TE MATE URUTA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 15, 16 December 1862, Page 4

TE MATE URUTA.

Ko te Pukapuka i raro nei he mea ta e te Kawanatanga, he mea tuwha ki nga whenua katoa. Nui atu te hiahia o nga Pakeha e noho ana i Niu Tireni, kia whakatupuria te iwi Maori; aki te mea e pera ano te kaba o te biahia o nga Maori kia whakalupuria ratou, e ralou ano, oli ranei, ekore e luiuki nga hiahia o raua rorua ?

[CIRCBLAR.] " He mate uruta teuei kua pa ki nga tangata Maori, tona ingoa kite Maori he Karawaka, lona ingoa kite Pakeba, he typhus fever. E kiia ana, ko taua mate kua pa ki nga tangata o Jiangonui, o Kaitaia, o Te Wai-

j®3*e, Kaikobe, o Otaua, o Mangamuka, o Wbinnaki, o Pakanae, o -Waierohia, me era aiu wahi. He tokomaha ka male, kua ngaro ki le whenua. Tenei ano te korero o nga Rata mo taua laru wbakamaiaku, ka taia nei kia mohio ai nga boa ki nga rongoa mo taua mate, kite ata mahi hoki i taua laru, kia ora ai-nga tangata e pangia ana:— 1. Kite pa mai te Karawaka kite tangata, ko te turoro ralou ko nga kaj taka i a ia, ki ie wbare; kaua to hunga ora epa atu ki taua wbare, kei pa mai ki a ratou taua laru; tetabi, kei.taimaba ake te mate o te turoro i te he manawa. ** [ 2. Kia rua nga kiiwaba o te "whare e takoto ai te turoro, kia pumatao ai te wbare jUe muri; ako aua tatau e rua, me whakapiuare i te mea e paki ana. 3. Ko te turoro me wbakatakoto kite mn ruru o te wbare, kail ano, ko te bauhau 6 tae atu ki a ia, kia ngawari ai te tanga o tp manawa. Kaua e takoto kite taba o nga kuwaha, kei werohia le kiri e te anu, kei nui baere te male. 4. Me- borobproi nga ; ringa, tp uma hoki, ote turoro, kite wai we.ra, kia maene ai te kiri; kia kakama ia te mukumuku i te kiri, kia we te inaroke, kei pa te matao kite turoro. 5. .Kei pokauoa tetabi ,ki le kakabu i nga weruweru ole turoro; kei takolo kite . taba, kei w hakalata hoki kite ha o tona manawa, kei pa lonu mai taua taru kite hunga ora. 6. Kong i parapara e puta ana ite turoro, kia hohoro le tango atu ki waho, kei ai be. take e kaba ake- ai te mate. Ki le waiho nga tutdra kia takoto anu, he kino ra-wa tera. 7. Ko nga kobeka lawhitowhitp o te turoro, ina unubia atu i a ia, me tabu t e ahi; ko nga kakahu e hiahiatia ana kia tobungia hei kakabu atu, me tuku kite wai koropupu, a muringa ibo, kia pai te lioroi pai rawa. Kei poka letahi kite rabnrahu i nga weruweru o te turoro, i mua atu o te horoinga. 8. Ko nga kai ma te turoro, he rajhi,, he heko, he ararutu. Heoi nei nga kai ma te turoro i te wa e toimaba ana te mate * engari, ka baere ka ngawari taua . taru ko rpira me whangai kite hupa beibei, kereru tui, me etabi atii manu. " * 9» Ko ie rongoa tuaiahi mo te Karawaka he rongoa wbakaruaki, te ingoa Pakpha he emetic. Kia roaroa iho ote kainga o taua rongoa luatahi, ka wbakainu te turoro kite wai pumahana, kia nui te wai, kia bono te inu, kia ngawari ai te ruaki^

10. Ewlia liaora, ara i te wa i te tunga o te ra moiri noa kite pae,~ i nuiri iho ote kainga o te rongoa whakaruaki, roe whangai ki nga rongoa porakaraka e rua, tona ingoa, he Graham's Pills. 11. Kite puru te paru i roto ite riu ote turoro, me whangai kite katuaira, te ingoa Pakeba o taua hinu, he castor oil. Ko te ralii o te hinu e whangaia ki le turoro, kia kotahi koko (punu) nui, e ki i taua hinu. 12. Tetahi mea hei wliukaniakuku mo te waha o te turoro, he hua rakau, tona ingoa he remona, kite Pakeha be lemon. Ko te wai roatao me inu noa atu e te turoro. 13. Kia malau te kai taka i le turoro kaua le waipiro e pa am ki oga ngutu, na te mea, he kai whakakaha lera i laua male whakarere. Te Tari, Akarana, Hepetema 27, 1862.