Untitled

Puke ki Hikurangi, Issue 2, 15 March 1899, Page 1

Kei nga wahi katoa atu o te ao e whakanui ana i te putanga mai o te tau hóu e karangatia ana i runga i te ngakau hari, me te ngakau whakawhetai, he takiwa whakahari he takiwa ano hoki e titiro pouri ai nga tangata, me nga Iwi katoa kia ratau mahi o te tau tahito, kua taha ki muri, a ka mahara kia haere a ratau mahi i runga i te ngakau tupato, mete ngakau wehi mete whakaaro mohio. Ko te tangaia Whakapono i tana tirohanga kite tau kua taha, ka kite ia i te ringa o te Atua atawhai rawa, e arahi ana e tohu ana e hapai ana i a ia, i roto i nga matenga, me n <r a henga, me nga raruraru i pa mai kia ia, a ka haere tonu ia i runga i te ngakau niaia, he ahakoa he mea kite tatau i roto i te pouritanga, tuturu e haere ana e o tatau hoa, e noho tahi nei tatau, i taTatau kitenga ia tatau i roto i te pouritanga, kuinea ake ana o tatau tinana, me o tatau Wairua ki roto i to Ao marama, e takahi nei tatau i roto i tenei tau hou 1899, mahue at a te Ao pouri, te Ao makariri, mete Ao mate kai. I haramai o tatau hoa i runga i te kupu a te Ariki, haere koutou kite ao katoa koi-ero tia taku Ingoa ki nga Iwi katoa i raro i te ra, e kite ai koutou, ma toku Ingoa ka whiti ai he maramatanga kia ratau, ka ora ai o ratau tinana, ka whiwhi tahi ai ki tenei Rangatiratanga me tenei Kiingitanga nui, ka hoatu nei e au kite Ao katoa. Te Iwi kanui te maaha te koa, te hari o te ngakau, ki tenei Rangatiratanga me tenei Kiingitanga nui, kua iri nei ki runga ia tatau, npiti mai ko te ora. ko te pai noa iho, ko te honore *ue te whai rawatanga, e tino vvhakamoemiti ana e whakahonore ana te "Puke Ki Hikurangi," ki o tatau hoa o Ingarangi, e kiia nei he Ingarihi i runga i te whakahau a to ratau Kiingi, kia kimihia mai tatau i tenei pito o te ao, i to ratau kaha me to ratau Whakapono, ki nga kupu a te Atua i homai iii, he kaha he manawanui kite takahi mai i nga Moana whanui, me ona ngaru tiketike na to ratau maia kaha i whiwhi ai tatau ki enei painga katoa e mahia nei i te ao i te po, kua mau nei to tatau Kotahitanga te here, ki nga Iwi e noho mai nei i nga tini Motn o te Moana, hei rongo korero mo tatau hei whakapumau hei awhina, hei Tautoko i to tatau Motu, hei whakamohio hei whakatika hei whakaora i o tatau tinana, here rawa u tonu hei tiaki i te kino i te pai i te mate i te ora, kia ora nga kai tuhituhi, me nga kai tiaki i tenei waea toro Moana o nga pito e rua, kia orate tangata nana tenei taonga nui i whakaputa tuatahi, hei tiaki mo nga Iwi maha i te Ao, hei Ingoa nui mou uri me ou whanaunga, me tou Iwi i muri ia koe. Ko nga Kaipuke e haramai ana i runga i te kare o te Moana, e rua nga ahua kotahi na te hau i kawe mai, kotahi na te ahi, he rino etahi he rakau etahi e kawe mai ana i nga tangata me nga kararehe, me nga kai, me nga kakahu hei whakatuturu i te Kotahitanga o nga tinana, ko te Whakapono hei manawa. Ko etahi o aua Kaipuke hei tiaki i te Moana, me nga Motu, tae mai ki o tatau Motu, kite whakaaro ake kai roto tatau i te koha-

i;ga a te mahi tohu, na te Atua euei painga katoa kua pa mai nei kia tatau, kua kiteimi o tatau kanohi, kua rongo o tatau taringa, kua Whakapono o tatau ngakau, kua ora Me hoki ake tenei pito o ta matau whak-i----honore whakapai, whakawhetai k;a Kapene Kuki te karere tuatahi, nana tatau i kite i roto i te pouri kerekere e noho ana, i te ahua ote Kararehe mete nakahi, ka kitea nei tatau e Kapene Kuki, ka hoki atu ia ki tona Kiingi me tona Iwi, ka mauria atu te ahua o tatau Motu, mete ahua o tatau Tipuna, tuarua ona taenga mai ki o tatau ka waiho nga kai ma o tatau Tipuna, katani ano ka tonoa mai nga kai hapai ote Ture Atua, ete Iwi o Ingarangi ka uru o tatau Tipuna ki roto kite Ture Atua i. te tau 1814 kua panuitia e te "Tiupiri" i te tau tahito, nama wharangi o. E whakapai ana e whakahonore ana matau kite Kuini o Ingarangi, nana nei i tono mai a Wiremu liopihona hei Kawana mo o tatau Motu, nana nei i tino here tatau ki roto kite Kotahitanga ote mana huihui e kiia nei ko te "Tiriti," i tuhia ki Waitangi, nga Rangatira Kaumatua o Ngiipuhi, i te 6 o nga ra o Pepuere 1840. Nga Rangatira Taane Wahine i o ratau Ingoa, ka mutu rupeke ake 512 ko te nuinga 0 nga Rangatira, me o ratau Hapu o nga Motu e rua nei me o raua ISotu ririki, kaore 1 tuhi kite Tiriti, ko te tokomaha pea onga Iwi Maori i taua wa, tera e tae kite 200,000 toopu, ka oti ner te tuhi e nga Rangatira o ratau Ingoa, mohio tonu o tatau hoa Pakeha, he ora tuturu tenei mo tatau mo te Iwi Maori, heoi ano ka tiakina e ratau, ka whakahokia tetahi wahanga o taua Pukapuka, kia te Kuini Wikitoria, te Wahine Rangatira whakaaro pai manaaki ki nga I'W'i, ka taka atu ki raro i tona mana, me ana kai whakahaere me nga Rangatira o tona Iwi, ka tino mohio te Iwi katoa kua uru tatau ki roto i te Mana huihui o te Kuinitanga o Ingarangi, hei Matua mo tatau, kite tutu kite whakateke atu tatau ki aia me ana tikanga, ka pakia ano tatau kia haere ai i runga i ana tohutohu me nga tikanga o tona Iwi ake, e pai ai te tipu o tatau tne a tatau Uri, he nui te mohio 0 nga Kaumatua i tuhi nei i o ratau Ingoa kite "Tiriti 0 Waitangi," i tuhi ratau mote tangata mo te Whenua, me nga Moana, me nga Awa, i tuku whakarere rawa atu kia te Kuini Wikitoria, ona ritenga katoa, engari ko to tatau Mana i herea eia ki runga, a e mau nei ano, i mohio ratau hei painga mo tatau mo ratau Uri i muri ia ratau, kaore hoki nga Kaumatua nei i kite i nga painga o ta ratau tuhi i o ratau Ingoa, a mate noa na tatau i kite i tenei wa nga painga tinitini manomano, e kore nei e taea te tatau, te Iwi e toru tonu nga rarangi ote "Tiriti O Waitangi," ruarua nei nga korero kaore i whakamaoritia nga tikanga o aua rarangi i 1 taua wa i haina ai ratau, heoi ano te kupu i korerotia kia ratau me tuhi koutou ki tenei pukapuka hei here ite ora ki to koutou oneone me o koutou tinana, me a kcutou rawa tae noa atu ki nga whakatipuranga o koutou Uri i muri ia koutou.

Te Iwi ko tatau tenei e oitiro atu nei, ki o tatau Motu ahoaho tonu whero tonu i to whare papa rakau, i te whare kohatu ite bora rua, i te horu whero, e maro nei nga. rori, matuaiwi i runga i nga aiaunga, me nga raorao me nga taha tika, ko nga awa whamii, kua whiti maroke nga waewae, ko te tangata kaa tooputia ki nga kakahu, ko te ihu anake me nga konohi i puta ki waho, ko nga moana me ona kokorutanga kua waiho hei rukenga mai ma nga Kaipuke, i o ratau utanga hei oranga mo tatau tmana, e ahu mai ana i nga Motu katoa o te Ao whanui, konga taha tika kua »vaiho hei linga mai mo nga waea toro moananui, hei rongo korero hohoro mo tatau katoa e noho nei i runga i o tatau Motu, engari i whakahe nui rawa te tokomaha o nga Iwi Maori kite "Tiriti 0 Waitangi" ara, te nuinga tonu o nga Iwi he nui nga whakahe me au ano, etuhi nei i tenei korero, ite whakahe au i nga ra maha ka hori nei ki inuri, no te tau 1869 katahi ka ahus mohio, ka timata te whakahua i tenei Ingoa : te "Tinti 0 Waitangi," kai te korero tonu nga Pakeha noa iho, ko to koutou ora ko te "Tiriti 0 Waitangi," kaore e aro atu, kaati kua korerotia i runga ake nei, e toru nga rarangi o te "Tiriti 0 Waitangi," kaore i korerotia ona tikanga katoa e kore nei e taea te tatau, kite titiro ake no te tau 1860, katahi ano.ka whakamaoritia ona tikanga o enei rarangi e toru ite Hui ki Kohimarama, e Kawana Koa Paraone, i karangatia e ia nga rangatira o nga Motu e rua tae katoa atu ki tona aroaro, kei runga atu i te rau to ratau tokomaha, me titiro koutou kite kauhau ate Kawana i tana huakanga i te korero, ki nga rangatira i tae ki tona aroaro, kai te puKapuka o nga korero o taua Hui ki Kohimarama tirohia hoki nga Ingoa o nga rangatira, i tae ki tau Hui, te Iwi titiro ki to tatau ahua i naianei mo te "Tiriti 0 Waitangi," kotahi tonu te reo Ae Ae ka ora tatau ite "Tiriti 0 Waitangi," titiro hoki kite "Tiriti 0 Kohimarama, me tona >vhakamaoritanga. Heoi me mutu iho i konei enei kupu. "Te Puke Ki Hikurangi."

Kohunui Pepuere 23rd /2/99. Ka Hui nga Hapu, nga Iwi, a Ngaati Kahungunu o Wairarapa, tae noa kite Takapau waahi o Heretaunga, kite Kohunui, Lower Valley, waahi o Wairarapa, kite tangi kinga mate, o Hera-te-ata, ratau ko ona Tungaane, ko ona Taina, ko ona Tamariki, me ona Mokopuna, to ratau tokomaha e 23, a, i roto i aua Tupapaku ko Hera-te-ata te mea i hinga tuatahi o ratau, ka kiia te kupu i taua ra, kia ata waiho nga mate katoa o Wairarapa kia ata takoto ana, tenei ake te wa, e Hui ai tatau kite waahi kotahi, tangi ai ki o tatau mate, hei mihinga hoki kinga morehu o te wai nei o Wairarapa, tae atu kinga mate o Ngaati-Kahungunu kite Takapau, a, e wha nga ra i mihi ai te Iwi ki ona mate, a, i te 28 onga ra ka timata te mihi a te Iwi kite hunga ora, a, koia tenei nga take. Tuatahi ko te whakapono; ko te whakataunga o tenei kupu, kia pai te awhi a ia manu, aia manu inga hua o roto ota ana kohanga, o ta ana kohanga.

Take Tuarua, me hoki atu ta tatau titiro i naia nei, kite tau 1860, kite hekenga mai heki o tatau Tipuna i Hawaiki, a, u noa mai nei ki Aotearoa, tae noa mai ki tenei ra, ce kupu i kitea i te hokinga afcu kite ta'u 1860 ko te "Tiriti 0 Kohimarama," ka kitea i konei kua riro mai te "Tiriti 0 Waitangi, kai roto, a i te "Tiriti 0 Kohimarama," ka whakamaoritia nga ti&anga, mo te tangata, mo te Whenua, mo te taonga o Aaotearoa, a i te tau 60, hoki atu kite wa i heke mai ai a Tamatea ki Aotearoa nei, kitea iho e matau he painga ano tdna kite Mot a nei, tae noa mai ki ona Uri, tae noa mai kite nei ra, tuarua o nga kupu mo Tamatea, mo ona Ingoa etoru, ko te whakataunga me waiho hei Ingoa karangaranga mo ona Mokopuna, koia tenei: — Ko te Ropu o "Tamatea-Mai-Tawhiti." Tuarua ko te Ropu o "Tamatea-Pokaiwhe-nua." Tuatoru ko te Ropu o "Tamatea-Ure-Haea.' Ko te whakataunga o te Ropu o "Tamatea-Mai-Tawhiti" me tau ki runga ki nga pii korero Wananga. Ko te whakataunga o te Ropu o "Tama-tea-Pokaiwhenua" me tau Ki runga kinga kai-whakahaere o ie Iwi. Ko te whakataunga o te Ropu o Tamatea-Ure-Haea me tau ki runga ki nga tangata matau kite whakahaere inga Karaipiture. Take tuatoru. Mo nga Haki katoa, a, kitea iho e rua nga Haki, i whai tikanga, ko Wairarapa N ama 1, mete Haki a te Potangaroa, ko te kupu .whakatau a tenei Hui, me rere enei Haki inga whika onga ra i timata ai te rere o enei Haki, i ia tau, i ia tau, e tu mai nei. Take tuawha. Ko te Taimana Tiupiri o Kuini Wikitoria, ko te kupu whakatau a tenei Hui, kia puritia taua ra, hei ra nui ma nga tangata o W airarapa, i ia tau, i ia tau. Take fcuarima. Mo te Hui a Ngapuhi ia Maehe i te 15 onga ra, i te tau ko te whakataunga a tenei Hui, me tae a Wi Pere, ki taua Hui, kite whakapuaki i te kupu a te Tai-Rawhiti, kupu apiti, ko Wi Pere te Mema hei pootitariga ma nga tangata o W airarapa mo te Paremata o te koroni e tu mai nei. Take tuaono. Mo nga tangata i kowhiritia nei e te Kawanatanga, e man nei o ratau Ingoa i roto i te Kahiti o Niu Tireni, ko te kupu a tenei Hui, e tino whakaae tuturu ana nga Hapu, nga me nga kai whakahaere, me nga Komiti Wanine, i tae ki tenei hui Kupu Apiti, te tino hiahia o te nei Hui, kia terete whakamahi a aua Komiti, inga mahi e rite ana hei mahi ma ratau. 'Take tuawhitu. Mo te "Puke Ki Hikurangi," Nupepa ko te kupu a tenei Hui, me Hapai, me Awlnna, me tautoko, n g a _ Hapu katoa o roto o te rohe Pouae o W r airarapa koia tenei he tautoko ma ratau, te kau-hereni te moni whangai, ma be tangata kotahi i te taii, ko te whakahau tuatahi be Hawhe karaone te kohi i roto i te toru mararna, a. pau noa te tau, ko te whakahau tuatahi kai enei ra e tu mai nei tukua atu ai ki koutou, e ia tangata, e ia Wahine, e ia Tai-tama, e ia Tai-tamahine, Heoi kia takatu i roto i o koutou whakaaro Rangatira, kia rite ai kite kupu a to koutou Tipuna, ko te Rourou a tera Wahine, a tera Wahine, ka orate Manuhiri Tuarangi, ko te mata o ta tera rakau, o ta tera rakau, ka horo te Hoa riri.. Heoi anr. Ko matou ingoa tenei ka tuhia iho nei. Ko:— Karaitiana Te Korou, Tamaiwhakakakitea R. A. Tuhokairangi, Pane Te Uruorangi, Koroneho Arona, A. W. Tuhua, Kingi Ngatuere, Pahira Anaru, Pahoro Paraone, Ropoama Meihana,, T. Morehu Tuhua, Te Otina Te Aroatua, Te Arorangi Hohua, Ema Anaru, W'ramina Ropoama, Wata Arama, Wirihita Hoani Pohotu, Rawinia Hamuera, Apikara Hamuera, Metapere Ngatuere, Arete Mahupuku, Ateneta Pahira, Te Kura W. Mahupuku, Momokiingi Te Takou, Ani Ratima, H.H.Te Miha, R.T.Whanganuiatara, Heni Piripi, Hangahanga-kiterangi, Wikitoria E.Te Maari, Ketia Te Maari, Makere Paaka, Arapata Te Maari, Nikorima Te Maari, Ene Niko Te Maari, Nati Amorangi, Mihi Amorangi, Hukinga Kereama, Hone Kfereama, Hori Te Tauria, Mere Te Tauria, Heeni Paraten6; Kaki Pera Tui, Morehu Kaki, Rawhira Mataira, "Repa Pera Tui, Henare Mokai Rotia, Paratene Ngakooti Matenga, Hera Tutu, Pane Tunuiarangi, Terina Purakau, Tutu Te Whaiti, E. P. Te Maari, Ihaka

Kuaha, Rawinia Meihana, Taukuta Raharuhi, Pani Te'Ata Tufi.okairangi, Hera Karauria, Kahu Tutura, Rina Ihakara, Ihaka Whakaka, Te Iwi Ngaroto, Taka Heemi Te Miha, Buiha Te Miha,' Iraia Te Whaiti, Maikara Te Whaiti, Whanau Tane Te Maari, Whare Ihaka, Ehetere Mita, Pani Mita, Hariata Repa, Amiria te Maari, te Rena te Maari, Rniha Rakai, Ngapu te Whaiti, Hohaia te Whaiti, Huru te Whaiti, Pani te Miha, Tamihana Rakai, Hore Tikawenga Tunuiarangi, Paraikete Tunuiarangi, te Hokimate k&ka, Hairuha Rakai, Victor Johnson, Maraea Rakai, Hamuera Niko, Makere te Whaiti, Hinekiterangi te Whaiti, Hariata Meha, te Maari Arapata, Kahia Tunuarangi, te Inuwai Tunuarang;, Ngapera Raharuhi, Riwai Heemi, Pita Naera, Harawira Naera, Hikarara Pahira, Poua Pahira, Meihana Ropoama, Taurito Ropoama, Pika Ropoama, Keeti Namana, Kahupora Hanita, Haami Pene, Teewe Pahira, Mifcai Mikaera, Tuari-kite-rangi Matenga, te Hikonga Raharuhi, Take Ropoama, Mita te Kahuraka, Purakau Maika, Tamahau Mahupuku, Capt. H. P. Tunuiarangi.

Pcpuere. 10, 1899. He panui whakamahara tenei naku i oku hiahia o mua iho, a tae mai ki naianei a kua whakaatutia e au ki nga Iwi o te Tai-Rawhi-ti, ia tau, ia tau, i roto i nga hui nui, i roto hoki i nga hui o nga Hapu i au e haere ana kite whakaatu i nga mahi e pai ana hei Ture mo nga W r henua Maori, e putaai he ora ki nga Whenua Maori, e puta ai hoki he hua ki nga Mauri, a, i whakaaetia, no reira hoki i tu ai ahau hei Mema, i te tau e ltfSl, a i taraitia e au i te tau e 1886, he Ture hei kati i te hoko Whenua o te Maori ki nga Pakeha mc te Kuini, a kati ana e rua nga tau i kati ai, ka.patua taua Tureete Tai-Hauauru me tahi o te~Tai-Rawhiti, rte tau e 1888. a ka puare ano te hoko, ko nga Miriona eka e toe ana ki nga Maori i taua tau, te 15 Miriona eka, no runga i taua mahi palu i taua Ture o te tau 188 G. ka rnihi ng:i Maori i nga eka 10 Miriona, e toe ana i naianei e rima Miriona eka ano, na, no taku katinga i te rima Miriona eka e toe nei, ka tahuri mai ano te Tai-Hauauru kite \vhakarariu-aru ; nocemea ko tenei katinga he mea tuku mai i Ingarangi na te Kuini, no reira i tahuri ai te Tai-Rawhiti kite whakatikatika hei Ture mo te Tai-Rawhiti, a, no te mahinga a te Komiti o te Tai-Rawhiti karere mai ano te Tai-Hauauru kite patu i te Tai-Rawhiti ka ore e ngata t° puku ki era Miriona kua ngaro atu nei i te Maori, na, te lino take ka tohe nei ahau mete Komiti o te Tai-Rawhiti, me ona Kaumatua mete Iwi katoa o te taha whakatikatika, ko te a raitanga i te whakatikatika a te Tai-Rawhiti. ka!hore nei i tukua kia whakahaerea i roto o te Komiti o te Paremata note mea i puta te kupu ate Pirimii ma te Iwi Maori e whakatikatika taua Pire, k&ati a tenei tau ka tahuri ano ahau mete Komiti me o matau tino Kaumatua kite whkauru i aua whakatikatika, i etahi ranei i nga mea tino rawe e puta ai he era kite taha Maori. Na heoi ena kupu, kaati mo oku hiahia o mua iho. Tuatahi, Me rahui tuturu nga W hemva Maori tuturu rawa, ko te mahi tuatahi tena mete Ture e pa ki runga ki nga Whenua. Tuarua, He reti anake e pa atu ki aua Whenua. Tuatoru Me mahi e ia hapu whanau tangata ranei o ratau Whenua i runga i nga tikanga ahu W'henua ara hei pamu. Tuawha, Ko nga tangata he Whenua ngahere to ratau, me nama he moni i te Kawanatanga i nga moni ngawari te Itareti e toru pauna i te rau e hara i te mea me mokete kite Wiaenua, engari ki nga-hua e puta mai ana i runga i o ratau Whenua, engari me hanga rawa kite Ture ite tuatahi ka tika ai te nama i aua moni, na, konga W'henua kua pai kaore he tikanga e nama atu ai he mom, na ma ratau ake Maori e mahi he rawa ki runga, kahore e tika kia tukua ki tetahi tangata ke, ko nga Whenua e kore e taea te mahi hei pamu me reti atu i runga i te tikanga rnokete r!hi,'Tenata ranci i runga i te utu i ata whakaritea e te Komiti o taua Whenua e nga tangata ranei no ratau, kaati kite mea kotahi £l2O, pauna te utu o taua reti, na ka ahev taua Komiti kite nama moni i te Kawanatanga kia £4,000, pauna hei moni whakapai i tetahi atu o ratau Whenua, a ko te moni o nga huru huru he u-

fcu i taua moni i namaia mai nei, na ko te moni o te reti mo nga Itareti, tena e 30 pauna i te mano pauna. Tuarima, Me kore te Roia e uru mai kite whakahaere i nga Whenua Maori, kote tino Iwi hoki tena e patu nei i te Maori. Tuaono, Me kore atu nga Ture riihi Whenua o mua, e riihi takitahi r>ei i te tangata tcra tu ahua hei rawe mo nga Roia, mo nga Karaka, mo nga Kavwnakamaori, ko te riiri e hiahiatia ana e au ko te huarahi paku teutu mo te mahi riihi, kite pahi he Tui*e mo enei tikanga kakore atu nga tau inaha o nga Ture o mua, na kite oti enei ahua katahi ano ka whai moni, ia Whenua, ia Whenua, hei utu i nga reifci e tau ana ki runga ia ratau, ko a tatau Tamariki kua tino mohio ki nga mahi titi i era atu mahi ma ratau e mahi, kaati noa te hoatu mahi ma te Pakeha e hrki mai ai i tpna kawenga taumaha ki runga kio tata.u tuara. Tuawhitu, Kaati ko tetahi ko nga nama a nga kai ruri, me nga nama a nga "Pakeha i nga Maori, mea ake nei murua o ratau Whenua e te Pakeha mo aua nama, i raro i te Ture muru mo nga nama kia utua. Tuawaru, Mo nga mokete a nga Maori kia whakawhitia ki runga i te Itareti paku, ara e 3 pauna i te rau kotahi ma te Kawanatanga e utu enei, ma te Whenua i takoto ai aua nama e utu ki ona hua e puta mai i roto i a ia, i era atu wahi ranei o tatau Iwi, Hapu tangata ranei no ratau aua Whenua, e utu kite Kawanatanga aua moni, ina ia telle ko te riro o aua Whenua te hoKo i runga i te utu paku, kaati kua whakaaetia e te Kawanatanga te nuinga o enei take, ko te take tenei ka tino kaha ahau kite whakaputa i toki\ ake kaha kia puta etahi o enei take i tenei tau. Tuanva, Ko te Kooti Whenua Maori kia mutu, kia waiho ma nga Maori ano e whame haere i runga i etahi huarahi ngawari kaore nei e whakapau moni, no te mea kote pu take tenei i mate ai o tatau Whenua, na, kei roto ano i te Pire a te Pirimia enei tu e korero nei ahau, mehemea ka whakatikatikatia taua Pire tera e tino pai atu, kite kore te Kawanatanga e pai mai i a tatau e whakauru ai katahi ka tika kia tau tohe kia ia, a kite pahi kino, Na, nana tana. Wi Pere.

Waipatu, Pepuere 13, 1899. Kia Tamahau Mahupuku, I'ena koe, koutou ko Taakana i ie mate, raeo Tuakana i tc ora, mea koutou Tamariki Mokopuna hoki, teuei ano te ngakau aroka atu kia koutou ko Taakana, nga inorehu Kaurnatua o ena.Marae o tatau, liei kona noho inai ai, ma te Atua tatau katoa e tiaki, ake ake Amine. Tenei ka whakaatu au kia koutou i nga korero o te Motu nei, To matau taenga mai ka whakaatu matau i nga koi'ero o Poneke, mete Komiti Whiriwhiri hei pupuri i nga toenga Whenua, hei kimi hoki i etahi tangata kaore ona Eka Whenua kia kotahi, ko" matau korero, tenei kaati kaore nga Iwi <> konei e whakaae ana, he tika enei korero, ka korero matau kai roto kai te Kahiti, ma te Kawanatanga e tukumai, kaore nga tangata 0 konei e whakaae, ko enei mahi ma te Paremata e Pahi ka mau ai enei kupu, kaati kua puta mai nga Kahiti mo taua Komiti, kacre nga tangata o konei e whakaae, he parau tenei Komiti, e penei ana enei kupu ia matau e noho atu nei, kaati enei kupu. I haere matau ko Mohi ma kite hui k» te Wairoa ite 12 o nga ra o Hanuere, ko te Hapuku, ko Arapata Hapuku, me etahi atu. ko taua hui he kohi moni mo nga Whare Karakia, no te 25 o ngara ka takoto te moni, te huinga o nga moni o te kohi e £200 ? 1 runga i nga whaikorero, kotahi te tangata i tono mai kite Pooti o Mohi me toku hoki me tuku atu mona, ko Taare Ringawhero, ko nga mea i ngaro atu ko Wi Pere, raua ko Timi Kara. I tae mai a Hoani Euru o Ngati Porou, te mutunga no te Poo taua rangi ka tonoa matau kia korero i nga korero mo te Pire Poari, Tokorua a Taare raua ko Mohi. Tokorua hoki maua. 1 Tuatahi ko Taare. 2ko Mohi. 3 ko Ho ani. 4 ko te Ua. Ko enei korero timata atu ite hui ki tc Waipatu, tae noa kite taeng.ote Pire kite Komiti ote Paremata, ka mutu ta raua, ko ca maua, i tae ki to matau taenga mai ki Waiwhetu, mete tuunga ote Komiti, ko a matau korero i Taupatupatu tonu kia matau ano, me ta maua nei take, me ta raua hoki, ko te korero a Mohi, ko ta-

ku reta i tuhi ai kia te Arawa, me taku whakaatu i nga Mema, mete- Komiti, me nga mahi ma te Komiti, ka korero hoki a Mohi i tukua ai eia ki teV Tiupiri taku reta, kia ki te ai nga Iwi o nga Motu e rua nei, naku taua mahi, he kume kume mai naku i nga Rangatira ote Tai-Rawhiti, mete Arawa, hei whakatu mo te Poari kia tu ai, he mahi tinihanga taaku, he patipati kia te Arawa, he kore no matau e karanga kia hui nga tangata 0 Heretaunga, kia rongo katoa ia matau korere o Poneke, koia -te take i tuhia ai e ia o matau Ingoa. Taku whakautu mo nga korero a Mohi, he ki atu naku kia Ngati Kahungunu, ko taku reta kia te Arawa, ehara i te patipati > i rongo au kite Takapau i tetahi reta ote Arawa, kua tae atu te reta a Mohi kia te Arawa, kauaka e Tautoko i te Pire. Engari me Pitihana mai koutou, me Turaki i te Poari, kaati ko te Arawa kua Turaki katoa Ite Poari, kaati ko te take tena i whakaatu ai au i nga korero o Poneke kia te Arawa, kia rongo mai ano koutou, te hui nei kaore ano au kia tinihanga ki nga Iwi o nga Motu nei, tae noa mai ki taku reta e korero nei a Mohi, maku e whakaatu Kia rongo koutou i nga mahi a Mohi ita ratau Pitihana. E ki ana kaore o matau Whenua o nga tangata whakatu ite Pire. Tetahi he "Ware matau. Te rua o nga mahi a Mohi, ko te Rarangi Ingoa o te Hika 0 Papauma, hoatu ana e te Mema o taua Iwi kia Mohi raua ko te Heuheu, hei Turaki ite Pire, ko taua rarangi Ingoa mo te whakatikatika i te Pire, ka tono au kia Mohi ko te Upoko o taua rarangi Ingoa he mea Perehi, mauria atu ana e Mohi tapahia ana te Upoko, no te taenga mai o te Waea a Kaipoho kia Tuhua, ko te rarangi Ingoa o te Hika 0 Papauma mo te whakatikatika i te Pire ka hoatu e au kia Mohi raua ko te Heuheu, me taku ki atu homai ano te Waea, mete rarangi Ingoa kia au, kore rawa i homai, oti tonu atu kia raua ko te Heuheu, no rauri ka tuhia e au te reta kia Kaipoho, kia tuhia mai ano to ratau rarangi Ingoa, ka tukua kia Tamahau, na Tamahau i tulcu mai kia maua ko Paratene Ngata, ka rua nga rarangi Ingoa o tena Hapu, ko nga mahi kino tenei a Mohi, kaore aku mahi penei. Tetahi 0 aku kupu mo te ki a Mohi, e k: nei he patipati naku ki nga rangatira, kia riro mai hei whakatu mo te Poari, ko taku Ingoa kai roto i te Komiti, raehemea no te taha Tuaraki au, kua tono au kia Timi Kara kia Unuhia taku Ingoa ki waho, kua ki atu au he tangata Turaki au i te Pire, te rua o aku kupu me hoko e koutou o koutou Whenua ki tc Kawanatanga, kite mau atu o koutou Whenua, kaati he Parau te Komiti nei, ko aku korero tenei mo nga korero a Mohi, ka utua e Mohi mo ta ratau Pitihana, ehara ia ia tera mahi, engari na te Roia. Ka utua e au Kaore ko nga tangata nana taua korero ko Mohi. Ko Mangakahia. Ko Niniwa. Ko Henare Parata, ko te tangata i korero kia maua ko taku Tuakana ko te Heuheu, i ki atu ia ki. ko tenei kupu, waiho i waho, ka hinga- te Pitihana, ka ki mai a Mohi, kaore kaati tonu, ko tenei mahi kino na Mohi, kaore i utua e Mohi, penei ana te takoto o enei kupu. Mo te Pooti: Ko Taare anake te tangata i marama tana korero mo te Pooti. Ko Mohi kaore oku taringa i rongo. 1 penei taku rongo kia Mohi. E toru o tatau Awhekaihe, Kft te Kakakura, tona tuunga hei Mema, utua ake tona Pooti kite moni, ko Wi Pere, ko Timi Kara, ko enei Awhekaihe he kamupene, he Poari, ka mate nga Iwi ote TaiRawhiti, kaati no enei Awhekaihe te kino ka re re noa mai te kino kia au, ki tenei Awhekaihe, ko te kupu tenei i rongo au ki tona waha i te hui i te Wairoa, to matau hokinga mai kite kainga nei, korero ana au i aku i rongo ai, korero ana a Mohi ia ana i rongo ai 1 muri iho ko te mirana, o Neri Akuhata raua ko Kino, i Macahiwi, i hui katoa matau ki reira, ka tikini ano nga koraro ki nga korero ote Wairoa, o nga hui katoa, me nga wehewehenga o Mohi, raua ko te Teira, inga huinga katoa o te Kotahitanga, kiia ana e Tomoana tana kupu, kua mutu ia kite "Tiriti a Ngapuhi. Ko te Kotahitanga tana e pupuri, he nui flga korero a raua, a maua hoki, engari tetahi o a raua kupu, ine whakaatu e maua te ora o, te Poari, kia mohio ai nga Iwi o Heretaunga. Ka utua e maua tahi, kaore a maua korero mo te Poari, kua nuku te Pire mo' tera tau, kaore a maua kupu kua puta te Komiti, kua whakaparau tonu koutou, kaore a maua korero. Tetahi kupu a Tomoana kia Mohi, kia tono atu kite "Tiu-

piri, kia whakakorea tona panui whakakino mo matau Ingoa.' Kaore a Mohi e whakaae. Tetahi kupu kua karangatia e te Teira raua Ko Mohi, he hainga mo nga tangata o Heretaunga, i mua mai ote hui a Ngapuhi, kua whakaae atu maua, kanui te roa o enei korero. Tetahi kupu mai no Rotorua na te Tupara ko nga Mema. mo te Paremata Ko te Heuheu, Ko Mohi, Ko Taare Mete, Ko Wi £ere, kai whakahaere Hira Rangimatini, Heuheu, Mo Mohi, Ko Pouaru, No Taare, Ko Mita Taupopoki, No Wi Pere, Ko te Tupara. Kua patai mai ate Tupara kia au, kowai ta ko-. nei tangata, kua. whakaatu au ki a ia Ko Wi Pere. Ko te korero a Mohi, kua Poot\ katoa a Ngaati Kahungunu ki a ia, ko au kaore au e mohio, kaore au i rongo i a ia e whakaatu ana kia Ngaati Kahungunu i te hui, tera pea kai te huna. Ko Taare anake taku i rongo ai, kaati nga kupu, hei kona koutou. Mau ano tetahi reta kia te Tupara, kua tae mai te tono ote Hui-Toopu ote Hinota o Turanga, kia tae atu au ki reira, kaati nga kupu, hei kona koutou noho mai ai. Na P. Te Ua Te Mareikura.

Kihipane, Pepuere tho 1899. Ki Te Etita o "Te Puke Ki H'kurangi." E hoa tena koe, kia ora tonu koe ito te Atua atawhai, tenei nga parakia ote kete a Tungoungou, ka tukua atu nei kia koe, mau noa e whiu atu ki nga paepae kai-awha onga whare tupaenga o Wiremu Hopihona Winiata, raua ko Wiremu R. Kereihi, hei whakautu ia raua T6kihauma, e mau nei i roto o "Te Puke Ki Hikurangi," (Nama 23.) Ara kia Wiremu Kawana Hopihona Wiata Rangatira 0 Te Awemapara, kua hiiritia nei tono rae, e M aui-Hangarau, kite karauna koura, Kingi o Hare Wahu T'uhawaikirangi, i te hui i tu ki IJawa i ta tau 189 S. E hoa tono kia TutaNihoniho raua ko •Paraterietjljata., kua kitea iho e au e ki ake nei kia hokf atu raua kia raua awheawhe kokopuruao, kia raua kokotataki o Matahiia, kia raua Maunga-aruhe, kio raua Whawharua, i takoto ai raua, ki nga Taoroa ano hoki, a to Mokopuna-A-Porohikao. Me nga taheke ano i te rere i Haruru:— Kaati maku eui atu kia koe, kia hoki atu raua ki kona, kite aha. He aha te mahi ma raua kei kona: He mangere honiara pea nee. Pena ia koutou kou hoa, e peke na i roto o nga puia Manuka-Oruru, o Puhanga, ano he whee nee? Ahe aha ia nei koe i tahuri ai kite wh&katara, i. nga Apiha o nga ngohi a te Atua ora: — Kaore ia nei koe e mohio, ko Tianara Tuta Nihoniho, raua ko tona papa ko Moiha Paratene Ngaia, he Apiha raua no taku ope, E kimi nei, e rapu nei, e hahau nei i te ora mou, mo te Iwi ano hoki o te Tai-Rawhiti, kia reka ai tau ngaure i te piko o te kumara, kia pera mete anuhe tawatawa, e kame nei ite rau ote kumara a hetiheti ana te puku kite takahuri po, ka po, kei te awhi ite pori ote tumau, ana.na pari ana te ihu, tangi ana te ngongoro. Ina ra kia taua nei kite Iwi Maori, kei Murnvhenua te rerenga o nga Wairua, no naianei kei Poneke te rerenga o nga Wairua, Wairua'o te tangata Wairua o nga kararehe, Wairua ote Whenua, me nga mea katoa, Wairua o te moana, me nga mea katoa o reira. E te hoa i wfctea ra koe na e ngaro ana ia au nei, i roto o nga tuuuga Paremata ka hori nei, me nga tuunga hoki o nga hui a te Kotahitanga, e rapu nei i nga tikanga nunui, timata mai ite tau 1892 a tae mai nei kite tau 1898, kei konei rawa katahi ano tou reo ka rangona. E korihi ana i roto ote "Puke," kaati ko taku kupu tuuturu tenei kia koe, me tau koe ki noho, huri kia koe, ka anga toku aroaro, ki tou hoa, ara: —Kia Wiremu R. Kereihi, o te Koronitanga o Tuparoa. E hoa tenei au kupu kua kitea iho e to hoa kuia e ki ake nei, ka kofcahi tekau rawa nga tau e ngaro am a Tuta Nihoaiho, raua ko Paratene Ngata ia koe, ko o raua Wairua anake e kitea ana e koe, i I'oto ote "Puke," .mete Tiupiri. Me to ki ano kei te rapu ano raua i te ora mo raua i roto o te Pire Poari. Kaorj i te whai i te ora mo te Iwi. Engari ano a te Heuheu, e Turaki ana i te Pire Poat'i, e whai ana hoki i te ora mo te Iwi. Mo te kupu tuatahi. E hoa ko taku mahi he kite tonu i enei Ruanuku i roto o nga tuunga Paremata, ine nga tuunga o nga hui ote Kotahitangi. E kimi nei. E rapu nei i te ora mo te Iwi Maori, mehemea kei whsa

koe na e ngaro ana ia au. I roto pea koe i nga> putake Tawa Pokere o Mangawhariki e peke ana, a katahi nei ano tou reo ka rangona i roto o te "Puke." Mo te kupu tuarua. Kaore ra a Tuta raua ko Paratene, ite rapu ite ora mo raua. Engari i tahuri raua kite whakatikatika ite Pire Poari ate Pirimia, hei ora mou mo te Iwi Maori ano hoki. E kiia nei e koe ko te mate whawhati'tata. Na mo te Pire Poari. E hoa i puta mai tenei Pire, i raro o te Ripoata ate Kuini i tukua mai nei e ia ki ana Minita i Niu Tireni nei, kia ata whakaarotia te Inoi a Wi Pere e tono nei, kia Rahuitia te morehu Whenua o te Iwi Maori, i roto i te Taimana Tiupiri oto tatau Kuini, i te tau 1897. No te tau 1898, ka tukua mai e te Pirimia tenei Pire Poari. kia tatau, kia ata whiriwhiria e tatau ona tikanga, tuatabi, ite hui kite Waipatu, tuarua kite hui ki Waikato, tuatoru, kite bui ki Whanganui, tuawha, kite bui ote Kotahitanga itu ki Papawai. I roto o taua bui i tu ki Papawai, ka eke ko te Tai-Rawhiti kite whakatikatika, kn pakaru te Tai-Hauauru, te Tai-Tokerau, me te Waipounamu ki waho. Ko ta te Tai-Hauauru Pire i pai ai mo te Iwi Maori, ko te Pire Kaunihera a Kiingi Mahufca, ko ta te Tai-Tokerau raua ko te Waipounamu i whai ai hei Pire mo te Iwi Maori, ko te (Homu Ruru Piira,) — A, kaati kua oma enei hoibo e toru i roto ote Paremata kua hori ake nei, IS9B, a kei te Paremata e beke iho nei, 1899, ta pou paahi mo to ratau tokotoru, hei reira mohiotia ai, kote whea o enei hoiho e mau te uiu honore. Engari maku noa e ki ake, ko te hoiho tonu ote Tai-Rawhiti mana e wiini. ina hoki kua whakaturia e te Kawanatanga, e toru tekau marima, te Komiti Rahui Whenua Maori mo te Tai-Rawhiti, ko ia nei tonu te Upoko o te Pire Poari, kaati ko te tinana me nga ringaringa, me nga waewae, mete whiore, hei roto o te Paremata e l>eke iho nei whakaoti ai ona whakatikatikanga, a. ite mea e mihi ana koe kia te Heuheu, kaati maku e ui atu kia koe, kei te whakaae ranei koe. kia rua he pikaunga mau, ko te Taake a te Kawanatanga, ko te Taake hoki o te Kaunihera o Mahuta, i te mea hoki i ki a te Heuheu i roto ote Komiti ote Paremata, i runga i te ui a taua Komiti, ''Penei," E Heu c turaki ana koe ite Pire Poari, ki taau me pewhea he Pire, mo te Iwi Maori e ora ai. "Utu," Me tuku kite hui ka tu ki Waitangi a Maehe 1899. "Patai." Ana tu te hui, ki taau ake me pewhea he Pire mo te Maori. '•Utu." Ko te Pire a Kiingi Mahuta. Heoi ra ka mohio mai koe, koutou ko ou hoa. Kaati nei nga whakamarama atu, engari kanui kei roto ote Putea a Pure-auau e ta hinga ana Mehemea ia e tutaki ana He Kanohi. He Kanohi. He ngutu, He penei kua pai rawa tena ko tenei e te°hoa ko te "Puke Ki Hikurangi," he Waka na te tangata kei kore he ruma, a ka akiritia atu kite wai. Heoi. Na Hera. Tiamana o te runanga kuia, o te Kura-a-Ma-ahaki.

Te Horo Waiapu. Pepuere. 27. 1899. Kite Etita, o te "Puke Ki Hikurangi" ehoa tena koe kia terete uta atu i toku aroha, me aku whaikorero ki runga ito tana Waka, me ta, kite reo Maori, mete reo Pakeha, me tuku atu te tahi kape, kite Pirimia ote Kawanatanga, i Poneke, kia tere ai te tuku atu ki nga whanauuga, 0 Ta Hori Kerei, i Ingarangi, kua tae iho te rongo kua mate to tatou matua, A Hori Kerei, kanui te aroha mete pouri ipa mai kia matou ki nga Rangatira, o Ngati Porou me te Iwi katoa o Waiapu, Tai-Rawhiti o Nui Tireni. Haere atu ra, haere atu, ete matua, o ii"-a Iwi Maori, mete Pakeha, haere kite wTlhi tuturu, mo nga Wairua kua moe, i roto ite Ariki, haere kite wahi, e noho mai nei a te Karaiti, me nga Kiingi me nga Knini, me nga Kawana, me ou hoa Rangatirn Maori, me nga huihuinga o nga Iwi katoa o te Ao. He poroporoaki, kia Kawana Kerei, mo ana mtshi pai, mo ana mahi aroha ki nga Iwi Maori iaia etu ana hei Kawana mo Nui Tireni, nana hoki i whakaora nga Iwi i piri pono nei kia te Kuini, i nga tau ote Hau-

hautanga, ote Iwi Maori, 1865, 1886, 1867, 1868, nga tau, o te whawhai, ki Waiapu, ki Turanga, kite Wairoa ki Patea, ki Taranaki, hui noa kia Te Urewera, ki Opotiki, a nana hoki i whakawahi nga Apiha maori o te Whawhai me nga Meiha, nana hoki i piri ai nga tohu Honore ki o ratou kakahu, me nga Hoari, a te Kuini, hei whakanui mana ki nga Iwi, i piri pono nei, kia ia konga take nui tenei o to matou aroha, ki to matou matua kia Kawana Kerei, i runga ite whapono, mete aroha, kote Apakura aroha, tenei anga hoa Raugatira Maori, o nga Ng&ti Porou, mo Kawana Kerei. Tuatahi. Tukituki ana, te aroha o Kawana Kerei, ki Nui Tireni, ano te hinganga o Kerei au&. (2.) Me korero ki nga w&hi katoa o Nui Tireni, nga. mahi pai, i mahia e ia i te wa e tu ana ia hei Kawana, mo nga Iwi Maori 0 Nui Tireni, aue. (3,) E nga maunga o Waiapu kaati rawa he Tomairangi, he ua, he maara ano hoki i tukua ai nga kupu papai a Kawana Kerei, mete mea kihai i whakawahia kite hinu au e. (4.) E nga Wahine o Ngati Porou, tangihia a Kawana Kerei, nana nei koutou i whakaora i nga wa o te Hauhav, nana nei hoki i piri ai nga mea whakapaipai ki o koutou kakahu, me nga tohu honore, me nga Hoari ki nga Apiha Maori o te Whawhai, au e. (5.) Ano te hinganga o Kawana Kerei 1 wacnga nui o Ingarangi, i werohiana ete mate Kaumatua i runga io u wa,hi teitei aue. - (6.( Mamae ana au he whakaaro kia Kawana Kerei, nui whakaharahara toku a roha kia koe, he hanga whakamiharo ton aroha kia au, nui atu i to nga Wahine aroha au£. (7.) Ano te hirfganga o Kawana Kerei, putu iho, putu iho, i te Iwi nga pafcu ote pakanga au e. heoi. Pine Tuhaka.

Pepuere 18 1899. Tikapa Ahinekopeka. Waiapu Port Awanui. Kia Purakau Maika, Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," tena koe, utaia atu aku whakamarama ki runga ia "Te Pake Ki Hikurangi," mo runga i nga whakapapa poroporoaki a Hori Te Huki, me Paikea a Whataupoko, e mau nei i te Pepa 23 i te Pepa 17, e mea nei taua whakapapa, i te Pepa 23 i puta mai nei ko Hohaia Pahau, ara i timata mai taua whakapapa ia Rongokako, Nana a Tamatea, Nana a Kahungunu, Nana a Kahukuranui, Nana a Rongomaipapa, Nana a Uenuku-Kopako, heke haere iho ka puta nei ko Hohaia Te Pahau, whakarongo mai i nake kia au kia te uranga o te ra nei. Ko Tainateanui o Hawaiki, ka noho ia Ngarahutai, ka puta ko Tamatearoa, katahi ka puremutia e Kahukura te Wahine a Tamatea kaue taua Wahine, katahi ka o ma tetahi Tamaiti kia Tamatea whakaatu ai, kai te aue to Wahine, ka haere a Tamatea ka tae ka patai atu he aha to aue, ka ki mai tana Wahine he reka noku i te tehe o te ure o Kahukura, katahi ka tapahia e Tamatea tona ure kia rite ki to Kahukura, ara ka kotia te rautahi ka puta tana Tamaiti ki waho ko Tamatea Kokoti, Nana ko Tamatea Rautahi. Tana Ko Puhi. Tana Ko Rere. Tana Ko Tata. Tana Ko Maika. Tana Ko Ira Matapiko. Tana Ko Muri Whenua. Tana Ko Tamatea A Muri Whenua, ka noho i te Mokopuna a Porourangi, i a Iwi Tareroa ka puta a raua Tamariki ki waho toko wha. Ko Whaene to mua. Ko Kahungunu to raro iho. Ko Iranui to raro iho. Ko Te Kakanui to raro iho. Ko Whaene ki raro ki Muri Whenua. Ko Te Kakanui kia te Urewera. Ko Kahungunu raua ko Iranui kia au kite uranga o te ra nei. Ko Kahungunu i a Rongo mai Wahine. Ko Kahukuranui i a Rua tapu

Wahine. Ko Rakaihikuroa i a Rua Rauhanga. Ko Rangifcawhiao raua ko tona Tuahine, ko Hinefceraraku kai a koe tena. Na Rangitawhiao ko Tapi Horomaunga. Nana a Waka Pahero. Nana a Hine-maurea. Nana a ka noho ia Tuwhakairiora, nana a Ngaati Porou katoa nei. Ko Kahungunu ano. Ko Rongomaipapa ka noho ia Tuhourangi, Ko Uenuku-kopako. Ko Whakaue. Ko Tu-taane-kai tena, ka noho ia Hinemoa, ko taua tini ko taua mano o te Tai-Vnakararo ka huri tena. Ka timata ia Paikea, ko Paikea ko tona Waka i haramai ai he Pakake. Ka noho ia Huturangi. Ko Pauheni. Nana ko Porourangi. Ko Hamo. Ko Rongomai-a-ni.waniwa to mua, ko Hau to raro lho, ko Ueroa .to raro iho, ka mutu ana Tamariki. Ko Porourangi. " Ueroa. " Tokerau-wahine. " Iwi-te-rerewa. " Kahungunu. Kaati tena. Ko Porourangi. " Hau ia Tamatea Toia. " Rakaipo ia Hine-huhuri-tai ko Rakai Wetenga ia Huru-mania-riki ko Tawake Urunga ia Te Uruwhaakirangi ko Whaene maereua ia Poroumata. Ko te Atakura ia Ngaati Han. Ko Tu- whakairiora ia Ruataupare ko Ngaati Porou tenei. Kaati tena. Ka timata mo Horoutft Waka, e tama ma e hika ma, kauaka ra hei kumea atu toku Waka a Horouta hei Ingoa iti mo Taakitimu, a Taakitimu no Hawaiki tena Waka. ko Horouta no Aotearoa nei tena Waka. Ko te tangata nona tena Waka ko Toi, ko te waahi itu ai tena Waka kai konei, kai Whakataane, kai kona tona pctake e tu ana taea noatia tenei wa kai te tu tonu, tona Whakatauaki ko Whitianaunau ta pa, ko Hau-te-rangiora te Whare, ko Aotearoa te Motu, ko Toi te tangata, ko Horouta te Waka, na ana i tiki taku Kumar a e kai nei au. taea noatia mai a naianei, Tena ka noho a Kahukura i tona kamga i Hawaiki, ka haramai ki tenei Motu, ka tae mai kite kainga o Toi, ka ki atu kia Toi he aha te kai o to kainga, ka whakahokia e Toi, he Mamaku, ka mea a Kahukura, e Toi he kai ano to kai, kotahi anake te he, he kore kaore e mau he ha, ki ro waha, katahi ka tangohia e Kahukura te Kao i roto i tona tatua, ia nga Whetonga ka rapua. Ka hoatu kia kai a Toi, ka ki a Toi,he reka tenei kai kai whea tenei kai tona take mai, ka ki a Kahukura, kai te rerenga mai ote ra, ka mea a Toi ma te aha e taea ai, ka ki atu a Kahukura he aha tera e tawharau mai ra ka ki a Toi he Waka, ka mea a Kahukura ma reira e tiki, ko te haerenga tona o Toi kite tiki ite Kumara, he Karakia ano ona, ote haerenga. Whakapapa. Ko Papa e takoto nei, ia Rangi e tu nei. " Karimoi, ia Haute Muimui. " Mohunuioterangi, ia Hine-tipuwai. " Te Ruitaonga, ia Tapakahi. " Te Panipani, ia Hine-rau-mahora. " Te Pak&oterangi, ia Te Ratuhaka. " Te Pupuha, ia Kaumoaua. " Te Pakuoterangi, ia Tau Wheoro. " Hinetemiro ia Tamakitua. " Tamapou, ia Te Pupuha. " Tumaewa, ia Tamatika " Te Uranga-ote-ra, ia Hinepohutuwai " Te Pau, ia Hinei-tiri-ate-hau. " Te Kore, ia Hinerangi. " Mahuika, ia Taranga. " Maui Potiki, ia Huruiterangi. " Te Hihiriotu, ia Himoa. " Te Whaingarongo, ia Ruataoa. " Taharama, ia Runui. " Tangaroa-awhatu, ia Te Kukuhaerena awatea. " Toi, ia Kuranui a mona. ■ " Rauru, ia Ruahinetea. " Hatonga, ia Ruhiiterangi. ' " Apa, ia Te Wherikoriko.

" Rongo-te-wbaiao, ia Te Huakangarangi. Rongoteao-marama, ia Te Potahi. " Whiro-nui, ia Araiawa. " Hutu, ia Paikea. Kua oti ake ra. Kaore e pau atu. Arapeta Te Raroa. Whanganui Taone. Pepuere. 14. 1899. Kite Etita ote Puke Ki Hikurangi. Tena koe, ana te mom mo te Nupepa kia hau, i tonoa atu nei e ahau i te te 18. onga ra Oketopa 1898. kaia Maehe ka ono nga marama, a hemea atu tena kia haere tonu mai te Nupepa kia hau, kaore ona mutunga mai, ma te mate rano o toku Tinana. kamutu ai. Heoi ano. Ngarongo Pokiha. I roa ai, katahi ano au ka tae mai kite Taone o Whanganui, kite tae atu me whakaatu mai kia hau kia mohio ai au. Port Awanui. Waiapu Pepuere - 22, 1899. Kia Purakau Maika tena koe, e hoa moe iho au i konei koe e korero tahi ana taua e ki mai ana koe he taonga pai tenei, A "TePuke Ki Hikurangi," he kite no hou i nga korero pai ote Ao, a, ka a wangawanga to mahara. ae, taaku hiahia tena, 3 hoa tukua mai, A "Te Puke Ki Hikurangi," kia haere mai ki toku Marae taka tu ai, a, ka kite aku Uri e taka tu ana i toku Marae, Heoi nga kupu, ka utua e au a te mutunga o te tau, kite mea ka motu mai koe, a, tenei te kupu oko tata ake nei, Haere mai e te Manuhrk Tuarangi, kaore he kai o tenei taima kei te marama whakamutunga te kai, ngoi mai, Heoi na tohoa, i hoa ai no tenei va. Kereama Wharehinga. Taupo. Pepuere. 11. 1899. Kia Purakau Maika Etita o te Puke, tena koe, kua tae mai to Pepa, i tuhi mai nei i etehi kupu i raro, e ki nei kua mutu nga Pepa maaku, kua pau te 6 marama, ae e mohio ana ano ahau, na reira i tuhia atu ai e au taku reta i a Hanuere nei, kia tukua mai te Pepa kia hau ki konei, a maku e tuku atu te 10/- hereni mo tenei tau, a ka tukua atu nei e <iu te 10/- hereni i roto i tenei reta, liei oranga mo te manu naka kia kaba ai te rere mai kia hau, heoi ena na to hoa. Nikorima Poutotara. Turakina. Pepuere 9th 1899. Kia P. Maika, Etita o "Te Puke Ki Hikurangi," e pa tena ra koe te ahuatanga c> tatau Aitua i kona i konei, heoi kia tau atu nga manaakitanga a te runga rawa, kia koutou i kona tae mai hoki kia matau i konei, heoi iho nga mibi. Tenei to kupu kua kite iho au, e piri ana i raro i nga waewae ote P. K. H. E tika ana to •svhakamahara mai i te kai a te P. K. H. E mau atu iau nei, e hoa ma, maku e tuku atu i nga ra timatanga 6 Maehe, kaati tena he kupu atu tena kia koe me whakatae atu te rere mai ate P, K, H, mo te tau. Heoi ano naku na to whanaunga, Patu Ranginui. Pepuere 9th 1899. He kupu i mahue, ko te take i roa ai taku utu atu i Poneke ke au, no taku taenga mai kite Kainga nei i konei e noho ake ana. Heoi ano. P. Ranginui. Moawhango Pepuere 9th 1899. Kia te Etita o te Puke, e hoa tena koe, he whakaatu tena naku kia koe, kaore ano kia tae mai a te "Puke Ki Hikurangi" kia ahau, timafca mai i te nama 21, ara i te rua tekau ma whitu o Tihema, tae noa mai ki tenei ra kaore ano kia tae mai, i tukua atu ano taku reta i te rima o Hanuere, kia tukua mai toku Pepa reta ki Moawhango nei, ara i mua o toku haerenga mai i Poneke, kaati nei ahakoa me tuku mai ano au& Pepa e ngaro nei i au, a na ka tukua atu nga hereni e tika ana mo aua Pepa tae ana mai kite tau hou, koia tena, kotahi pauna e toru hereni, nui rawa toku hiahia ki enei Pepa e ngaro nei i au ara nga torero a Paratene Ngata ma, heoi tukua mai ki Taihape Poutapeta ma Ohingaiti. Na to hoa. Hiraka Te Rango.

Korero turua mo nga Poropiti Me nga Kiingi. Ki nga hoa e noho mai ra, tena koutou, i tena waahi, i tena awawa, i tena takutai, i tena marae, tena koutou, tenei ano te korero i tukua atu kia koe, koutou ko tou whanau i roto i tou whare, kia koe e tera tangata, e tera wahine, e tera kuia, e tera koroua, me koutou hoki e tama ma, aku boa whakaaroa enei kupu, "Ki kaha kite rapu," kua oti boki te ki mai ete Karaiti, matua rapua te rangatiratanga o te rangi, waihoki ko te mea hei rapu ko nga Karaipiture, koi ana nga Karaipiture i puta atu na kia kcutou, ara nga korero Poropiti, ite nama 24, wharangi 1 "0 Te Puke K ; Hikurangi," a tenei ano tetahi pito e whai ake i raro ibo nei:— Ka hoki ake ano te korero mo te Kiingi tuatahi o lharaira, ara, mo leropoama me nga Poropititanga, me nga main kuare a tenei Kingi, kei nga pukapuka anake o nga Kiingi nga korero mo nga Kiingi o lharaira, ko te mea tuatahi i whakaarotia e leropoama, he wbakapumau i tona Kiingitanga, he hanga ano hoki i tetahi pa-kaha mona, i hanga e ia a Hekeme ki maunga • Eparaiina hei nohoanga mona, ko Penuere i hanga e ia ki Awa lapoko, i hanga eia taua pa kite huarahi e ahu mai ana ki Hekeme, ki nga "Whenua ano hoki o te taha Rawhiti o Horano, engari i te ruatenga o tana tamaiti i Tirita ia e noho ana, 1 Kiingi, xiv. 17! Tetahi mea i whakaaro ai te Kiingi, mete Runangahoki, he whkapumau i tona Kiingitanga. Ko te hanganga i tetahi kuao kau e rua aua mea, hei mea enei e whakarere ai ratau ia Ihowa. Otira kite titiro tatau ia 1 Kiingi, xii. 18; Ka kite tatau na te Kiingi tonu te whakaaro kia hanga aua mea, engari kite Paipera Pakeha, ka kitea e tatau e penei ana nga korero o tetahi rarangi, "Whereupon the King took wunsel," ara ka meinga e te Kiingi he Runanga, tirohia hoki etahi kupu penei, Waiata a Rawiri, xxxi. 13. Ihaia, xl. 17; I whiriwhiria ano e ratau o ratau Atua kia rite ki tent i hanga ra e Aroua, ara, kia rite kite ahua ote kau, waihoki he pera ano ta leropoama kupu me ta Arona kupu kia lharaira, 1 Kiingi, xii. 28; Ekoruhe, xxxii. 4; Otira e rua enei kuao kau i hanga nei e leropoama. A, whakaturia ana e ia tetahi ki Peteere, a, ko tetahi i waibo e ia ki Rana, 1 Kiingi, xii. 29; Ko te take imeinga ai ko au pa hei turanga mo ratau Atua i:otemea ko Peteere be waahi Tapu, ara, be whare no te Atua, Kenehi, xxviii. 9 —: Ko Rana be waahi tapu ano tera, ara, koi ara te kainga i noho ai nga Tohunga kara-kia whakapakoko, timata mai ra no i a Mika, a, tae noa mai kia Honatana, W hakariterite, xviii. 30. 31: ko ia nei i whiriwbiria ai e leropoama ko ana Pa hei tuunga mo na Atua i hanga ano e ia he Temepajp, mo ana Atua, ko nga Tohunga i whakaturia eia ko nga ware 1 Kingi xii. 31: kite reo "Hiperu" ebara ite Uri no nga Riwaiti, ko te take i kore ai e meinga ko nga Riwaiti, no te mea i kino ia ki nga Riwaiti, no reira hoki i patua ai e Hihika Kiingi 0 Ihipa nga Pa Riwaiti, tet?hi tikanga i whakaritea e Jeropoama hei pebi i te haere onga tangata ki Hiruharama karakia ai kia Ihowa, mete whakarite hoki i nga Hakari i reira hei mabinga ma te Iwi 1 Kingi xii. 32: Ara ko taua Hakaii a leropoama hei peehi i te haere a nga tangata hei whakarite mo te Hakari Whare-wharau, Rewetikuba, xxiii. 39 —; 0tira e whitu marama ki ta nga Hurai, E waru nga marama ki ta leropoama, Heoi ko tetahi mahi o te hanga wharau, he whakaotinga no te kotinga Witi, a e tata ana tenei mahi kite waru o nga marama, ko leropoama tonu te tino Tohunga whakatete mo aua kuao Kau, kia puta ai he waiu tinihanga ma lharaira, Hiperu, v. 13: 1 Pita, ii. 2:2 Whakapapa, xi. 15: ko nga Rewera e korerotia i te rarangi o nga "Whakapapa nei, kite reo "Hiperu he Koati tenei Atua," ko nga Koati ko nga kuao Kau hei whakamahara ma lharaira ki nga Atua 0 Ihipa, ko te tikanga mo te tangata e biahia ana kia Whakatohungatia ia, me mau e ia he Piiru, he Hipi toa ma ana kia whitu, 2 "Whakapapa, xiii. 9: 0tira kihai i pera a leropoama, engari na ana tonu i whakatu ana Tohunga, 1 Kiingi, xiii.33: ko tenei Iwi ko lharaira he mea whiriwhiri na Ihowa hei pupuri i ana tikanga, ara i ana Ture, Waiata, cv. 45: kaati ko tenei mahi a leropoama he takahi i nga Ture katoa a Ihowa, Otira i whakahengia rawatia ia e Ihowa, 1 Kiingi, xiii. 1; ko tana mahi he

patu Whakahere, otira ehara i te mea ma ana tenei mahi, engari ma nga Tohunga ke, Heoi iaia e mahi nei kite patu W hakahere, ka puta mai te kupu a Ihowa ki runga ki tetahi tangata i roto i & Hura, be m&a tenei e kitea ai te tautohe a Ihowa ki nga Atua hj&, ara, e kitea ana e tatau ki nga kupu a taua tangata, ina hoki ahakca ko te Kiingi ano i reira kihai ia i korero atu, engari i korero ke ia kite Aata, I mea ia tenei ake ka whakapokea a runga i a kce e tetabi Kiingi no te kawai Q Rawiri, 1 Kiingi xiii. 2:1 taua tangata ano e korero ana i nga kupu a Ihowa ka totoro mai te ringa o te Kiingi kite bcpu i taua tangata, otira kihai i mau no te mea kua whakamamaetia nga ringa o te Kingi, ko te Poropiti i hiahia nei te Kiingi kia bcpukia, otira kihai i mau, ko te lngoa o Hobia ebara i tanai whakahua ai, engari na te kai tuhituhi reo o tauatakiwa, i whakaaro pea ia kite tutukitanga o aua mea i a Hchia, koia i tuhituhia ai eia te lngoa o Hobia, E 850 tau i muri ibo ka rite tenei Poropiti i a Hchia: — Ka puta atu kia koutcu ingaputanga katoa o tenei Pepa, kaore e mutu: — Kia ora e nga hca tautoko, hcmai pikaunga hoki mo runga i a au, ko te korero mo muri atu i tenei kei a 1 Kiingi, xiii. 5: — Ki nga hca Tautoko i to tatau Nupepa ia "Te Puke Ki Hikurangi," Tena koutou i roto i te atawbai ato tatau Ariki. i te tau hiu, kua wbiti mai nei tatau ite mate kite oia aia, ite tau tawhito, kite tau bou oto tatau orcnga. Ma te Aiiki e hcmai te Manaakitarga kia tatau. ma ana boki tatau e aiahi kite r J ai.rr.Ega Pai, e kore ai e tapepa kite bee. Heoi ake ngamibi. 1 roto i nga ia o Maebe nei, ka tupcno tetabi tangata Maori, ki tetabi Pakeha, be mohio taua P-a-keha ki rga Karaipiture, mai o te Kawenata Tawhito, tae mai kite Kawenata Hou, katabi te Paktba nd ka tchuri kite I'atai kite Maoii, i nga tikanga o nga Kaiaipiture. Ko u na-Patai tuatahi no te K. Tawhito. Q. He aba i bcatu ai ete Atua te whiu nui kite Wahine? A. Te take l bcatu ai te whiu nui kite Wabine, he nui no te aroha o te Atua kite \\ ahine, i meinga ai e ia kia nui te whiu mo te W ahine, hei mea hoki e ora ai te tangata, 1 Timoti, n. 15; Patai tuarua no te K. Hou Q. Kai wbea te waahi ka pangia ote tangata ete mate, ara, ko tehea waahi ote tin ana? A. Ko te tinana te waahi mate ote tangata, ko te Waiiua te waahi ora, kua oti hoki te Tubiiubi kite pukapuka ate KaiKauwbau, boki ana te W airua kite Atua naana nei i hcmai, hoki ana te cnecne kite Wbenua i tangohia mai nei te tangata i reila. Waihoki kia rite ai nga Karaipiture i Ripekatia ai a te Karaiti: Q. He aha te tikanga ote kupu ia Ruka, xxiv. 49; Ara kia wiiakamaramatia mai e koe tenei waahi anake. "A Maku e tuku kia koutou te mea i korerotia i mua e tooku Matua?" A Ko tena kupu i korerotia mai i mua e Hoera, n. 28; waihoki na Pita na Paora i whakapuaki taua kupu, ta Pita kai nga Mahi, ta Paora kai a Epeha, kaati no te ra ote Petekoha ka rite tenei kupu a te Karaiti, Nga Mahi n 1—18; Patai tuawha. Q. I wbea ate Karaiti e ngaro ana ite takiwa i mate ai ia, a. I Kake afcu ranei ia i te toru onga ra kite rangi? A. Kaore i marama te waahi i reira ate Karaiti, engari ko te mea i marama ai au, ko te kupu a te Karaiti i ki atu ra ki tetahi onga tahae, i runga i te kupu a taua tahae kia te Karaiti, i ki atu ra:— E te Ariki kia mahara koe kia au, ina tae koe ki tou rangatiratanga, ka whakahokia mai ete Karaiti:— Aia nei koe noho ai ia au ki Pararaiha, mo t$ Kakenga atu ote Karaiti, kaore ate Karaiti i Kake tonu atu kite rangi, i tona aranga ake, engari me titiro tatau ki tana kupu kia Meri "kaua koe epa mai kia au, kaore ano au i Kake noa ki toku Matua," Hoani, xx. 17; kamutu ana Patai, otira he nui noa atu ana Patai me aku whakahoki ano mo ana Patai, ko au ano te kai whakahoki Patai mete kai tuhi o enei korero katoa, otira e whakaako mai ana tenei tangata kia au i te tikanga onga Karaipiture, ko tenei kupu hei whakamarama atu maku kia koutou, ara, kua ttdja te Ariki, kua tata a te Karaiti te hoki mai kia tatau kua tata hoki kei nga kuaha, ara e hoki mai ai ia kite tiki

mai ia tatau koia hoki to tatau kai whakaoni mo te ra nui, mo te ra whakawehi, koia hi i tango ia tatau ki tona aroaro, i taua ra, k«> te Karaiti to tatau kai whakaora, ara. Roia ko tona Ivlatua mana tatau e "Whakawa. Ka whakamarama atu au kia koutou i etahi ra nunui, ara Kirihimete, mete Kuruparaice mete Mane cte Aranga kote Whanautarga te Kirihimete, ko te Ripekatanga te Kuruparaire, ko te Aranga ake o te Karaiti te Mane ote Aranga, kaati he aha hoki te Nuia, k® te Nuia ko te takiwa tera i timata mai ai te tatau onga ra onga tau o te Karaiti, i te 25 o nga ra o Tihema ka Whanau ate Karaiti, kaati kaore tonu i timata mai i reira te tatau 1 nga ra me ona tau, engari e ono nga ra o Tihema e toe ana ka mutu ai, te taenga kite 31 o Tihema he Haterei taua ra, te 1 o Hanuere he Ratapu, ka okioki i taua ra, katahi ka timata mai te Nuia, no te mea kua wehea atu te tau tahito i whansu mai ai a te Karaiti, kua uru hoki kite tau hou, no reira hoki te ki nei ka mate Kainga tahi kaora Kainga rua, ara, kua wehe atu te tau Tahito i a tatau kua uru atu kite tau Hou, ko au tonu te nei kote kai tuhi, mete kai whakahoki o e nei Patai, ara ko tetahi o nga kai mahi o te Perehi. Heoi ano. R. Te. Parera. Ihaia.

Kakariki. Pepuere. 4. 1899. Kite Etita o te "Puke Ki Hikurangi. Eta tena koe, e whakamoemiti atu ana ahau kia koe mou i manaaL.i mai kia au, ara i tau tukunga mai i to tatau Maunga kia au, kei pouri mai mo te roa o te kai man, maku e tuku atu a te wa e kite ai au i te kai, kaore e kore. Heoi tena Ka ahu ake hs kupu maku, mo te Pire a te Pirimia, ka tino paahi pea taua Pire, i naia nei mo te Tai-Rawhiti anake, kaati enga hoa i te Motu, e whakahe nei ki taua Pire, e tika ana ano te whakahe ate tangata mo taua Pire, na wai a, ka riro ke atu taku hoa Wahine, kite taha o tetahi tangata noho mai ai, ka ahua matakana ano au mo tena. wai hcki ka peera ano mo te Whenua ka riro nei ma te Poari e tiaki, a te mutunga rano o te Ao, ko i ana anake te he o taua Pire, kite titiro ake a te ngakau kuare kei te hunga pea na ana i tautoko tenei Pire, e mohio ana he ora kei roto, ae pea, kowai ka tohu, kowai ka liua, engari rawa mo te tutakitanga i te hoko, no reira au ka ki iti ake nei, e pai ana te Ture Poari ina ka kati te hoko, Otira e te Iwi ki taku mahara ahakoa pehea te whai o te Iwi Maori i te ora, kore rawa e taea, i te mea ko te Whenua te ora mo te Koroni katoa, ina hcki ko te ora mete Whenua, e heke ana kite iti, ko te mate e piki ana, no reira au nei ka mahara kotahi tonu te ora ite Ao, ko te kaha anake kite mahi kai, ma te Tinana, mete Karakia mo te Wairua, kite kaha te tangata kite roahi kai ka ora, ka kai ka ora, ka kai ka ora, a mate noa, mahue ake e na Whenua ki murina, heci ano maharatanga kite mate, kite ora, kaoti atu kite Po, ate mutunga ra no, kaati ete Iwi kia kaha kite mahi kai, mete hapai ite Whakpono, hei konei noa mutu ake ai enei hamumu e heke iho ana ki raro na to whanaunga. Urikore Kiteao.

Karioi. Pepuere 20th 1899. E hoa ete "Puke Ki Hikurangi," tena koe, me nga kai whakahaere i raro i a koe, nga tangata i ou ringaringa, me ou waewae, kia pai te takoto, kia taea ai e koe nga ra me nga tau maha e heke iho nei, i na hoki kua paahi ia korua ko to Tuahine, ko te Tiupiri tenei tau hou kua hori ake nei, heoi kua whai tenei korua ko to Tuahine ki nga tau kai mua kai o korua aroaro, mana e homai te waimarie, otira kia tau te aroha o te Atua kia korua mete aroha o nga Iwi, me nga Hapu. Katahi ano au ka kite i o tuhituhi, i raro o to panui, e ki nei kaore ano au i utu, e hoa kua utua eau 5/- hereni, engsjri e hara ia ahau i hoatu kia koe na oku hoa aroha, no t« hoatutanga ka he te Ingoa i te Ingoa ia koe, katahi nei au ka kite iho e rua aku Ingoa kai a koe, Teaonui Paroto, Paroto "Whakaheirangi tapahia a Teaonui P. Tenei kupu aumehemea he aroha toku e Puke tenei toitoi aroha he Kura, he Moa, he puhi tonu naku a te Puke ki taku matau e ei, kore a te Puke e waihotia aki raro, ka hikitia, ka tairanga ka tautoko e ei, heoi me tuku mai ano te Tama-

iti na kia ahau kia kotahi tau e hikihiki ana au, engari ko te tikiti mona maku ano e tuku atu, a tetahi taima, kaore he ota Poutapeta i enei takiwa, mehemea e pai ana te Pane Kuini whakaaturia mai, me tuku mai e koe ki Pipiriki ko reira ahau noho ai mo nga marama e rua. Heoi ano. P. Whakaheiraugi. Moutoa. Pepuere 19 th 1899. Kia Purakau Maika, & hoa tena koe me o fcafcau Aitua i kona, i konei i nga waahi katoa, kaati ake nga mihi kia tatau me o tatau Aitua, he mihi atu tenei ki to tatau taonga, ki te Etita o te "Puke Ki Hikurangi," tena koe tena koe, i te tau o to tatau Ariki, heoi ake nga mihi, he Inoi atu tenei kia tukua mai te tahi Pepa ki au, mo nga marama e torn, maku e tuku atu te utu, ina tae mai te Pepa tuatahi, me tuku mai ki Moutoa, ko: nei toku kainga mete Poutapeta, me penei te tuhi mai kia Te Whata Wi Kohika, kei Moutoa. "Te Puke Ki Hikurangi." E hoa e Te Whata Wi Kohika tena koe me tou whare katoa, heoi e hoa me titiro e koe ki nga Tauira Poto o nga Ture o tenei Pepa, a kua whakakorea atu hoki te toru marama, mete ono mara.ma, kua waiho i naianei te tango a te tangata mo te tau anake, iimata mai i te namal o "TePuke Ki Hikurangi" o tenei tau. Na Te Puke. Whanganui. Pepuere 21st 1899. . Kia Purakau tena koe, me nga kai whakahaere o tena taonga, kia ora? kia ora? Tenei te 10/- ka tukua mo te Pepa mo Apera Te Keunga mo te tau, kua mahue ake nei, me tuku mai e koe tona pepa kite Box 98. Whanganui. M© tuku nidi hoki e ko6 to Hori Pukehika ki taua paaka, ko te take i panuitia ai ko nga Mema tena o te Tiupiri, tetahi he ngaio no a raua Pepa. Heoi ano. W. Hipango. Te Reureu, Marton Ivi Te Etita, 0 te Puke ki Hikurangi ehoa tena koe, e tautoko ana au i nga kupu 0 te Pepa, a Turiwhango e whakahe ana inga kai whakahaere o te Kotahitanga, ara e tono nei ia ratau kia pootiiia ratau hei Mema mote Koroni, Ha; karere hoki nga katua awhi i nga heki e takoto nei i roto i to ratau 'kowhanga ite Kotahitangai akua nei kaparau tuarua he taringa papa kite whakarongotia aua tangata, kaore au e pooti. heoi kia ora te Etita mete Koniiti kia ora Turiwhango kia ora koe me tou Runanga. Na Emaema Paranihi. ■ Ngatiki, Maehe 7/8/99. Ki Te Etita "0 Te Puke Ki Hikurangi." E hoa tena ra koe me t6u Komiti, me ton mana whakahaere i tenei taooga-nui, i te Perehi, ara, e ki ana nga whakatauki a nga Kaumatua, ko nga karere a Mahuru, nana i whakaatu te kupu, ki nga marae o nga Uri •Rangatira, enoho nei i runga i o tatau Motu e rua nei, ko ia i tika ai taku mihi atu kia koe, mete ora hoki o taku ngakau, kite papai o nga korero o te ao, e kitea iho nei e au, 1 roto i to tatau taonga, koia i tika ai te whakaaro o te tangata matari nui, e hoa e te Etita, tena ra koe, kia ora tahi taua, mana i te waahi ngaro taua e atawhai, kia maha ai o taua ra kite ao, tena koe, kia ora, Heoi tena. - E te Etita he whakaatu tenei Kia koe, mo tetahi whare hou kua oti, ko taua whare, he tilturu whare Maori nei ts ahua o te hanga, ko te whanui o taua whare, e 29 putu, ko te roa e 80 putu, ko te Ingoa o taua whare ko Taiporohenui, kei roto i te rohe o Ngaati Ruanui, e tu ana taua whare, hei rua tenei mo nga turanga o tenei whare, ki roto ki nga rohe o Ngaati Buanui, ko nga kai o roto i te Taiporohenui, tuatahi he here i te Whenua, he here i te tangata, he „ whakapono nga tangata nunui o roto i taua Taiporohenui. Ko Tawhiao Te Kiingi. Ko Te Ua-Haumeene te Poropiti. Ko Tito Tehataua. Ko Moana, ara ko te tini o nga Rangatira o Ngaati Ruanui, nana i whakaara tera whare, ko ia tena nga kai o roto, ko ena kua whakaaturia i runga ake nei, i pau katoa ngu. whakaoati a nga I-

wi Rangatira o te Motu nei, ki roto i taua whare, engari no muri nei, katahi ka whakarerea aua oati, kotahi tonu te tangata kei te pupuri i aua oati, ko ta koutou mokai e tu atu nei i te tihi o Taranaki. Heoi ka marama tonu mai koutou, ki nga kai o roto i tera whare. Heoi-kua oti nei i naianei a Taiporohenui, tuarua kei te takoto ano nga kai mo roto i tenei whare, ara, nga kupu nunui a nga Rangatira, ma tatau e whai atu i te ra e tomokia ai taua whare, tera ano e puta nga panui mo nga Iwi o nga Motu e rua nei, kei taua rate powhiritia ai, a runga, a raro, a uta, a tai, a roto, a waho. Heoi e te Etita, e tino hiahia ana au kia tangohia mai e koe, nga korero o roto i nga Nupepa Pakeha, hei korero mo roio ia te "Puke Ki Hikurangi," kia rongo ai tatau i nga korero o tawhiti. Heoi tena, e te Etita ka tukua atu e au te moni te 10/ mo te tau kotahi, ko tena moni ka timata mai i te ra Whakapaunga, o te ono marama kua mahue ake nei ki muri ia tatau. Heoi ano enei korero, mau e tuku atu kite ao nei haere ai enei korero. E te Etita, he nui atu taku hiahia kia pae atu nga Wharangi o to tatau taonga, kia rupeke ai nga korero, e haere mai ana i nga Whenua e whawhai mai nei, me utu me rahi ake kite 12/6, i runga i te mea kaore e mutu taku tango i tenei Pepa, kia rongo ai au i nga korero tawhiti. Heoi ka huri iho na to hoa aroha. Na Kerei Hanataua. Na e nga hoa aroha, e pai ana ano a koutou tono mai kia whakanuia atu to tatau Pepa, e nga hoa aroha, kaua hei v.'bd'A hai te whakaaro ki mua oma haere ai, waiho ki a nakari ona w&ewae. Otira tenei te tan.e e nui ai to tatau Pepa, ma te kaha anake o nga Iwi o nga Hapu kite whangai i te Pepa ; tuarua, ma te kaha o nga Iwi o nga Hapu kite tuku korero mai, engari ka penei te tikanga o to tatau Pepa, kanui nga korero hei panui ma te "Puke," ka neke ake hoki nga wharangi kite 8, a, ka iti ano nga korero hei panui, ka hoki ano kite 6 nga' wharangi ka pena haere tonu, Heoi eno kupu. Ka tono atu ano a te "Puke" "kia koutou e nga Taane e nga Wahine, e nga Tai-Tama-riki kua whai-whakaaro, ki runga ki nga tikanga pai e tipu ai tatau kite tokomahatanga. e puta ai hoki he whakamoemiti i nga waahi katoa o te Ao nei, mo runga i enei tu tikanga. Heoi ka karanga tonu to koutou "Puke" ki tetahi pikaunga ma ana, engari ma te hinengaro ano o te tangata, e tatari mai, nga mea pai, me nga mea kino, e kore e hoha kite karanga i nga wa katoa. Heoi ano. Purakau Maika. J3THE PANUITANGA. [NAMA I.] Kia koutou e nga Tai-tamariki, o Wairarapa nei, me ou rohe katoa. E hiahia ana au ki tetahi Tai-tamariki mohio, kite Parau Whenua, mahi Paamu, tiaki pai hoki i nga hoiho, pera me ta te Phkeha whakahaere, kaore e kai nui i te Waiwhakahaurangi, a, kaore hoki whakarere noa i taua mahi i te mea kaore ano i oti, kaore e haere noa ki nga tini ngahau, a kia pai hoki te tiaki i tona tinana, mete tiaki hoki i mea katoa, e tukua ana ki roto ki tona ringa, mete mohio hoki kite whakahaere i te°Rakuraku, i'te mea Tapatapahi, mete Roora, mete Mihini Tiri, ara, whakato Oti, Witi, Tanapu, Karaihe, me era atu mea e Tiria ana e taua Mihini, mete mohio hoki kite whakahaere i te Mihini Paihere, Witi, Oti, Paare, mete mohio hoki kite whakahaere i te Mihini tapahi Karaihe, kau Karaihe, me era atu Karaihe otaota e tapahia ana ki taua Mihini, kia rite ki tenei kupu, kite pa tou ringa kite Parau kaua e titiro ki muri, a, oti noa tau mahi, kei mahara koutou he whakaiti tenei ia koutou, tukua mai to whakautu kite Tari o te "Puke," mete utu e mohio ana koe mo te tau, mo te Wiki ranei, a, ma tatau e ata wtiakarite, i na tae mai a koutou'whakaatu k ; teTari o,te "Puke Ki Hikurangi. I Main-street Greytown North. Tamahau Mahupuku. PANUITANGA. [NAMA 2.1 E hiahia-ana au ki etahi tangata mohio ki te mahi Taiepa, e whitu waea kotahi te waea Taratara, kia rite te mahinga o te Taiepa, ki ta te Ture Taiepa, kgi au nga Pou me nga

Waea, maku e whakatakoto kite raina, kei au he Bapara lie Pika he Koropa, he tika te Whenua, engari Jie kokinga ano, ke Kohatu Makirikiri nei etahi waahi, mau e haere kia kite i te Whenua, i Kehemane, tukua mai to, utu kite Tari ote "Puke." I Main-street Greytown North. TamahfCu Mahupuku. PANUITAN6A. [NAM AS.] E hiahiaanaau ki tetahi'tangataki etahi tangata ranei, hei mahi Wahie ite Ngahere a Ngawaka Te Apatu, me ona Taina i Moiki e 50 Koori, e 4 putu te roroa, he Matai he Tokitoki, e pai ana nga mea maroke, kaore i pirau, kia rite kite ruuri ote Koori, e 8 putu te roa, e 4 putu te teitei, ma ana nga mea katoa, e oti ai tenei mahi, tukua mai to whakaatu i to utu kite Tari o te "Puke Ki Hikurangi." Main-street Greytown North. Tamahau Mahupuku. PANUIT ANG A. [NAMA 4.] _ _ I E hiahia ana au ki tetahi. Tamaiti taane, hei te 13 tau haere atu kite 16 tau, hei mahi whakanohonoho reta, mo te "Puke," tukua mai to kupu kite Tari ote "Puke." I Main-street Greytown North. Tamahau Mahupuku. Apa Whare Komiti. Ngaiwitarawa. Pare'wanui. Rangitikei. Bulls. Pepuere. 27, 18S9. He ranuitanga tenei kia mohio nga tangata katoa, kua Rahuitiaeau a Kai-Kokopu kia mutu te haere o te tangata onga tangata ranei kite mahi inga kai o taua Roto, inga Tuna me nga Manu. Heoi ano. Rawea. T. Marumaru rs* HE PANUITANGA. Tenei kia mohio koutou, ko Takuta Heuareti, kei Kereitaone nei e noho ana, he tino Takuta ia, konga tangata e haere ana mai kia ia, me.takoto tonu te moni e Rima hereni, mate Takuta ko te utu o muri mai, kei te ahua o te mate te ritenga, ko taua utu mo te Takuya, ko tona e noho ai kei to Whare, o A. H. Kumeroa. Anganui. MARAMA-TAKA 0 TE "PUKE."

Ko nga ra enei hei putanga atu mo te Pepa. i roto i te mararna, a, pau noa tenei ko nga ra hei taenga atu ki o koutou Kainga kaore te "Puke" e mohio, engari te poohitanga atu i konei, e mohiotia ana, koia e whai SilvG Uol* Maehe. Aperira. Paraire, 15, Kite H&tarei, 29. Mei. Mane, 15, Kite Wenerei, 31. Hune. Wenerei, 14, Kite Paraire, -30Hurae. Hatarei, 15, Kite Mane 31. Akuhata. Turei, 15, Kite Wenerei, 30. Hepeterna. Paraire, 15, Kite Hatarei, 30. Oketopa. Mane, 16, Kite Turei, 31. Noema. Wenerei, 15, Kite Wenerei, 30. Tihema. Paraire, 15, Kite Hatarei, 30. TAUIRA POTO. ONGA TURE OTENEI PEPA. (Ttjre 1.) Ko te utu mo te Pepa o "Te Puke Ki Hikurangi" i te tau 10/ hereni. (Ture 2*) Kite tono mai ite Nupepa, me penei te ahua o te Ingoa ki waho o te kawa. Ki Te Etita. "0 Te Puke Ki Hikurangi." Box 20 Greytown Wairarapa. (Tube 3.) Kite fcuku moni mai koutou, ko te Tauira ano tena i runga ake nei, hei nga moni oota Poutapeta anake. (TUSE 4.) E rua putanga o te Pepa i roto i te marania. NaTe Etita o "Te Pake Ki Hikurangi.

E RUA PUTANGA OTS PEPA ITE MAR AM A