Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 23, 15 December 1859, Page 1

Kua kapi nga wharangi o tenei Karere i nga panuitanga o nga whenua kua riro i te Kawanatanga i tenei wahi i tera wahi o te motu nei. Taia ana aua panuitanga hei matakitaki iho ma nga tangata korero i tenei nui« pepa. Heoi, kabore be wharangi i toe mo etalu atu korero. Ko tenei, me puta ano te kupu kotahi nei, be kupu whakamahara ki a matou korero i era alu Karere mo te whenua. Kua ata korerotia atu boki e matou nga tikanga o nga whenua e bokona nei e te Kawanatanga i nga Iwi Maori nona aua wahi. He bori te ki, ko te rironga i te Kawanatanga, heoi, motu rawaatu i te Maori, ake tonu atu. riro rawa atu ma te Pakeha anake. Kabore. Huaatu, e bokona atu ana aua whenua e te Kawanatanga ki nga tangata katoa e pai kite boko, ahakoa Pakeba abakoa Maori. He Ture ano ia e takoto nei mo te liokonga o aua whenua. Ki ta matou, ka pai kia tokomaha nga langata Maori hoko whenua ite Kawanatanga. E mea ana boki to malou whakaaro, mehemea pea, ko elahi 0 nga moni e mauraaua hubuakoretia nei 1 runga i te hoko kaipuke, mehemea ka utua kite whenua, ka kitea he tikanga mo aua moni. Ko lenei, hokona ana kite kaipuke,

aianei, ko te whakaaro kore ko te kuare, kihai i taro, kua pakarute kaipuke kua lahuri fanei, te whai pata ki le ringa o te hunga nona. Tena ko te pihi wbenua, mea tuku na Te Kuini, lie laonga pai ia, he laonga tumau hoki, a, ka neke ake ano hoki tona likanga i runga i te tininga haeretanga o te tangata ki tenei molu. Ekore e whakanuia nga korero mo tenei mea konei, engari lie whakamahara kau tenei i a matou kupu kua puta alu i era takiwa. Kua rongo matou, kua lioko whenua i te Kawanatanga elahi o nga tangata Maori o runga. E pai ana, a mehemea ka waiho ta ratou hei tauira ma o.raro nei, ka nui atu le pai.

He Wiienua enei kua riro z tk KawaNATANGA I PoROWIIINI O AkARANA. 7 e Tahkoa hi MangonuL Kohumaiu, 11,062 eka. Ko nga rohc o te whenua, ka timata kite raiua o Whakapaku, ka rere, a te wai o Patupokopoko tae noa ki Putakaka, Tarawa-ta-ngata, Tikiopokerehu, Te Wai o Te Tawapuku, Te Pa o Te Pakaru, Otangaroa-o-Matai, ka whiti te wai o Kohumaru, aka tae kite rohe o te whenua o Berghan, a te wai o Oruaiti, ka rere tonu, a tutaki noa kite raina o Whakapaku, kite wahi i timata ai nga rohe. Pahehe. GOOO pea nga eka. Ka timata nga rohe ki Parakerake, rere tonu Te Mata, 1 aratepetepe ka na te taha ki waho, o Maunga Paheke tae noa kite tahatika, ki te ki Rangaunu, ka rere atu i reira tae noa kite raina oTe Revveti oTe Matiu—ka rere i runga i aua raina tae noa kite tai Marangai, ka hacre i te tahatika, a tae noa ki Parakerake, kite wahi i timata ai. Waiakc. ' 6950 eka. Ka limata te rohe ki Werowero, ka rere, a Puketoetoe, Mangakowhara, Te Kahiwiroa, Te W 7 ai-o-Tukai, Pohuetaranaki, Te Waiwhakakaukiwi, le Rakaupahore, te raina o Te Matin, ka ha ere i runga i te raina o Te Matiu, tae noa ki Whakauta, ka whiti i whakautakarereataenoakiOliia, kite raina oTe J Matiu, ka pil>o i konei ka whai i te Koto tae noa ki Waiwerowero kite wahi i timata ai.

1 Oldnu. 2703 eka. Ko nga rohe enei "• ko te raina o Hone Mete kei tetahi taha, ko nga raina o TePoari, 0 Te Paki, o Te Matiu kei tetahi taha, muri ihoko te whenua Mihinari,ko te wai o Ohinu, tae noa kite whakamutunga. Kaiaice. 1010 eka. « Ka timata te rohe ki le raina ole whenua O te Hahi o Ingarani, ka maro tonu atu i rung* 1 taua raina tae noa kite whenua Maori, i konei ka ahu whaka te Hau Auru tae noa ki tona pikonga, i kona ka ahu whaka te Raki tae noa ki Te Periperi, ka haere i runga i te raina ruri, tutuki noa kite whenua ote Hahi o Ingarani, kite wahi i timata ai. Te Taiuwa ki Peowhairangi. Mataioerolda —3746 eka. Ka timata te rohe kite wai e huaina ana ko Rakautao, kite avva o Waihuka, ka rere,a Te Painga, ka rere na runga i nga him, a Torohanga, Taumata Totara, Pukekohe, Te Ruruanga, Manuwhakatarea, Te Rimuwhakataratara, Te Ara Para; ka huri ki Te Honikura ka ahu atu i reira ki Waiaumahanga, kite awa o Taita, a tae noa kite raina ruri aTe Hepara, ka haere i runga i taua raina tae noa kite awa o Waihuka, ka haere i taua awa, tae noa kite wai o Rakautao kite wahi i timata ai. Te Kawaltaiva, te taha Id te Hahi. 15,000 pea nga eka. Ko nga rohe ole whenua, ka timata ki Whangai, kite taha kite Raki, ka haere ite awa oTe Kawakawa tae noa kite raina ruri o te whenua i Rahuitia mo Pukututu, kei runga tata ake i te Pa, ka haere whaka te Hautapu i runga i te raina o waho, ka ahu whaka te Raki i runga i taua raina tae noa ki te wai e huaina ana ko Werowero, ka haere atu i reira, i runga i te raina ruri, tae noa ki Hauotapiri, Puketutu, Ohamua, Te Kohore, Pukerewarewa, Pungoi*ungoru, T e Rotopouri, a tutuki noa ki Whangai, kite wahi i timata ai. Te Kauri. 259 eka. Ka timata te rohe kite rae oTe Kauri, ka haere i te awa o Mangonui tae noa ki Karikaringa, ka haere, a Wainui, tae noa kite raina o te Pata, ka ahu te raina

o te Wairoa, o te vvhenua o te Kawanatanga, ka haere i runga i taua raina tae noa ki Te Kauri, kite wahi i timata ai. Palunui. 188 eka. Ka timata te rohe kiXokatea, ka haere i te awa o Mangonui tae noa ki Tangitu, ka haere atu i reira ka ahu whakauta kite raina o Captain Bolger, ka rere atu i reira, i runga i te hiwi, tae noa ki Tokateaki te wahi i timata ai. Te Wharau. 18 eka. Ka timata te rohe kite awa o Pilioi, ka haere i te awa o Te Kerikeri tae noa ki Kariapaua, i reira ka ahu whakauta kiPukekaititi, ka haere atu i reira, a makere noa ki te awa o Pihoi, ka haere i roto i taua awa tae noa ki te.wahapu, kite wahi i timata ai. Te Porowhini o Weretana. Te Takirva 7ci Te Rangiwhukaoma, Waingorongoro, 7000 pea nga eka. Ka timata te rohe kite hononga o nga awa 0 Makatote o Mataikona, ka haere i te wai o Makatote ki Ruapekapeka, ki Tiwhanui, ka rere i roto i te wai o Waingorongoro tae noa kite awa o Aohanga, ka ahu whaka te Auru 1 roto i taua awa, tae noa kite rohe ote whenua kua hokona kite Kawanatanga ite tau 1853, ka rere, ka ahu whaka te Tonga i runga l taua rohe, tae noa kite hononga o nga awa o Makatote o Mataikona. Wahi JRahui. 200 eka kite awa o Aohanga kua rahuitia mo Hoera Rautu. Te Takirva hi Wairarapa. Maungaraki—lo,2oo pea nga eka. Ka timata te rohe kite Waioterangiakaaka kite awa o Tauheru, ka haere atu i reira whaka te Rawhiti, a te Potihitihi, Te Rae o Hinekaia, te Parakataha, te Puta, te Maungakainui,' te Puketete, te Kirikanohi, Tapuahia, te Koangaunu, Hiniakiria, Te Rae o te Hunga, kei te awa o Waionuiora, ka haere i roto i taua awa, ata e noa ki Poki, ka rere atu i reira whaka te Rawhiti i runga i te rohe o te whenua kua hokona kite Kuini, tae noa ki Mamaupuha, ka haere i roto i te awa o Waipawa tae noa kite hononga kite awa o Tauheru, ka haere i taua awa, a teßangiakaaka, kite wahi i i tima ta ai.

Wahi RaJiui. 50 eka kei te take o Pukemokinoki kei te awa o Tapkeru. Te Talciwa hi Ikuraua. 25,000 pea nga eka. Ka timata te rohe kite putahitanga o nga awa o Waitehoro o Ihuraua, ka haere i roto o Ihuraua tae noa kite awa o Hoe, tae noa ki tetahi rae, ka whiti i konei ka ahu whaka te Auru, tae noa ki Mongapuka, a te Tiraumea, ka liaere i roto i te awa o Tiraumea tae noa kite putahitanga o taua awa ote Mangaone, ka haere i roto i Mangaone tae noa ki Kaitiaki, ka maro atu i reira whaka te Rawhiti tae noa kite pukenga o Waitehoro, a tae noa ki te putahitanga kite awa o Ihuraua, kite wahi i timata ai. Wahi Rahui. 21 eka, kei te putahitanga o Ihuraua o Hoe, kua rahuitia mo Karanama, ko nga rohe kua whakapumautia kite mapi ite Whare Mapi i Poneke. Te Talcijva ki Wairarapa. Tupurupuru—3s,ooo pea nga eka. Ka timata te rohe ki Waihorohika kei te awa o Tauheru, ka haere i te awa o Tauheru whaka te Tonga tae noa ki Tamikiwaha, ka rere, a te Kiki kei te awa o Makahakaha, ka haere i te awa o Makahakaha mau rawa atu ko Mongahuia, ka rere ka ahu whaka te rawhiti, a Matangikaihau, Kahapahapa, Pukemangamanga, Parangiao, Te Parapara, Kourarau, ka rere atu i reira whaka te Auru. a Kakanui, ka rere atu i reira, a Maringiawai, keite take o te puke, ka haere i te take o nga puke, & te te Manga-o-te-whitau, Autokitoki, te Whakarai, Waikoko, Taumata Taurahingako, ka rere atu l reira ka ahu whs* kate rawhiti ki nga pari i raro o Hinewaka Te Poo te Rehunga, Te Manga ote Pohatu, Pariwhariki, kei nga hiwi o Maungaraki, te Whawhati Wahine, ka rere i te wai°o Mangoriki makere noa kite awa o Wainuiora, ka haere i roto i taua awa whaka te Raki, a te Horo, ka rere whaka te Auru, a Taurangi, Waipapa, Wai o te Rangi, te Ngutukoko] Awhenua, Waihanginangina, te Motu o te Topune, ka rere i Umu o te Rangi tae noa ki Waihorohika kei te awa o Tauheru, kite wahi i timata ai. Ko nga wahi enei kua rahuitia mo nga Maori i roto o enei rohe, kua oti hoki te whaitohu i runga i te whenua: 397 eka mo Wairua ma, kei te awa o Wainuiora. 103 eka mo Maika Purakau, kei Tauheru 495 eka mo Wiremu Kingi Te Hiakai kei Tauheru. '

50 eka mo Heneri Kingi, kei Tauheru. 100 eka mo Ngairo mo era atu, kei Tu» purupuru. 100 eka mo Te Kaninamu, kei Tauheru. 200 eka kei Makahakaha. Ko enei whenua rahui kua oti te whakapumau kite mapi, e takoto ana ile Whare Mapi i Poneke. Te Takiwa Jet Mahiri. 12,000 pea nga eka. Ka timata te rohe ki Wahatuara, ka rere whaka te Tonga i runga i te raina ruri a Pelichet, o te wahi wh<2»«a-i*Castle Point tae noa ki Manuriki i te-tfwa o Tiraumea, ka rere whaka te Auru i roto i te awa o Tiraumea, a le Makuri, ka haere i roto i te awa o Makuri whaka te Raki tae noa ki tetahi tumu, kite taha kite Hauauru o Wahatuara, ka maro tonu atu i reira, a Wahatuara, ka lutaki. Te Takiwa Id IVairarapa. Pihautea—slß pea nga eka. Ka timata nga rohe kite awa o Ruamahanga ki Manawawiri, ka tika tonu atu i reira whaka te Hauauru (kite ritenga ote kapehu) 249 ° 9' tae noa ki Wharehuata, ka whaka te auru tua Raki, a Puahi, ka maro atu i reira tae noa kite pito kite Hauauru ote repo o Waiapokopoko, ka tika tonu i roto i te repo (kite ritenga o te kapehu) 290 ° 30' tae noa kite Maire, ka rere i roto i te Maire tae noa ki te wai ote Kokoti ki tetahi pou kua oti te whaitohu, ka rere, a Whakapaua, ka rere whaka te Rawhiti (kite ritengao te kapehu) 27 ° ' ki tetahi pou i te Ruamahanga, ha haere i roto i te Ruamahanga, a te awa o Manawawiri, kite wahi i timata ai.