Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, OKETOPA 6, 1874. TE PAREMETE.
TE RUNANGA O RUNGA. Parairei, 21 Akuhata, 1874. PIRIHI MO WAIAPU. Ko Mokena Kohere i patai ki a te Hekeretari mo te Koroni (a te Porena), Mehemea ranei e tukua ana ete Kawanatanga lie pirihi kite takiwa o W aiapu, i runga i te whakaae a te Minita mo te taha Maori i whakaae nei ia i tera tau ? Ka whakahokia e Takuta Porena ka ki, e mea ana ano te Kawanatanga kia tukua wawetia etahi pirihi ki taua takiwa. Mei kore te ngaro atu ite Koroni o te Minita mo te taha Maori, penei kua oti noa ake taua kupu te whakamana, taua kupu i whakaae ra ia ki a te Mokena i tera tau. TE WHARE PAREMETE NEI ANO. PIRE WHAKAAE KARAATI MO NGA TAHATAHA O WHANGANTJI. Ko te Eenaea (o te Kawanatanga) i ki ko taua
ite awa, me a ratou kai; kite kore e wehea tetahi wahi mo ratou, kua kore he unga waka mo ratou me a ratou taonga. Kia kotahi pea te eka, kati. Ko te Paea.ihi (mema mo Whanganui) i ki kua mohio la tera ano e tika te mahi a te runanga whakahaere o te taone o Whanganui ki runga ki taua mea, tera e wehea tetahi wahi e pai ai te mahi hokohoko a nga Miaori kite taone, ahakoa kore he tikancra ke atu e whakaae ai, he tikanga nui ano mo te taone te mahi hokohoko a nga Maori. Ko the Hihaita i ki me whakaatu e ia tera hoki tetahi mate nui kei nga Maori i te taone o Akarana ano I te takiwa i tukua ai te whanga kaipuke i Akarana kite Kaunihera oto Porowini wliakaliaGro ai, i "svlicii wahi ano 1 rsira ai 1101 ]vaw6D°*a mai ma nga Maori i a ratou mea, kei kainga nohoanga mo ratou ; engari i panaia ratou i taua wahi, a tiaere ana ki tetahi atu wahi, katahi ka panaia atio i taua wahi hoki, a inaianei heoi te wahi hei liohoanga mo ratou, kei tawhiti rawa atu i te makete, ara i te wahi hokohoko. I mea ia kia ata whakaarongia taua mea ete Renara, aka tuku ai he tikanga kite hunga i Akarana e wnakahaere tikanga ana mo te whanga, kia wehea atu e ratou tetahi wahi hei wahi hokohokonga ma nga Maori i a ratou kai. Ko Kakaitiaea Taka:moa:na i whakapai kite kupu mo nga Maori o Whanganui. Ka pai ia kia pera ano hoki he tikanga ki ISTepia mo nga Maori haere mai i te Wairoa. Kaore rawa he wahi i Nepia hei wahi hokohokonga ma nga Maori i a ratou mea. Ko te Pokxha i hiahia kia whakaurua etahi kupu ki roto ki taua Pire e tino tuturu ai he tikanga kite Runanga Whakahaere o te taone o Whanganui kia wehea atu e ratou tetahi wahi hei wahi hokohokonga ma nga Maori i a ratou mea. Ko te TuajS'aiiana i ki, kaore ona whakahe kite whakaaetanga tikanga mo nga Maori e tika ai lie mahi hokohoko ma ratou, engari tana e mea ana kia tiakina e te Kawanatanga te whakahaeretanga a nga Maori i taua wahi makete, kia pai tonu ai, kia kore e parua. Te tino tikanga i panaia ai nga maketetanga Maori i runga i te waapu, e nga kai tiaki o te whanga i Akarana, he paru. Kaore hoki e tahia ana e nga Maori ;*ta ratou mahi tonu he waiho i nga otaota me nga paru ki reira takoto ai hei mea whakahouhou ki te tokomaha o te tangata. Te kupu whakahoki ate Renara i mea, kite mea ka tae atu te mema mo Whanganui ki a raua ko te Minita mo te taha Maori ata korero ai, tera ano e rite wawe he tikanga ki mua mai o te tukunga atu o te Pire kite Komiti. Kite kore e whakaaetia taua tikanga ki Maori e te Runanga o te taone o Whanganui, katahi ka tika ma te Kawanatanga e whakarite he Pire (ara he Ture) e rongo ai taua runanga, ara e tuturu ai taua tikanga. Kaore he uauatanga i runga i taua mea ki tana whakaaro. Heoi, katahi ka tuaruatia te panuitanga o taua Pire i roto ite Whare. Ite 25 o Akuhata ka tuatorutia te panuitanga, katahi ka tuturu hei ture. Tukei, 25 Akuhata, 1874. PIEE KEKEME MAOEI MO AHIKOUKA. He Pire tenei kia whakaaetia he whakawakanga ano mo taua whenua. Ki ana te Makatunt ko te tikanga o taua Pire he i tautohetohe a etahi hapu e rua i Wai-
to tautohe, katahi ka kitea kua taketake rawa tetahi talia o ratou, a Ngatuere, ki runga ki tana whenua, a mehemea i ata korerotia i roto i te .Kooti aua tikanga, penei kua whakataua pea ki a ia ano te whenua. Ko te Paeajstata:na. i whakahe ki taua Pire, a i roa ia e korero ana ki taua mea. Ikiia no runga i tana uinga kua rongo ia i haere ano ki reira te. Komiti rangatira .Maori i whakaritea hei hunga ui ki nga tikanga o taua raruraru, a kite ana ratou i a Ngatuere ; engari kaore ratou i patai korero ki nga tino tangata no ratou te whenua, kaore i whakarangona lie korero o tera taha. Katahi ka hoki mai ratou ka ki i te whakarongo korero ratou, otira he korero taha tahi ia. Ka mea a te Makablnt kaore ravva he ngaronga o te tikanga ; no te uinga i muri iho, no te ata rapunga i nga tikanga, kua kitea rawatia e rua ia nga hunga nana taua wahi whenua. Ko nga tangata nana i kimi te tikanga i haere rawa ano ki runga ki taua whenua kimi ai. I reira ano a Matiaha me ona hoa, me Ngatuere ano. I mahia nuitia taua mea i te aroaro o ratou katoa, o tetahi taha o tetahi taha. He hunga tangata rangatira ke noa atu te hunga i tonoa ki reira hei mahi i taua mea, kaore hoki ratou ipa ki runga ki taua whenua. I whiria mai ratou i etahi takiwa i mamao atu, kia tika ai ta ratou kupu whakaoti, ara kia kore e piri ki tetahi taha ki tetahi taha ranei. Na, ko a ratou kupu enei, ara : " Kua ata whakarangona e te Komiti nga korero a Ngatuere raua ko Matiaha, me o raua hapu, me nga kai whaki korero o tetahi taha o tetahi taha. " Heoi, kitea ana e te Komiti e whai take ana a Ngatuere ki runga i tenei papa whenua, i runga i nga take tupuna, me nga mahinga o ana tupuna, a ona matua, me ona mahinga hoki, mete roa o tana noho. Mete whakaae hoki o nga kai whaki korero ote taha ki a Matiaha, e huaina nei o ratou hapu ko Ngatimuratu, ko Ngatiwhakawhena. tika tonu e takoto ana i runga i te mapi a te kai-ruri, timata i te taha ki raro o te Paioro, haere tonu i runga i te raina a te kai-ruri, (ara, a Wiremu Kiiti), ka puta ki "Waiohine, i te taha whakarunga o te A "hi. kouka, haere tonu i te awa o Waiohine ka kati ano kite timatanga. "Ko te taha kite tonga whakatehauauru o taua raina, ki a Matiaha Mokai me ona hapu, e karangatia nei ko Ngatimuratu, ko Ngatiwhakawhena." Tera atu hoki etahi mema-i korero ki runga ki taua mea, a tona mutunga iho whakaaetia ana taua Pire. Engari i roto i te Kunanga o runga, i te 27 o Akuhata, na te Mateba te kupu kia nekehia atu te panuitanga tuarua o taua Pire kia pahemo mai tetahi wiki kotahi. Otira ki hai i tae ki taua wiki kua whakamutua te Paremete, no reira kua kore e tino tu taua Pire hei ture.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18741006.2.8
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 10, Issue 20, 6 October 1874, Page 246
Word Count
1,296Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, OKETOPA 6, 1874. TE PAREMETE. Waka Maori, Volume 10, Issue 20, 6 October 1874, Page 246
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.