HE HUI KAWANGA.

Puke ki Hikurangi, Issue 23, 15 February 1901, Page 3

HE HUI KAWANGA.

Wharekarakia nui, mete Whare Maori e tu ana ki Harataunga, Kennedy Bay, i te Kaute o Karamaene, Wahi o Hauraki, a te 22nd o Maehe, 1901. Ki a te "Puke Ki Hikurangi me perehi ki te Puke." He Powhiri atu tena i a koutou i nga rail gatira taane, wahine, me nga Minita o te Hahi, me nga huihuinga tangata o ia tikanga, o ia ropu whakahaere, & nga tangata whiriwhiri ranei mo nga Kaunihera Maori i raro i nga Ture hou nei, me nga tangata whiriwhiri o te Kotahitanga o te iwi Maori, 0 roto o nga takiwa o te Tai Hauauru, o te Tai Tokerau, mete Tai Eawhiti haere mai, whakatoputia nga iwi katoa i runga i te whakaponc i te aroha mete rongomau, ki te whakatakoto tikanga e kotahi ai te huarahi e hikoi ai te haere o nga Kaunihera Maori katoa i te motu nei, e topu ai hoki to katoa kite hapai i nga tikanga e ora ai te iwi Maori, me o ratau uri, tae aiu ki nga morehu whenua, i roto i te whakapono. Haere mai hoki nga mana whakataetae o te Tai Rawhiti, kauria mai te Moana-nui-a-kiwa, mehe taea e koe, kia kite koe 1 Moehau 1 te Maungatapu o nga anahera 8 hau nei tona rongo, kia hoehoe hoki koe i te moana o Hauraki, e kite ai koe i Rangitoto i te puke e tarewatia. ai te ngarara nei a Pohokura raua ko te. Tahi,,"e Hikataurewa, tangata o te Pohutu, kia.takaly hoki koe i nga rori o Kuini Tiriti Hi.-ha-uri, Ha-ha-tea, ko te wahi tena e. whakapau ai te aroha ki te wa kainga. Haere mai whakakitea ki konei o mana rangaiira, me o mana huhua, e tuki mai nei ou rongo i ou moana whakapana tou kaba e ripo ai te wai o Haurala, e mohiotia ai, he tika o rongo, a, koia ano ia, Haere mai,

hapainga nga mahi o te whakapono, toe te ora mo te iwi Maori mete whenua, Whakamamakia hoki oku taumahatanga kia ora koufcou, a, kia penei mai. Na te Komiti o te Pai o Hauraki, Me A. T. NGATA. Mo te Iwi o Ngatiporou. Main St Greytown. Tihema 23th. 1901. Kite Etita o "Te Puke Ki Hikurangi" tena ra koe, koutou ko hoa mahi i te taonga nui o te hunga mate, waiho ake ko te hunga ora hei hapai i muri ia ratau i tenei ao, koia ra tenei ka tika atu nga mihi kia "Te Puke'' kia ora koe i runga i te Ingoa o Ihu Karaiti ae Amene. Tenei nga kupu hari o roto o te tau hoou, mahau e tuku atu ki nga Marae tawhito, hoou o Aotearoa mete Waipounamu, hei titiro maaku hoa. No te 24 o T]hema ka haere maua ko taku taokete ko Hiria Karauria kite Awahuri Orouapiriti, ara, ko te Ingoa nui o tera waahi ko Manawafcu Rangitikei, ko tenei haere ki tera waahi he toro i nga uri o roto i o tatau Whakapapa Tipuna, e haere nei i roto ia "Te Puke," koia te take i tae ai ki era waahi, ka kite i nga mahi o te Kirihimete mete Nuia, he nui te manaaki a era hapu o tatau ia maua ko Hiria Karauria, tae atu ki nga uri te manaakitanga kia maua, he nui te manaakitanga a Ngaati Kauhata i to maua ope, kaore i waiho i raro, i runga tonu maua i o ratau ringa me o ratau tinana e haere ana, tae katoa maua te mau haere e ratau ki nga Papareihi hoihe, nga mahi o roto i te tau hoou, he nui te hari mete koa o te ngakau ka kite i era waahi, kaati i tae pono maua kite Kirihimete a Ngaati Kauhata i tu ki Aorangi; ka pa te iraranga ka huri ki te Marae ka tangi ka mutu te tangi, "kai runga ko te tangata o te Marae, ara, ko te ma Apakuru, ka maioha k:a maua, haere mai Whariki korua ko to hoa, me nga Aitua o kona, haria mai ki enei Aitua o tatau kua ngaro atu kite po, ko nga Marae' kau te tu ana ka mutu ; ka tu ko Himiona Raukawa, ka maioha, haere mai Ngaati Kahungunu, haere mai Ngaati Porou, haere mai kia kite i o uri tamaiti Mokopuna tenei kua ki, haere mai korua i roto i te ra o to tatau Ariki, koia ka kite atu matau me koe hoki i to Kotiro ia te Rerehuia Karehana Tauranga me o Mokopuna, tenei te haupu nei i runga ia Ngaati Kauhata, tenei to hunaonga kua piri he tangata ke, ka mutu ; kai runga ko etahi atu ko aua kupu ano, ka mutu ; ka ko Hiria Karauria, he whakahoki i nga mihi, karanga e te Iwi tenei te haere nei kite kawe mai i to koutou Hakui i to koutou Tipuna, kia Kite ia koutou ka mutu ka hoki ano maua, karanga i runga i to tatau toto kotahi, i runga i to tatau Tipuna kotahi matua kotahi, na te hiwi e tu maira i arai na Tararua, koia ka wehe tatau, koutou ki tua nei matau ki tua, ka mutu, ka tu ko te Kuia nei, ka whakahoki i nga mihi, karanga te tuatabi karanga e te Iwi, tenei te haere nei kite kimi ki te" rapa i nga uri kua korerotia mai na e koutou, koia tenei ka kite atu ia koutou, tenei te haere nei i roto i te ra whakahari o to tatau Ariki o Ihu Karaiti ae Amene. Tenei taku haka tangi mo aku uri:— Kore koutou w e mihia i konei, me kawe rawa nga Puke tu 1 mai i wiho te Rewarewa, kia marama ai te whakamau ki waho ra, kite Ika whakawera te Ika i rangi riri ka u kai uta e i. Ka mutu aku kupu whakahoki i nga mihi a Ngaati Kauhata, ka whakaputa au i taku pouri mo hunaonga mo te Wahine a Hon Te Matalcu, mo Ngareta Te Mataku he Wahine Marena, i honoa raua i runga i te Ture Marena, ma te mate rano e wshe i tenei ao, ko a raua tamariki'lS otira kite mahara ake 15 neke atu ranei, koia te take i pouri ai te ngakau, mehemea kaore a raua tamariki kaore tahi he pouri, kaati i whakaputa au i taku pouri mo te matua o aku Mokopuna, taku kupu ki a Ngareta kaore au e - pai kia moe tuturu koe i tena tangata, me hoki ano koe ki to tungaane i waihotia e to Koroheke, te taane nui mahau ko tamariki, ko yte Ingoa wehi o to Rangatira kai runga ia koe, ka mutu ka tu a Teara te whaea o Hori, ka whakamihimai ki aku kupu, tana kupu tuatahi kaore ia i te pai kite mahi a Ngareta, kaore ia e pai ko taua tangata hei takahi i toona Rangatinitanga. ara, i te moenga o tona tama o Hori Te Mataku, he nui te riri a * taua Kuia, tae atu nga kupu a taua Kuia ki te kino, mo taua moeng# taane o Ngareta;

kaati ma te ngakau ka piri ki tera tangata e kore e hokia a muri, ka wehe Kahuroa. Ka to Tamaua ei; he Whakatauaki na oku Tipuna, kaati itu atu au kite whakatau atu kite* matua o aku Mokopuna, i runga i taku patai ki a ia kia mahue atu i a ia taua* tangata, tana kupu ki au kaore ia e kaha kite whakarere i taua taane hoou ana, notemea ka 2 tau e moe ana raua, ka .tu atu au ki runga ka karanga atu homai o taonga hei matua hei Tipuna mo aku Mokopuna, tana kupu koia tonu te matua te Tipuna, kaore ona taonga whenua i raro i te ra i tenei ao, tetahi me kawe au e koe kite Ture ; taku kupu i haere mai au i runga i to tatau taha Rangatira i te tikanga a o tatau Tipuna, kaore au i haere mai kia tae au kite Ture, ko te mutunga mai tena o te kino kaore he Whanaunga ; i haere mai au i runga i to tatau taha Rangatira kite whakanui, kaati nau ano koe i whakaiti, kaati kei roto raua ko tana taane hoou i te whare o Hori Te Mataku i naianei e noho ana, kaati ko Hori kai te Rawhiti Waiapu Waipiro Bay ka mate ranei, ka mutu aku kupu i konei- Ka haere maua ko Hiria kite Awahuri, ara, kite kainga o taku Kotiro o Heeni Te Rerehuia, ka noho i re'i-a, ko te kai o taua Kirihimete i fcukuna mai ki a maua, na te roa o ta maua noho kia mutu te Nuia kia roa hoki au*e titiro ana ki a aku uri, kua huaina e au to ratau Ingoa hou ko te Iwi o Iharaira, i kopikopiko ratau i Ihipa i te Koraha ko te rite, a ma te Kaihanga ano ratau e whakatopu ina tae kite wa. E Kui ma e Koro ma kaore e mutu te awangawanga i roto i te hinengaro, mo te manaaki a te Karehana ratau kona Whanau - nga ia maua ; ko Morehu hoki kei Wairarapa raua ko tana Kotiro ko Horiana Kiingi, hei rite mo tenei. manaakitanga i roto i te tau hoou, kaore e wareware i rotoi te ngakau a mate ake; kaati i tae mai ano te mutunga 0 taua kai ia maua ki Wairarapa na, e 2 nga Weitini Keeke, kua pakaru tetahi o aua kai, kua kai aku hoa e, tae ana mai kia kite i au, ko tetahi kai te tu pai kua tukua e au ki nga Wahine a Tamahau, kaati kua waiho e raua kia tae mai to raua matua kite kainga nei, kia tu te hui ki Papawai ka' mauria atu ki reira, ara, ki roto o te W aipounamu kaati tena. I tae maua ko taku Pakeha i runga i te ngakau tangi kite mate i tupono mai kite matua o aku uri, ka ki nei a Wairarapa ia ratau, koia ka karangatia tooku tatai i roto ia Kahungunu, he penei hoki me Manawatu ka ki i tera wahanga o taua Tipuna o Kahungunu ; koia ka pa mai te mamae ki roto i te ngakau, ka haere kia kite i a ia i roto i te mate, kaati kua kite atu i te matua o aku Mokopuna, e noho mai ra i runga o Maungaarake kua kite atu i te mate, kaati kite mahara atu a tooku ngakau e kore rawa e mama i roto i nga ra o tenei marama e heke mai nei, notemea hoki kai te mau tonu te pupuhi kaore e kori, kanui te tangi atu o te ngakau ki taua Koroua ; kanui te manaaki ona i taku Pakeha, tana kupu kia au koona whanaunga l roto i nga ra o tona matenga he Pakeha, he haere tonu te malji kia kite i a ia 1 te ra i te ra, kore ake hoki toona Iwi Maori te haere atu kia kite i a ia i roto i te mate, kotahi to maua po ki reira ka hoki mai, tera ano e roa atu mo ue 2 po kaati na te wehi i au mo te waka o te Pakeha koia ka terete hoki mai, kaati kaore tonu kia mutu mai te ngakau tangi. atu kite matua o aku uri, heoi waiho i roto huri ai ma te Ingoa nui o to tatau Ariki koe e titiro iho e manaaki e whakaara ki runga ina tae kite wa, hei kona ra, kia tau nga manaakitanga a te Rungarawa kia koe i te ra i te po, heoi kia ora i roto i nga ra o te tau hoou, kua whiti atu i te tau tawhito kite tau hoou, kaati iho nga mihi, kia koe. Meriwhariki Warahi. Ki ate Rahar e Kui tena ra koe i roto i nga Aituatanga o to whanau kua poto atu kite po, kaati e taea hoki te pewhea ite mea kua vite mai i te Kaihanga te mate mete ora, kai a ia te wa, heoi kia tatau ko te pouri ko te auwe i te ra i te po, kaati nga mihi kia koe ; kaua koe e whai atu i nga panui ao taua hoa e tuku nei ki roto i "Te Puke" heoti tahaku ko nga korero. tika, tukua ki to taua taonga, kaua e tautohetia he ahua kino kite titiro iho i nga taufcohe, kaati iho nga kupu. •Na to Kuia pani i raro i te ra. Whariki kia ora i roto i te tau hoou ae Amene. Patahgata. Hanuere Ith 1901.

Kite Etita o "Te Puke," tena koutou me to koutou matua me Tamahau, tena koutou me o 'tat&u Aitua, i kona i konei heoi te mihi, taku nei panui utaia atu ki runga i te koikoitanga o to tatau "Puke" hei titiro ma nga marae katoa i te matenga o taku Mokopuna o Makiana, he Tamc,hine na te Kaninamu tamaiii, aku nei,'a H. Takiwa. Ko taua Wahine ko Makiana, i mate ki Waipawa, i 22 o Hanuere 1901, no tona whanautanga i mate ai, nui atu te pouri i a matau i te Iwi hoki mona i mate, ko ana tamariki kai te ora tonu 6, he Wahine Rangatira ano, no tatau whakapapa ano, he Mokopuna, na te Whatiapiti, he Mokopuna, na te Rangiwawahia, he Mokopuna na Hikawaha, he Mokopuna na Nohomai-te-rangi, he Mokopuna na Tapuhara, heoi ra e te whanau kia ora, utaia atu taku nei mea. Heemi Takiwa. Te Whaiti-nui-a-Toi. Ist Pepuere, 1901. E te "Puke Ki Hikurangi," tena koe, kia mau kite atawhai manuhiri, tou aroha kopakina ki roto kite manawanui, tou kaha whakina ki nga topito o te whenua, tou maramatanga haria ki runga kite wahi tiketike, a au mahi whakamiharo haria ki nga ruuma 0 nga Kingi. E kore nga mahi he e manakohia mai e te Kingi, he mea whakahonore ia mo nga mahi pai te King'. Kahore he para o nga kupu a te hunga tekateka noa, ko nga kupu ia a te tangata- marama, he hakari mau tonu tana. Te huarahi o te kuare, te rongonga ite kupu marama i titia kite pakitara o tona whare, hoki noa atu ia kite whakamahara kua warew?re, tena ko te tangata mohio te rongonga i te kupu mamma hopukia atu ana e ia, takaia ana ki roto ki nga kikokiko o tona oranga, hiiri rawa kite matauranga takaia iho kite manawanui, kore ake i ngaro taua kupu marama; no te mea kei roto i tona tinana e takai ana, ko te Atua hei manaaki i a koe mo cnei kupu ; Ko te mahi he te mea e whakarihariha ai te Atua, ma te tika ia e ngawari mai ai to tatau Atua. Kia tau te rangimarie kia tatau katoa Amine. Whakaaturia atu nga kupu nei ki nga hoa 1 te uiotu katoa : Itu he hakari whare kite Whaiti nei ite 2i o nga ra o Hanuere nei 1901,' he nui te tangata i tae niaiki te tainga o te kawa o taua whare, he tino nui atu hoki te kai i caua hakari, pai atu nga kupu, pai atu nga kai, pai atu hoki te noho o te hui katoa. Nga Iwi i tae mai: — Tuhoe, Tamakaimoana, Ngati-tawhaki, Ngati-manawa, Nga-ti-tahu, tc Arawa, Ngati-whare. He nui te pai, kaore rawa he haurangi i kitea kite marae. Tino whakapai atu toku ngakau mutu noa tenei hui, kaore he raruraru. I haere katoa nga iwi nei ki Whirinaki (Galatea) ki te.taigihanga mo Mereana Peraniko. E hoa ka kite au i tenei mea i te poreaiea l te waipiro, ki tonu i te haurangi, wahine taane tamariki, kua torere tonu atu tenei iwi ki tenei kai, ka nui te kino. Heoi ano. Matenga Hori. TANGATA KOHURU. I patua te Waea e Ivere (kai tiaki o Whanganui) -kite Timuaki o nga Pirihimana i Poneke; i mea atu ia i roto i tona Waea. I whakamatau tetahi tangata kite pahua ia Hikihana, tangata o te Peeke o Niu Taute Weera; i hoki atu a Hikihana i Weiwiri (Waverley) ki Patea, mete peeke moni ano iaia e mau ana; ka tae ia ki tetahi waahi katahi ka puta mai tetahi tangata i roto i te Urupa katahi ia ka puhia mai, ka tu te mabaa tuatahi kite kara ote koti, ko te mataa tuarua i hipa noa atu ki be bakiwa. Ka rangona mai e O'paraima (Pirihimana,) ko te tawhiti atu ote Pirihimana i te waahi i paku ai te pu e 200 rau laari, katahi ka whaia eia taua kai Kohuru, tae rawa atu kite 6 o nga haora o taua ahiahi ano, ka mau i aia taua tangata ki roto i tetahi Roto Raupo; ka whakaatu mai hoki i tona lagoa ko Heemi Paana, engari ko Hikihana kaore "i mat-o, kaati i taua wa ano kaiatri ka tonoa te Pirihimana o Whanganui hei hoa kimi moona i te Puhurihuri a taua tangata me etahi atu mea ana, mehemea kua ngaro, a, kai te huna ano ranei i a ia, i te wa e oma. ra ia.