TE TIKANGA WHAKARARATA HOIHO A REARI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 2, 31 January 1859, Page 1

TE TIKANGA WHAKARARATA HOIHO A REARI.

Kua mea matou i tera " Karere" kia taia nga tikanga whakararata hoiho a Reari. Kua taia e ia tetahi pukapuka whakaatuatu i tana mahi whakararata hoiho, na, me kohikohi e matou i roto i tana pukapuka nga korero e manakohia pea e nga hoa langata Maori. Kua meatia ano ko te lino mea nai i roto i tana iriahi, be atawhai, he ata mahi marie i a ia. E toru enei nga mea nunui e ai ta Reari, ara, he whakaaro ki enei i lika ai tana mahi, i marie ai le lioiho ki a ia: ka titiro hoki ki ta te hoilio hanga ka kitea enei mea etoru. d. He mea rongo ano le hoilvo. ekore ia e turi e lulu ki nga hiahia ki nga mealanga a tona ariki, kite mea e mohiotia ana e ia, a kite mea hoki kaore e whanokelia te meatanga ki tona ngukau hoi bo. 2. E noho kuware ana te hoiho, kaore e mohio ki tona kaha, engari ma le mea kia whakapulaina katahi ka mohiotia e ia; a e rongo ano hoki ia i te hiahia o lona ariki, kaua hoki e akina kinotia. 5. Ma te ako ka laea te mea kia titiro wchikore am ia ki nga mea kaloa, ahakoa tino mea ki nga mea ia kaore e

v.hakamamae i a ia, ara, me he mea e meinga ana kia ala tiroiiro ki laua mea whakawehi, kia laimga ai ia ki tona ahua. Tera ano ole hoiho mea, ara, tona kaha, me era aiu mea ona, ole hoiho, i neke ake ari ia ito te langata tu. Otira, kahore ona ngakau- mahara pera me lo te tangata, kahore ona mohio kite tika kite he. Ka meaua ete langata kite ma hi ki le aha, kahore jai e raohio he tika ranei h-e he ranei kia mahia e ia, kahore hoki ia e mobio he iika ranei he he ranei la tona ariki i mea ai ki a ia. Me lie mea be ngakau langalu- tona, ekore e Whakapononga kite tongata. Me he mea i rile tona ngakau rnahara ki loua kaha, ka. haere lonu ia ki runga ki tana ake hia'bia ekore rawa ia e rongo kite langata* Ko telnei, na le Alua ia Lhauga, meaiia ana e Ia tona kaha he; pononga mahi i runga i la le tangnia i pai ai: he rongo lonu larja, kahore anarrapurapu, kahore ana whakaaroaro ki letikir kite he ranei oia lona ariki•meatunga.. Kua kite katoa pea nga fan gala 1 tem'i. Kile pera hoki letahi langata le ngakau nanakia e ahei ano le whakaoma i le hoiho, a hinga nod i te sigengc, male lonu iho, i runga ano i tona luara le langaia nans i whakaeke kino. Me he mea he ngakau tnusaia tona, he mohio ranei tona ki tona kaha, tera ranei iue pera, ekore ranei h ewbakataka i tona kai whakaeke, e mea ranei kia kaua e rukua kia eke, kei peratia ia, kei whakaovnakla k fi i male i le langaia, inahoki, kahore i rite to te langaia kaha ki tona. Otira, kahore ona mohio ki le he, na reira ie whakuaro ai kia tun ia. Ki le mea ka mealia letahi aha ranei e lino kino ana kite hoiho. aka inri ia no tona rangatira ano le he. Me he mea e matauria ana e te hoiho tona kaha, tera'ranei ia e nmu i nga hanga e herea nei ia ki ie kaaia kite parau? Lena e man ranei iie \va~ hi paraire i herea ai ia e tona rangatira ki le pcu? Otira, e kitea ana tana rongo, a no te mea peae kitea tonuiia ana, na reira ic miharctia ai ete langata; he pera hoki me le langata kuare e litiro nei kite kowhititanga o te m a ram a, ekore ia e mea, na te aha raiperaai? Ma te whakaako ano ka hot hokia litiro wehi-kore am ki nga mea katoa kaore nei e whakamamae i a ia. He ohonga aha tanei aha ranei no te hoiho ranei no te langata ranei ht take ano to laua ohonga. ile oho wehi to te hoiho, tena ano te lake mo tona wehi. Me he mea kei ona. whakaaro anake, e taea ano ie whakakore, me lukii hoki kia whai i la tona ngakau hoij ho, he ala lirotiro hoki la le hoiho hanfa i. i uiea katoa clu ke ana te ahua 7 e a'hun.

hou ana ki tana tiliro, kia mohioiia ai e ia, he mea kino ranei, he mea noa ranei. He poro rakau ranei, he lunia ranei kei le (aha 0 te huarahi, tena pea ki to te hoiho whakaaro, he kararehe nui e kupnpa ana, e mea ana ki le rere mai ki le hopu i a ia; er.gari, me he mea ka lukua kia haere atu kia lu ki le laha o laua mea, kia pa ano hoki tona ihu. kia ala tirohia marirelia e ia," heoiano, kua nmtu tona wehi: 11a, kite mea ka peratia lontilia ki era am mea, ka pera ano hoki le nmtungu, ara, ki nga mea kahore nei he kino, heoi nei ko tona ahua whakamalaku kau. Ka oii i a Tc R?ari le korero whaka&tualu. 1 nga likanga putake o tana ma hi, kaiahi ka korerotia te whakuhaerenga o tana niahi, nga meaianga nga ahaianga mo le hoiho "kuao, me nga'likanga rnahio tana v/hakararata ; hoiho. Ile timiahi ka kororotiae ia le whiiinga mai o te kuao hoiho i le koraha. llaere kite wahi haereriga hoiiio, ka laiawhio ite kahui, nie a ! .a haere marire ia, kaua hoki e lino lata atu, kei wehi, kei rere: ka mea ka ala whakatala lo haere, kite mea | ia ka maranga ake nga upoko ka ahua wehi, ; kaali te haere, waiho kia marie ano, kei rere ' wavve hoki i le mea kahore ano koe i lata . noa kite a aiu ki tau huarahi i mea ai koe. I A ka aia hoki e koe nga hoiho, kaua e wha- ! kahaehas ki nga ringaringa kaua e hamama | te waha, engari me ata whai atu, me waiho j te lmarahi i mea ai koe hei haerenga ma ra« J ton kia puare. Penei 11a lona kuarelangaj ki to mahi, ka ahei te whakaiapoko marire | e koe kite tokiari. j Muri iho ka korerotia e Reari le whakalapokoranga o te knao hoiho ki rolo ki tc tepara, ara, ki le whare hoiho. Me ata mahi marire 1 tenei, kaua e lurituri kaua e aha, kei tupaio te hoiho kei mea e anga mai ana jle kino ki a ia. Ko le likanga pui, me penei, me arahiteiahi hoiho rarata ki mua haere ai, a lapoko noa kite whare, ka here ai ki reira, muri iho ka haere ki muri 0 te kuao lu ai, iisaiia ano e tapoko noa alu. Ko te mea nui tenei, kia tupaio lonu le haere, ki le he to haere, heoiano kua maiaku le hoiho, katahi ka mea ki tc rere, ka whakaputaina i reira tana kaha, ki tana hoki he whakaora i a ia, he kahaki i a ia i | le male, penei pau ana nga haora erua i j le mea kua oti noa alu i rolo i nga minili koiahi te kau, me kaua to whakaoho; ko te he, nan ano, he niaumau mahi "kau, 110 tc mea hoki ekore ia e rere meheuiea kaore e whaia e koe, a he kuware rawa leria, le whai, ka pa tau e rite to tore ki tona, ko tenei, ka mahi koe ka aru 110 a, a muri iho mana ano elu noa iho. o»ekore ano ia e"

mea ki le rere alu me he mea kaore e meatia kinotia e koe. Kite mea kaore e hohoro tana kite i te huarahi, ka ahua tuawehi ki te to mo alu, kaua e whakaohongia, engari me karapoti, me nekeneke haere tekai whiu kia \vhaiii haere ai lona wahi luranga. Ko nga ringa kei maranga, me waiho lonu i ra ro, he patu hoki tei'a ki la te hoiho tiiiro: nohea hoki e mohio le hoiho kite alma oto te langata liuana, ki tana titiro pea. ka hapainga te ringa, he mea tena hei epa atu ki a w. E mea te hoiho kite hoki, haere koe ki niua tu ai, otiia kaua koe e oma ; kite mea ka puta, me karapoti marire ano; ki le mea ka penei to mahi, ekore e roa ka mohio te hoiho, ehara i te kino mona tan e mea ana, penei ka tukua koe kja lata am, a ka ahu te haere kite whare hoiho, he mea nana kei tino tata rawa koo, a lomo noa iho ki roio. Kua lomo ki le whare, hei reira ka arahina te hoiho rarata ki waho. Ko tona mohioianga luatahi tenei ki teaei mea kite hereherenga. Te mohio hoki ia, he mea pehea te tomonga atu he mea pehea ranei te putanga ki waho. Kia tupato kei noho he kuri, he pi he aha ranei ki roto kite whare hoiho, kei oho hoki le hoiho. Muri iho ka hoatu ieiahi kaanga,kia 15 kia 20 ranei miniti e nohoaiiakirololonakotahi,kia oti lana tiroliioi te whare, kia tain marie tona ngakau. Na, i te mea e kai ana iu i ana kaanga, hei reiraka ata lirohia e koe 'epai ole haata,ara, ole taura, ka whakaaro hoki kia pehea ranei to meaianga e tilca ai; taria hoki e mahi, kia tino oti i to whakaaro te likanga whakahaere. Hei te hiako kau tonu te haaia, ehara te ropi, kei nonoti hoki i tona ihu ina kukume ia. Kia pai le haala, kia rite lonu ano kite angaanga otc hoiho, kaua e lino kiki, a kaua hoki e korokoro rawa. Kaua rawa te taura ropi e vvhakanohoia kite hoi»T° I ? a . a ' ia » ki te kuao e whakararatia ana. He lini ke nga hoiho kua male i enei mea "eke ake pea ona ulu i to nga haata liiako katoa e herea ai uga kuao hoiho katoa o te ao. E kore rawa e pono te whakararata hoiho ki le mea ka herea kite ropi hei haata, ka kumea hoki e ia,na ,ka lupekepeke, a hinga noa iho ki raro, mate noa iho pea. Na, me koreroatue au le lake i penei ai; me he mea kei te ahi to ringa ka hohoro tonu vo takiri mai, ka ron-*o hoki koc i te mamae, waihoki ka rongo te hoiho i te mamae,i tepanga mearaneie ahua kino ana ki a ia, ka pena ano ona whakaaro. He. mea maro he mea taratara te ropi, e motu te kiri i lena mea; na, ka rongo te hoiho i te mamae, ka uiacanga tona upoko ka ku> kume, ko te kaha o tona kukume ko te tine kikitanga hoki t> te taura ki tona ihu, na* ka

rongo ia i le mamae, katahi ka wbakapulaina looa kaha ki le whakaora a ia ka male nei, no, hinga nou pea ki raroa ko wai lena langaia emea, me hinga me male lona hoiho, i le manawapa ona ki ana moni hei hoko i tetalii haata pai, ara, i temea hiako? Na, lera alu ano telahi mea kino: ekoi'e e rile le marie ole hoiho kua kukumefi lona haasa ahakoa kotahi ie kumenga, e kore rile le marie ki 10 le hoiho kaore ano kia kukunie ki lona haata. (Kei tnuri te roanga.J