Te tanumanga o taua ranga. tira Maori.

Puke ki Hikurangi, Issue 27, 18 December 1905, Page 3

Te tanumanga o taua ranga. tira Maori.

I TE RA TAPU KA TU TETAHI KARAKIA NUI MO RUNGA I TE TINANA O HIRINI WHAANGA. E 500 nga tangata, ko te tokomahatanga o ratau e tmo taimaha ana mona kua mate, i tae kite huihuinga whakamutunga te porritanga mo runga i te tinana mate o taua Rangatira Maori o Hirini Whaanga. He mea whakabaere na te Pibopa o te 26 o nga wnara (na te Parakehi Tanara) i te ra tapn i te 22 o Oketopa 1905, i re wbare hui o tona Pariha. Ko nga kai waiata no tana pcka ano me nga kaumatua Maori tokowha. I nuku atu i cehaora kotahi i mua ic:a am i te karakia e matakitaki ana nga Lea tini i te konobi o te iupapaku. mete heke ano o nga voimata ia ratau, mete maharahara ano ki nga kaiponuhanga maba ona i tona whakapono tupu. Kei reira nga timuaki a Hohea F. Mete raua ko Hoani R. Winira me nga kaumatua bei whakahonore ki a ia. Ko te Himene tuatabi he mea Pakeha. Na te timuaki takiwa na Wiremu Makararana te inoi. Na Hoori Poura ratau ko Hipa Arahi, ko Warahi Kahitana, ko Etera Tiwinihana tetahi himene Maori: "He mahi huna ta te Atua." Ko Etera Tiwiniwbana te kai korero toatahi. Nana te ki, ko toku abua kei to te wbanaunga, notemea kua tino tata rawa abau ki tenei tupapaku i nga tau maba nei. Ko au to Hirini boa i a ia ka boki ki tona whenua i whanau ai, ano be kai kauhau i te tau 1898. Kei te maharahara ano ahau ki tana mihi atu ki tona w henna ki tona iwi ano hoki. Nui atu tona aroba kia ratau. Nui atu auo tona aroha ki tona whakapono, me tona ngakau nui kite Tohungatanga o te Atua me tona wau-ua i a ia e mahi ana i waenganui i ona wbanaunga. He pono he tangata a ia na te Atua; kua naerc atu boki ia kite utu mo ana mahi pono. Ka tu ake a Etera Rihara ka korero i te reo Maori, ka mea, be tuanga ake tenei mo te taha ki nga kaumatua, kia whakarongo te Hunga Tapu Maori i to tatau reo ake, kaati. tena koutou i runga i te aroba ki to tatau koroua, i taku rongonga kia Hirini kua mate ka pa mai te pouri nui ki toku ngakau, ebara

i te Mica niona, engari mo Icon ton kua urn hiii m)kju'ioke ake nei, i te men i motuhia niai koutou ito koutou na iwi. O.iiM na te Rango Pai tatau katoa i mea bei iwi koaibi do reira kia t:akina koutou. Na, kotabi toau te kupu poroporoaki ma tatau, koia tenei: — E pa, e koro e te tungata tika, e te tangata pono, whiti atu ite mate kite ova,, hoatu kite kainga—>ipopo nr-»tau whanatu ai. Kei te Karaipitme ;ino te kupu powhiii mai niona, "Haere mai e te pononga pono, pononga tika, tomo mai kite oksokinga kua rite nei i te Atua mou." E Mere kei te mohio koe ki nga manaakitanga katoa kua biiritia ki tona lnahucga. era koe ka wbai waahi kite katoa notemea be kotabi korua i roto i te Ariki. E Apikara me nga larnariki, kei te mohio koutou ki nga manaakitanga tini noa atu e ahei ai koutou i runga ite whakaritenga o nga tikanga ote Kongo Pai. Takabia torutia nga tapuae o to tatau kaumatua, a, e kore koutou e hee, heci ma te Atua e wbakamarie o tatau ngakau, mana ano tatau e whakaora a te ra wbakamutunga, Amine. Ka tu ake a Angihi Raiti, korero ana uio nga atnwhaitanga a Hirini ratau ko tona \vlja»-e katoa ia ratau i to ratau wbenua i wbanau ai. E -whakamoerniti ana ia mo ta Hinni utanga ia ia hi te tikanga o te whukapono, mete wbakapaipai i tana wahine i a Mere, me ana mabi atawhai ki nga kaumatua, me tona kaha kite pupnri i nga Ture ate Atua. Koia be wabine rangatira, a, kanui to raua kaba ko Hirini kite whakahorapa haere i te Bongo Pai i to raua wbenua. Na Angihi ano i korero te pai o Apikara ma, mo lo ratau u kite Rongopai pono o Ihu Karaiti. Ka tu ate Pene Ka tafia, te timuaki o te Hui Maori. Ka korero aiamo te ahna o te iwi Maori i to ratau rongonga ki a Hirini kua mate, notemea i arobaina nuitia ia e te iwi o tera whenua. Ka whai kupu ano te kai korero mo runga i tona uiohiotanga tuatahi kia Hirini ma. Ko Hirini he tino tangata na te Atua, he pononga pono, he pononga ngakau nui na te Runga Rawa. Na ka tino tangi te kaumatua a Pene i a ia e korerorero ana mo te tupapaku. Ka tu ake te timuaki o te Temepara a Hoani R. Winira, ka whai kupu ia mo te rnahi pono tonu i roto i te Temepara a te kaumatua nei a Hirini, he whakaaro ki ona whanaunga kua mate. Tona ngakau nui ki runga i tenei mabi, e ai te kai korero, koia he tino pai rawa. I ahuareka te timuaki niona ka kite i nga kai rnahi tokomaba o roto » te Temepara, kua tae mai nga tangata kua rnahi ngatahi me Hirini i roto i te Whare Tapu. Eki ana ia, i roto i nga tau maha o tona timuakitanga i roto i te Temepara, kua tika, kua pai te rnahi a Hirini ma. Kahore rawa kia kotahi he tikanga o te Temepara i takahia e ratau, otiia, i whai whakaaro tonu ratau kite whai ite tikanga nui o te mahi e rnahi ana ratau.

F. Mete, ka nica, ka ahua meharneha ahau mo taku wbakupaunga taima i roto i tenei whakanrinenga. 1 te maha o nga kaumatua kua tino mohio ki nga painga o Hirini kei konei,a, kei tona whenua ake hoki. Ahukoa ra, he hiabia ano toku kia whai kupu ahau, notemea, kua mahi ahau i waenganui o nga Hawaiki me taku aroha nui kia ratau. Na, e ahuareka ana ahau ki nga mahi papai a nga iwi o nga motu otera moana, i to ratan ngawaritanga kite Rongo Pai o Ihu Karaiti. He tauira pai rawa a Hirini Wbaanga no te pumautanga o aua iwi, ii, mete utu o tana mahi e rite ana mo te hunga tikn, me ta te hunga pono. Na, he iwi kotahi nga Maori ratau ko nga Har moa ko nga Tahiti ko nga Hawaiki; i heke ibo hoki ratau ia Rihai ratau ko tana hapu, i puts mai i Hiruhararua, e ono rau nga tau i mua atu ia te Karaiti, e ai kite whakaatu i roto i te pukapuka a Moromona. No te tutatatanga o ratau reo, ka ahei an te mohio kite waahi nui o te korero a te kaumatua, (a Etera Rihara,) i roto i te reo Maori, he ahakoa toku reo i ako ai ahau, no nga Hawaiki. Ko enei iwi o nga motu o te moan a i mohiotia nuitia mo a ratau mahi atawhai kite tangata. Ko te whare o Iharaira euei iwi katoa. K hoboro tonu ana ratau kite uru kite Rongo Pai, mete pumau tonu kite whakapono. Tera pea etahi e taka atu ki roto kite hara. a, ka tapahia ki waho o te Haahi. He ahakoa, kahore kia kotahi o'ratau e mohiotfar aria e au e tino boa-riri ana kite mahi a te Atua, e mauahara mai ana ranei, heoi, ka hoki. ngakau iti mai ratau i runga i te hiahia kia tomo ano ratau ki roto kite kahui pono a te Karaiti. Kaati, be putuputu aku tutakitanga kia Hirini me aku niru ringatanga ki a ia, ki au hoki he mea honore te tutaki ki a ia. Kua aroha nui tatan katoa kia ratau ko tana hapu. E kore a Hirini W'haanga e waibo hei rangatira mo tcna hapu anake, engari ka ara ake ia hei rangatira nui mo te iwi Maori katoa, ara, hei kai whakahaere. hei Piriniha. hei Kingi i roto ia ratau, e potaetia ana kite Kororia mete oranga ionutanga. Heoi ko taku whakahauhau ki nga mema katoa o tona whare, kia takahia ona tapuae; me taka akiaki ano ia koutou kia whakahaere tonu koutou i te mahi whai tikanga nui, hei hoko i toratau hunga mate i timatatia ai e Hirini i roto i te whare c te Ariki. Ka manaakitia koutou katoa, e te Atpa i runga i te ingoa c te Karaiti, Amine. Nanga kaumatua tokowha te Himene Maori: i; Tangi ana mai te oro." Na Hoani S. Keena Le inoi whakamutunga. Ka mutu te Karakia ka haere tetahi ope nui kite urupa. Kei reira ano nga kaumatua i himene i te himene: "Tera te ao marama nui." Muri iho ka whakatapua te waahi e Hoori S. Teira. Na ko nga kai kawe i te tupapaku ko nga kaumatua, ara, ko Angihi Raiti ratau ko Hoori Teira, ko Heemi Hereta, ko Heemi Hikihana, ko Eruera Atikina, ko Honors

Hanare, be kai kauhau ratan katoa i Niu Tirene i mua. %r t __ TE MIHI A TE TIMUAKITANGA 0 TE HAHI. Kl XGA MEMA O TE HAHI O IHV KARAITI C XGA RA 0 MUR! NEI, RATAL' KO O MATAU HOA MAORI AROHA KEI AOTEAROA. E o matau teina, tuahine, boa aroha ten a koutou. Tenei matau te tuku atu nei ki a koutou katoa i ta matau mihi aroha. Tena koutou i runga i te ingoa o to tatau Kai-boko cte Ariki o Ibn Karaiti. E hiahia ana matau kia whakakotalii i o matau •aroba kia koutou, i runga i te aroha nui kua taka mai nei kia tatau. Na, kua turoro, kua tupapaku to tatau teina aroha a Hinni W haanga, ara, i nmga i te wbai-whakaaio o te Anki, kua karangatia a Hirini kia hoki atu kite Kainga. lSa i mua tata ake i tonahemonga ka mohio a ia ki tcna ahua a, ka hiahia'ia kia tukua atu tona aroha nui ki tona iwi kite iwi Maori, e aroha nuitia ana e ia. Heoi kua tupono to tatau teina a Hirini ki te mate rawa. a. era ia e whakahonoretia e te Ariki. mona i u Lonu kite Kongo Pal. E mohio ana matau kite ponn nm e taka ai kite iwi Maori i Ao«earoa, ina rongo ratau mcna kua mate. Kaati, ka tangicahi matau me koutou mona kua mate, mete inoi ki te-Atua, mana e whakamarice o koutou ngakau ki tona Wairua Tapu. Mima ano koutou e wbakawhiwhi kite kaha e ahei ai koutou te whiwhi ki tetahi kavauna e rite ana te pono ki to Hirini i whiwhi ai. I runga l te aroha. nui kia koutou katoa, he tuakana, he hoa aroha matau no koutou. Na Hohepa F Mete. *' Hoani K. Winira. " Anatona H. Kana. Te Timuakitanga tuatahi u te Hahi o Ilm Karaiti o nga ra o muri nei.