Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VII, Issue 18, 30 November 1860, Page 1

Kei roto i tenei "Karere" nga pukapuka a nga rangatira o te Runanga ki Kohimarama, he whakahokinga ia na ratou mo nga korero timatanga a te Kawana. Ka kite nei koutou, e lioa nia, e anga nui ana enei pukapuka kite korero mo te wkawhai e mahi mai na i Taranaki, puta nui ana lioki te hiahia Ida liohoro te hohou ronoro. '" Me matou koki, e pena tahi ana ta matou hiahia, ara, kia houiiia te rongo. He nui hold te kino o enei raruraru e mau nei. E mate ana te Maori, e mate ana hoki te Pakeha. Tupu ake nga hua o te whawliai, mamae ana te Pakeha, nui ke atu te mamae ote Maori. He pono ano, e hinga ngatahi ana i te pareknra, otira e ahua ke ana i runsa i te mate, inahoki he mea tainiaha kite Maori, tena ko te Pakeha, he aha ki a ia te mate ? Ko taua whcnua i tupu max ai te Pakeha, e rite ana kite puna wai e pupu ake ana, e kons rawa e mimiti—e rite ana tona iwi ki nga oiiepu i te taha moann, me nga whetu. 0 te rangi tona tini ! Tcua ko te

Maori, e iti haere ana tona iw* inaianei, a, kite waiho ma te whawhai e ngau, e kore e wheau ka ugaro atu i te ao nei, a ko tona whenua i maringi nei ona toto ka riro ma te iwi ke. „Kua mea etalii, ko ta te Pakeha tenei i pai ai, ko tana tenei i haere mai ai, a b whakaritea ana kite kiore Pakeha i eke mai i nmga i nga kaipuke o te Pakeha, tae mai ana ki tenei motu, ka tini haere, whakangaromia ana te kiore Maori ; waihoki ko te Pakeha ka penei ano, ka nui haere ki tenei motu, na ka tahuri ka whakangaro i te Maori Ida riro ai i aia te whenua. E hoa ma, he teka. Whakarongo mai iana kia korerotia e matou te tikanga i haere mai ai nga Pakeha ki tenei motu. I haere mai ratou kite whakarite i te kupu a te Atua i whakahau iho ai i te orokohanganga o te tangata, i mea ai, ;t Kia hua, kia tini, whakakiia te ao." Apiapi noa to ratou motu i ie tangata —rerere noa te tangata, kahore he onga mona. Na, ka rapu putanga ratou. Puta ana te korero, tenei tetahi whenua pai ko Niu Tiraai, he nui hold te wahi e takoto lsau ana hei mahinga ma ratou. Ka korerotia hoki he iwi pai te Maori, he iwi mau rongo, kua whakapono katoa kite Atua, a e tangi ana kite Pakeha kia noho i waenga i a ratou. Heotiano ra, ka haere tonu mai. Ka haere mai,—me a ratou w r ahine me a ratou potiki—me nga hoiho me nga kau—me nga mom me nga taonga —ka noho marire iho i runga i nga whenua kua oti i nei te ata hoko ki nga tangata nona ;:iua wahi. | I haere mai ratou kite whakatupu kainga mo ratou, mo a ratou tamariki hoki i mini i a ratou. I haere mai kite hanga kainga, kite whakaputa hoki i nga hua o nga whenua ka roa nei e takoto koraha ana. - Kahore i

haere mai kite whawhai, i liaere mai kite whakatupu kainga; heoi, mahue atu ngahanga haria mai ana ko nga hanga mo te ahuwhenua. I liaere mai ratou kite noho pai ite whenua : heoi, no te unga tonutanga ki uta, ka marara noa atu i te mata o te wkenua—tona kotahi, tona kotalii—ki tera wahi, ki tera wahi—kahore he kai tiaki; i liaere atu hold i runga i te mahara, kua kotahi enei iwi inaianei, te Maori mete Pakeha, a e kore te Maori e kino, e aha mai, kua takoto nei hold te tikanga whakahoa. No te mea hoki kua oti ano i ta ratou karangatanga Id te Kingi o Ingarani kia tauwharea mai ki a ratoutona maru, kua whakaaetiahoki ratou he tangata ma te Kingi. • A, no niuri iho, no te whakaturanga i a WiKiTORrA hei Kuini, ka whakaae ano ia, ko ia hei matua mo te iwi Maori ; na, puta ana tana whakahaunga ki tana Kawana, ka mea, " Kia pai to atawhai i aku tamariki Maori—tiakina, kei pangia e te kino, whakaakona hoki e koe kite pai." Ka tahi ka mahi te Kawana, ka whakaturia he kura mo nga tamariki Maori —ka hanga he whare tiaki mo nga turoro ka whakaritea hoki he mahi ma te himga Maori e anga ana kite ahuwhenua—otira, e kore e taea te korero ana tikanga i whakaritea e ia, hei whakatupu haere i te iwi Maori, kia tika hold te ki, he tamariki enei na te Kuini. - Na konei hoki matou ka mea ai, kahore i haere mai te Pakeha kite w T hakamate i te Maori, huatu, i haere mai kite whakaora ake i roto i te pouritanga, kia whiwhi ai ia ki nga painga katoa o te ao-marama. A, mo te aha ranei i whakatari noa ai te Maori ite Pakeha kite riri?—Mo te alia ranei tana meatano-a atu kia tikina atu i tawahi nga- pu me nga paura, kia akona hoki e ia ana tamariki kite mahi hoia?--Mo te aha

ranei tana whakatari noa kite tua* kana kia whakatika kite patu i tona Nei ra, he pena tonu tana mahi. Te taea te ahatia, ko nga hoia i hernial e te Kuini hei tiaki tahi i te Maori i te Pakeha, waiho iho, i etahi takiwa, hei patu i te Maori ! Tona timaianga, ko taua pakanga i rara, e liuaina ana ko te whawhai a Fleke. K kiia ana, na te hianga o etahi Pakeha whakaaro kino, i tupu ai te ngakau tutu ki nga rangatira o rare Na, ka tuakina e ratou te kara o te Kuim, hei whakapaiaritari riri hoki ma ratou kite Kawanatang-i. Xa, ka tupu i konei te whawhai, heke ana te "toto ote Maori kite whenua 0 ona tupuna. Nawai a, ka mau te rongo, otrra, kahore nga Pakeha i noho, haere ke ana ratou ki tetahi wahi o te inotu nei, kua oii hoki ta ratou taone, a Kororareka, te tahu ete hoa riri. No mu-ri nei ka pouri a Ngapuhi ki tana mahi kuware ; kua whakaarahia ake ano e ratou te kara, kua puta hoki ta ratou kupu ki a te Eawana, mo te piri tonu kite Kuiui, mete tono hoki kia whakahokia atu he Pakeha ki to ratou taha noho ai. Muri iho ka tu te pakanga ki Heretaunga, i te taha ki Poneke. Sere ana a Te Pangiliaeata kite pupuru i nga whenua kua oti ano e ia te hcko. Tohe ana a—kua waiho ma te whawhai. Na. hinga nui ana te Maori ki Heretaunga. Tenei ano kei ta Tamihana i korero ai kite Eunanga, "ka pana atu ia ki nsa maunga, heoi, ka marino te moana," 1 enei takiwa kua noho pai taua hunga, mete rangimarie, mete uru hoki ki nga mahi Pakeha, a e whiwhi nui nei ki nga painga e tupu mai ana i ?iga kainga Pakeha kua nui haere nei ki tona taha. Muri iho ano ka tu te pakanga ki Whanganui. He tangata Maori itu i te pu o tetahi tamaiti Pakeha, he

paku noa no tana pu, na whakapaea noatia ete Maori, he~ kohuru. Ka mea hold ratou kia tukua taua tamaiti Pakeha liei utu ; no te whakakahoretanga mai, ka anga ratou ka kohuru kino i etahi Pakeha tokowha e noho pai ana, kahore he kino, kahore he aha. Tonoa ana kia horaai ana tangata kohuru kia whakawakia, kahore rawa i whakaae ; tona tukunga iho ano he whawhai. NTo niuri nei ka pouri hold a Whanganui mo tana inahi poauau ;na, tukua ana ta ratou mere pounamu ki a te Kuini, hei tohu ia mo ta ratou piri pono ki a ia. Hira atu te pai o taua mere ; he owha tuku iho ia no to ratou tino rangatira, he maha nei nga whakapaparanga. Otira, ko ahea ranei puta ai te matauranga ote Maori? I hua noa matou kua mutu rawa atu te whawhai a te Pakeha a te Maori ki a raua ano, Ka mea matou, kua kore tenei kino hei arai mo te pai. Kaore, tenei ano. Ko te tekau tenei o nga marama i timata mai ai te whawhai ki Taranaki, a e whawhai nei. Kua oti ke i a matou nga korero o tenei pakangai era "Karere." Me whakahaere kau tenei i nga korero tohutohu. Puta ana te kupu a Wireniu Kingi Te Rangitake mote whenua oTe Teira ma, e hoatuanae ratou kite Kawanatanga, kia kaua e tukua. Na, kahore te Kawana i pai ki tenei tikanga takahi tangata. Ka whakakake atu a Wireniu Kingi i konei ki a te Kuini; pana atu ana e ia nga kai ruri a te Kawanatanga, hanga ana hold i taua pa hei whakatari. Na, ka horo i nga hoia tc pa.

Muri iho ko nga kohuru kino a Ngatiruanui a Taranaki; iuru pokanoa atu hoki ratou kite whawhai, kahore kau lis take. Otira, kihai i taro kua pa te whiu tika mo ta ratou mahi konihi, ara, ko te hinganga nui o ratou ki Waireka. Hua noa matou ka waiho tenei hei tohn whakawehi 1110 Waikato, e mea ana kite whakauru ite hunga whawhai. Kaore, tera ke. Kei tera apiti ote " Karere," i .puta i te 8 o nga ra, kua korerotia e matou te haerenga a Ngatihaua o tutakina ana e nga hoia, na, hinga nui ana te parekura, 31 nga tupapaku i niahue atu. Whati ana te tsaia, rere ana wliakamuri, na, wbaia ana e nga hoia mete pupuhi haere. Tokoono nga mea i hopukia oratia. E rongo ana matou ko nga Maori enei i mate, nga mea i mahue, nga mea i mate i te taenga kite kainga, huia katoatia 50. No te taha Pakeha i mate 4, i tu a-kiko 12. Heoi, ko ta matou tenei e manawapa nei, ara, kia waiho hei korero ma matou ko te whakamutunga o te whawhai, ko te houhanga rongo i runga i te tikanga tuturu.