ki a te Kuini, kite kara hoki e iri nei. Taku kupu mo nga hipi o to matou takiwa he ahakoa, e pai ana kia whakamatea ete Kawanatanga; ma ratou hoki e homai he hipi hei whakarite, he moni ranei. Ko

l_Ji.a Karanga la i konei li ona hapu mehemei p nai pai he mea ena kia tae noa mai. Ka whai kutm ino Pak«*» £ toku whenua hei reti maku ki nga ■fakeha. Kaore hoki he tikanga ki aau o n-a hi™ ate Maori. Ko Henare Potae hei mem * g P Hare Paihia.—Me tuku atu nga hipi kite Kawa natanga kia hokoa kei a ratou °te Ko Pn\l ,-? em T?' k ? te tan S ata mohio kite reo ±-akeha. (Ko Hamahona rawa ko te Herewini hoki 1 pai ki a Euka.) Anaett Teeeteee.—Kia orate Kuini. He tan<*ata maua ko te Mokena no roto o te Ture, o te "Whakapono, no te takiwa ki Kohiniarama tae noa mai ki tenei ra. E pai ana an kia hokoa atu nga hipi mate nei (L konei ka tahuri ia ki ona hapu ka patai atu menemea e pai ana ratou ki a Euka hei mema ka karanga katoa ake ratou, " E pai ana,") Ka mea i konei a Meiita Eopata e kore e tika kia penatia te whakaae a nga hapu, engari me tuku matatahi ki runga whakapuaki ai i tona hiahia. Katahi ka karanga a Hemi Paroa, a Wi Hana, a Hemi Tokowaka, me Harawira Taua, ko te r>ai katoa ratou kia hokoa nga hipi, a ko Henare Potae hei mema. Ko Harawira Taua i mea he pai kia retia te whenua kite Pakeha kia whai ritenga ai kite katoa. Peteea te Hottkamatl— E whakawhetai ake ana au ki ate Kuini, kite wahine atawhai. Kaore aku hipi, ka peke tonu. Te hipi kei au he kuri Maori. Taku mo nga mema, me tu anake, raua tokorua. Apieaka te Mane.—E 300 aku hipi. Kia pai te utu ka whakaae au, ara kia £1 mo te hipi kotahi. Ko Euka hei mema. Ko Anaru Kahaki, Te Hati Eairi, Te Horcra, me Paora te Haenga, i pai katoa kia Henare Potae hei mema. I whakaae hoki ratou kia hokona nga hipi, kite pai te utu. Ko Hati Eairi i whakaaro he tika kia £1 mo te hipi kotahi. Ko Aperahama te Kuri i mea he pai kia hokona katoatia atu nga hipi, mea ake kore e hokona nga huruhuru. Ko Euka hei mema ki tana. "Wieemtj Keiha.—Kotahi mano aku hipi. Kia pera ano hoki nga hipi ora e homai e te Kawanatanga hei utu, ka whakaae au. Kaore au e pai kite whakatu mema. Ko Te Katene ISTgatoko, Eaniera Eaerena, Pineamine te Awarau, me Mita te Kapaawai, i whakaae katoa kia hokona nga hipi, kia tu hoki ko Henare Potae hei mema. Ko Piniha "Waikaaho, Te Keepa 'Tieke, Tihore, Hamapiria, me Karamana Moepuku, iki kaore a ratou hipi. Ko Henare Potae ta ratou i pai ai hei mema. Paeatene Ng-ata.—No roto au i nga hapu o te whanau a Karuai. E pai ana au kia hokona a matou hipi kite 10s., te 15s. ranei, kaua e hoki iho. Mo te mema, hoatu nga mahi a nga rangatira ki a ratou, ara ki a Henare Potae. H. Paihia. —E pai ana kia hokona atu nga hipi nei, kia takoto mate kore te whenua, Ko te utu kia 10s. te 15s. ranei. Ko Henare Potae he mema. Ko Teneti, o "Waikato, me Eutene Haokai, i pai kia hokoa nga hipi, ko Euka hei mema. Ko Hakaia te Kara i mea kia te 15s. te utu mo te hipi kotahi. Ko Henare Potae tana i pai ai hei mema.

Te leiman"A Otakoeatj.—Tena toe, e te Kuini. Taku inahi he makere anake ki raro i a koe i mua; na, i naianei kua piri rawa au ki a koe. Ko aku hipi kua oti noa atu te tapae e au ki a Poata. Ko aku hipi e toe ana kei Waiapu kia te 10s. mo te hipi, hui ki nga reme. Ko Henare Potae he mema. Kaeaitiana Pakuea.—Kua takoto noa atu taku mahara kia hokoa atu a ratou hipi kia tukua mai he hipi ke ma te Pakeha, kia whai ritenga ai ki au. Ko B-uka hei mema. Te take, e hara ia ite tangata kai waipiro, he tangata marama ia. Kaore ano kia kitea ona hara. Rev. Mohi Tueei.—Ka tu ake au ka whakaputa kupu mo nga kupu e rua i whakaaria. Tuatahi, mo te aroha o te Kuini ki nga Maori o tenei motu, ara ko te "Whakapono. Tuarua, ko nga Ture. I mau tonu tenei iwi ki ena taonga e rua, a taea noatia te heanga—ko te pakarutanga i pakaru ai te waka o Ngatiporou. Ite hui ki Mataahu (i Hurae, 1872), ka aukahatia ano. "Whakaaria ana i reira ko te waka o nga tupuna, ko Horouta. I tona haerenga mai i Hawaiki ki hai te kumara i apititia ki a Arikinonoa. Tahuri ana a Horouta, muri iho ka hanga, ka honoa ano te haumi, ka utaina kite kumara, ka kawea ki nga wahi katoa o te motu nei. I kitea ano i roto o te hui a Meiha Hopata tetahi o nga kai taha a Awapaka hei whakamaharatanga ki a tatou. Iki hoki a -Meiha Eopata kia mau ki nga ture, kia u tonu ki runga kite "Whakapono, kia penei tonu te pakeke ote ngakau mete maro o tenei taha kohatu. Ko tenei kaore ano te waka o Ngatiporou kia oti noa. E nui ana toku whakawhetai ki te aroha i puta mai i a te Kuini ki a tatou.' Taku kupu mo nga hipi, tera pea he kitenga i te kino i puta ai te whakaaro kia peneitia; kei waiho tonu ka ngau haere te mate ki nga wahi e or a ana, a tera pea e kitea nga rawakoretanga. Koia i tika ai kia hokoa, kia atea ai te whenua mo nga hipi ora. Kaore hoki ite he, te riro noa atu ai. Taku mo te mema. Kua marama noa atu na tatou ano ta tatou; tera atu pea era atu iwi kei te pooti tonu i tetahi tangata mo ratou kite Paremete. Kite tau ki a Henare Potae, me rahui i tona tinana; tera pea e taea eia te pehi ite hiahia kite waipiro. Eev. Matiaha Pahewa, no te "Whanau-a-te-Akau hapu.—Ko te rua tenei o tatou huihuinga kia whakapumautia tatou me to tatou whenua i raro i te mana o te Kuini hei taiepa mo o tatou tinana me o tatou whenua kei puta mai he raruraru ki a tatou. Ka'ti hoki tatou te whakarongo atu ki nga matauranga o etahi atu iwi Maori. Na reira hoki i raruraru ai i era rangi ka taha nei, ara, na te whai ki o etahi atu. Ko tenei, e te iwi, waiho atu te kanohi i te moroiti o te pu, mete kanohi ite ihu ote waka. Tuatahi o aku kupu, ko te Hahi o JSTgatiporou kua pakaru nei, kia hanga ano. Kia homai ano te raupo hou, he tahunga hou, he kaha hou. Kite kore tenei e rite ka mate tatou. Tuarua o aku kupu, he wahine whakapono a te Kuini; na reira i puta purata mai ai te wai ote ture ki a tatou, hei tiaki i nga iwi Pakeha me nga iwi Maori. Me i kore tenei kua puta mai he wai paruparu. _ Mo konei te kupu a te Karaiti,—" He tangata pai, he pai ano e whakaputa mai ai i roto o nga taonga pai ote ngakau; he tangata kino, he kino ano e whakaputa mai ai i roto o nga taonga kino." Ihaeaiea te Hoeamatt.—Mo te kupu mo nga hipi, he hipi ano aku, kua pau noa atu. Haere mai

e Ngatiporou! (kei konei ka powhiri ia kite iwD Hoea mai to waka tuatahi. toa tukSa rawa i nga rauawa, whaka-u rawa he Cum n mo ngarauawa, he raupo hoki mo te wa7S™u k° Haere mai e aku waka e rua! Tene te pou I' 1 p e or e ou ga ™ E F\*& ™ ka > ApaSu? e to™ K f re T l kl Mohua! Haere mai e waZ i ° ° i 6 mam ° te Kuini! Kaua e_ waiho- i runga anake i o tatou ngutu to tatou pirmga engan kia hou rawa ki raro o te pu rtht' E**™™ l * tera taha haere mai e tenei tana; heoi taku, kia tomo tatou ki roto. Ko te runangaholu i karangatia e au hei marena i a tatou i nga iwi katoa ; na, e tu nei te maru o Kuini me ana tikanga e whakapuakina nei. Ka timataia te Eunanga i te Waikoukou ; ka uwhia ano te kakahu nei ki runga ki a koutou. Engari ma koutou e kino ka kmo ; e pai, ka pai. Kua uwhia ano ete Kawanatanga tonu maru ki runga ki a koutou ; kati maku ano e uwhi atu ki runga ki a koutou i naianei. Kaore au e pai ki runga anake kite hunga ruarua nei; kite katoa. (Hei konei ka waiata i tana wafata wnakaaroha.) Henri Tapeka, Hone Mokena, Hutaua Pukenui, me Hutana Taru, i whakaae katoa ki a Henare Potae hei mema. I whakaae a Hutana Taru kia hokoa nga mpi, no te mea kua kitea e ia tona mate. I te 12 o nga haora ka whakamutua e Meiha Eopata te korero, ka waiho mo muri o te tina, mo te 3 o nga haora. Ko te huihuinga o nga tangata i pai ki a Euka hei mema, no nga tangata itu kite korero puta noa ki nga mea i tuhituhi i o ratou ingoa, ka 107; nga mea i pai ki a Henare Potae e 350. Engari taihoa e nui ai ki runga ki a raua tahi, kia poto nga ingoa o nga tangata e noho marara ana i roto o nga takiwa. I muri ote tina ka hui ano nga tangata kite take ote pou ote haki. Ka timataia he kohinga moni i reira na te iwi ki a Te Houkamau ; a hui katoa nga moni i kohikohia ka £l4 7s. 9d. Ka tu a Meiha Eopata ka panuitia ano etahi take korero e rua mo taua hui, —Tuatahi, te whakaturanga a te Kawanatanga i a te "Wirihana hei Komihana ; Tuarua, ko nga matauranga o etahi iwi Maori e kawea mai ana ki nga takiwa o JSTgatiporou kia whakakorea atu, kei raruraru. Eev. H. Tawha.—E pai ana au kia whakaturia he Komihana mo te takiwa. Tuarua, mo nga tangata e haere mai ana kite whakawai i a tatou, eki ana koe kia whakakorea atu. E tika ana kia kore te iwi e mate i nga matauranga o etahi atu iwi, na reira e tika ana kia whakakorea atu. Me mutu te whakarongo ki a ratou, engari me mau koutou ki o koutou ake matauranga o roto oto koutou ake rohe. Me tahuri aua iwi kite hi i ona whenua kua totohu nei i runga i a ratou whakaaro ake; ko koutou, me mutu koutou te whai atu ite matauranga i a ratou. Kite takahi koutou i enei kupu a muri ake nei ka tino he koutou. Kaeaueia Pahtjra.—Ka whakaatu au i aku whakaaro kite hui nei; — 1. Ko te Kooti Whakawa Whenua Maori kia puta mai ki roto ki nga rohe o jSTgatiporou. 2. Ko nga raruraru katoa i roto i a JSTgatiporou mo waiho ma te ture e inahi e pehi, kauaka e waiho ma te mana rangatira e pehi. 3. Ko te "Whakapono kia ora, me nga Kura tarnariki kia tu.

4. Kia tirohia e tatou lie Komihana mo to tatou takiwa. 5. Mo temeerakia puta ki nga rolie o ISTgatiporou, Tokaataiau a ki Taumata-o-Apanui. 6. Ko te mema kia whiriwhiria e tatou. Ko Hatiwira Hottkamatt i ki ko tana i pai ai hei Komihana ko Kapene Poata. Kaore ia i pai ki nga matauranga o nga iwi kia homai ki nga rohe o Ngatiporou. Ko Hoteiste Porottrangi i patai mehernea e rua ana nga Komihana. Iki ia, " Kia hohoro ai tatou te whakarite me hohoro te ki ake, ' Ko wai ta koutou e pai ai ?' ka karanga ake tona hapu, ' Ko Poata hei Komihana.' " I whakahe i# kite mahi whakauru mai a nga iwi ki nga tikanga a INgatiporou, a i mea me whakakore atu. Ko Meiha Eopata i whakaatu kotahi tonu Komihana ta te Kawanatanga i korero ai ki a ia, ko te "Wirihana; a i patai ia ki a ratou he aha te take i kore ai ratou e whakaae ki taua tangata. Ko Hotene Porourangi, Piniha "Waikaho, me Hati Bairi, i ki he kore no ratou e mohio ki tena tangata —he tauhou ia ki a ratou. I whakahe ano hoki a Tamihana Kakano, ko taua take ano. Ko Kapene Poata ta ratou i pai ai, no te mea kua mohio ratou ki a ia—kuakitea tona pai ete iwi katoa. Ko Hoani Ngatai i ki, tana i pai ai ma te Kawanatanga e whakatu he Komihana, ahakoa kino, pai ranei. Engari te Pakeha tauhou, hei te Pakeha kaore ona hoa aroha i roto ote iwi. Ko Euka Haratapu i ki, e hara tana i te whakararuraru, engari he ui he aha te mahi ma te Komihana, kia marama ai ratou ki tena. Meiha Eopata.—Mo to patai e Euka,tera e patai tahi i te tikanga o te Komihana, i te tikanga hoki o te mema. Kua maha nga tau etu ana a Karaitiana, kaore ano au i kite i tona hua. Taku i mohio ai, ko nga mahi i whakaritea mana kaore i oti i a ia. Te Komihana, tana mahi, he hoko whenua, he whakaotioti i nga hiahia o nga tangata e hiahia ana kite tuku reti. Ko ta te Kawanatanga i whakarite ai ko te "Wirihana ;na, kua tokomaha nei koutou kite ki ko Poata, kati, e kore pea ta koutou e taea te turaki. Eev. Mohi Tttbei.—Ko Poata hei Komihana. E wha nga take i mohio ia au ona. 1. Ko te reo Maori. 2. Kua " honohonoa maua ki roto ki a Kapohanga." 3. Ko ia te matua o nga Mirihia o Ngatiporou. 4. Ma enei e whakaaturia nei e taea ai e ia te whakarongo aku kupu mehemea ka tae ki ona ra. Ko ta te Kawanatanga i kite ai ko te Wirihana. Kei te kite tonu hoki te Kawanatanga i a Poata me ana mahi. Ko te kupu mo te ako mai a nga iwi, kaua e whakarongohia nga whakawai a nga iwi Maori o te whanga. Hare Parao2te.—Ko Poata taku e pai ana hei Komihana. Ko roto whenua tenei; kowai au ka mokio atu ki tena, te "Wirihana. Engari a Poata te tangata kua kite au i tona pai—te matua ote iwi. Me whakakore atu nga matauranga o nga tangata ke. t Ko Peea te Ktjri me tona hapu hoki i whakapai ki a Poata hei Komihana. Ko Henare te Kiki i patai mo te Komihana, hei aha anake, me kati pea i te mema. Mohi "Wharepoto.—Ko Poata taku e pai ana. He kore kupu na te Kawanatanga ki a tatou mehe-

mea kowai ta tatou e pai ai, kia whakaatu ai tatou ko Poata. Ko tena, te Wirihana, lie pakeke—he Modeta KOHKRE.-K0 te take i whakaritea ai e te Kawanatanga ko te Wirihana he tangata, tera kua taungatia ki tera mahi. Ko Poata, he mahi ano ana iwehea ete Kawanatanga mana. He kuri ke te kun hopu weka tona mohio. He pera pea i whai ai te Kawanatanga ki ate Wirihana. He aha koa na ratou ta ratou; e kore e taea te nehi ta te iwi kua tokomaha nei hoki kite ki ko Poata hei Komihana. Etjka te Aeatapu.—Me i oti mai pea i reira e kore e whakapuakina i konei. Ki taku whakaaro he mahara ano kia whiriwhiria ai i tukua mai ai ki konei. Kati, ki taku whakaaro ko Poata hei Komihana. He tangata pai ia, engari pea ma nga tare hou nei e whakarere ke ona niahara. Otira, tera ia e pai kia tupu te iwi, kia nuku i runga ite matauranga. Me waiho i a Poata. Ko te Wirihana, e mohio ki a ia. He tangata pai ranei, he nakahi ranei. I rongo noa au i raru ia i nga iwi o Opotiki. Mo te matauranga 0 etahi iwi e kawe mai ana ki roto i a jtfgatiporou, me arai atu. I tae mai ano hoki etahi 0 ratou kite whakawai i a tatou i mua, a mate iho etahi ote iwi. He aha hoki te pai kia hoki ano tatou ki aua mahi ? Ko tenei, kua hoki ake ano tatou ite mate, me ripeneta, me tupato. He mohiotanga ano o tatou mo tatou, e mate ai e ora ai tatou. Meiha Ropata.—E whakaae ana au kite marama o a koutou whakaaro. Eki ana koutou kaore koutou e mohio kite tikanga ote Komihana. He hoko whenua, he tango reti whenua. Ko nga mahi tena a te Komihana; e hara ite muru. Ma te tangata ake ano nona te whenua te tikanga. Kaore maua ko te Mokena i whai kupu i Po Neke i to maua rongonga ai ; i waiho tonu nei ma koutou e ata whiriwhiri. Te Hata Hoeopatjea.—No roto au o nga rohe nei, no Taumata-o-Apanui. Mo te Komihana e rapu nei koutou, mo te Wirihana, he tangata whenua ia ki au. Eki ana koutou he tangata a Poata kua kitea e koutou ana mahi pai, me ana mahi atawhai kite iwi. ISTa, ka whakaae ano hoki au ko Poata hei Komihana mo tatou. He ahua tonu no tenei hanga, a te tangata. Mahue ake te wahine tupu, puremu ke atu ki etahi atu —no era ra ko era, no enei ra ko enei. Kua oti era wahi ia te Wirihana. Tera e tika a koutou kupu; otira no te tangata ano tetahi he. Ko taku i pai ai, me taku hapu, ko Henare Potae hei mema. Ihaeaiea Te Hottkamatj.—Ka whakaatu au ki te hui i nga kupu o te pukapuka o a tatou hoa o te taha ki raro, he whakaatu mai i a ratou whakaaro mo nga take i karangatia ai tenei hui. Koia enei nga kupu o taua pukapuka, ara, —" Mahia e koutou. Ki te oti i a koutou, ma tatou tahi. Ko nga mema e whakatu nei koutou me titiro, ka kitea te pai o tetahi, koiana. Ko Poata te Komihana. Kaore tatou e mohio ki a te Wirihana." Tamitiana Kakako. —Kei te marama nga kupu whakaatu ate Meiha i te mahi ate Komihana. Maku e pai kite reti, ka pai; ko te hoko, kaore au e pai.

I konei ka korero a Kapene Poata kite hari o tona ngakau ki nga kupu pai a Ngatiporou mona. Kua mohio ratou he kai whakahaere kau ia i nga mahi a te Kawanatanga e mahia ana e ia i roto i a ratou, a i koa ia ki to ratou painga ki ana mahi. I whakaatu ia ko nga mahi a te Komihana e kore e tuturu ki a Ngatiporou ka puta atu ki Turanga ki etahi atu wahi hoki. Ko Hebewo-i Tamahoei i ki kua tuturu ko Kapene Poata hei Komihana, te tangata i tupu i roto i a, ratou, a e kore ratou e wehi kite haere atu ki aia i runga i nga hiahiatanga kite korero i o ratou tikanga. Mehemea ko te hoko.whenua ko te reti whenua anake te mahi ma te Komihana, mana noa, ma Poata, e mahi. Kaua te tangata eki kaore ia e hoko, tena ra ona ra e hoko ai. Te Hati.—Me mutu i tenei ko Kapene Poata hei Komihana. Ete Meiha, me panui mai nga take mo te hui e toe nei. Ko te whakamutunga o tenei korero me waiho mo tetahi atu Waka.