Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 22, 31 December 1858, Page 1

Pahure haere ana nga ra me nga marama me nga tau, te ai ona wa taringa; nana tatou ka mangere ranei ka urupu ranei kite mahi, kahore ona mangere; hihiko tonu te rere o nga rangi, koia tenei ka taka nei kite buringa o te lau. Tenei hoki ka lukua ata te *' Karere" whakamuluuga o te tau nei kite kawe korero ki nga lwi Maori. Me aba ra be korero mana ? He boa tawhito tenei me* ak'e ka baere, ka pahure atu i a tatou; me pebea be poroporoaki ki a ia? He boa boo lenei meake ka tae mai; me pebea be wbakaiau karanga ki a ia ? £ Kaati bei poroporoaki ma tatou kite boa tawhito kite tau e wbakapahure atu nei, " Haere, niauria atu te rongo o te pai o to kino, o te pouri o te hari, o te tika o te be, o te matau o te kuware, o te tupo o teheke; mauria atu te rongo o nga mea i kitea e ou ra i roto i tou takiwa. Tena nga mata i ma* rama i o ra timatanga, Pakeha, Maori hoki, kua ngaro tenei, ekore e kitea arauri nei. Haere atu ra, e te tau nei, ki to wahi kia huia ki era atu tau kua riro atu i mua i a koe." Ko nga homaitanga a te tau ka \?hakapahemo nei, be taonga be ora ki etabi o tatou, a ki etabi, he mate he pouri ana i bomai ai. He whakatuatauranga ano tana i a

katoa, a be tokomaba pea o talou kua whaKawhiwbia kite mobio. Kaaii boki ra bel wbakaaro noa ake, tena pea he tokomaba o tatou kua wbai nntau i roto i te tau nei bei matauranga mo nga ra e lakoto ake nei. He wa mabi ano a te tan nei i homai ai ki a tatou, tona tini, bei nekenga ake mo latou kite pai me i ala wbai wbakaaro tatou kite ma hi; heoi, pahuienoa ake, te whai patama te ringarwga. J Homai ana boki ko nga rangi pai, ko nga ra paki ko nga ra ua, ko te wa wbakato ko te wa bauhake, a me he mea ka. aore i nui te whai bua, ehara i te tan le he; na taiou ano. Me i ata tupato eiahi o iatou ki nga homailanga a Te Alua ki a taiou i roto i te tau nei, kuaueke ake tenei be abua pai, kua wbiwlii ke ake ki nga mea pai.ara, me i whai ngakau wbakapai am, me i wbai nngannga kakama boki kite mabi. Heoi ra, e mea ana matou, he pai ano tetahi wahi o te *o"|° e _ mau,ia am e to tatou hoa, e te lan 1808. Ko tetahi pai, ko te lupu tonu ote arobao te langata Maori o tona boa Pakeha, 1 te mea ano ka. laungatia raua ka mobio tetabi ki tetahi. Tetahi pai boki ko eiahi o 0 matou hoa Maori kua kite i etabi wahi likanga 0 nga. Ture o Ingarani, a kua lupu ake le wbakaaro kia waiho aua ture tika hei kai arahi mo ratotu Kote wbakaaro tika tenei. a kia tangohia ra ano e te tokomaba ka lahi ka Jmea te porio o te kupu e meatia nei, hei lwi kotahi te Pakeha te Maori. Na te lau nei 1 wnakaiaiataia tetahi wahu Pma ana la Ngapubi, kihai i awangawanga kibai i ruarua; matakitaki ana raai nga lwi katoa o te motu nei ki tana whkaaranga i le kara ki Kororareka hei tohu mo tana whakaaro. Kua on tana: kite ana nga lwi i tana i wbakaaro ai bei pai mo nga lwi o Niu Tirani. Ko tana whakaaro ka tangobia boki e eiahi atu lwi; no raua iho ano boki tenei tikanga whai a nga iwi i tana. Nana te Whakapono 1 tango wawe, be muringa era am iwi. Nana«n»° Z° kl ' whak amatau wawe te kakari ki te Pakeha; kitea ana te be, na koia tenei ka whakina nuilia ka whakaaetia boki, koia, he ara be ano tera: lino puakina ana e ia, te ai be rapurapunga ote ngakau kite pono o tana kupu. _ Tetahi pai boki kua kitea ele tau ka pahemo nei, ko nga wbawbai a etabi 0 nga Iwi Maori kua mutu. Tenei te meinga ake ete ngakau, tena pea kua iro nga kai hapai i aua pakanga, kua whiwbi pea ki tetahi wahi matauranga: a muri nei ekore pea e pera te noboro kite hapai ite pu bei wbakaoti i a ratou wahi tautobetohe. Waibo ra me Hiiro. Tera am ano boki etabi tobu pai kua kitea 1 roio i te takiwa 0 to tatou boa 0 te tau

ka taka alu nei. Kei etahi wahi kua w h ringaringa nga tangata Maori ki le ma hi i etahi mea ma o raioir kai-whakaako. He pat tenei. Na tenet hoki i kitca ai kei te mahara ano etahi o o matou boa Maori ki nga pai o le whakaako, a kei le whakaae ano kia ma hi, kia hoaiu hoki i te moni, hei whakawhi whi i a ia ki laua mea pa i.# Tetahi atu pai e kitea una hei take baringa ngakau ma taloir ko to kai-waipiro a nga tangata Maori kua ili baere i rota i tenei lau. Ekore c meinga kuai p-ehia rawaiia tenei kino,—kahore; eirgari ki ta malou wbakaaro e ili baere ana, a he tokomaha boki o uga rangalira me nga kai-whakahaerc likanga kua aronui te wba* kaaro kite pehi. Tena hoki e whakaparngia la raiou mahi e le Kawanatanga, ko tana ano liuki tenei, he whakawhrwhi i a ratou ki nga likanga hei arai atu i tenei nanakia me era am kino hoki i laemai ki lenei whenua i le Pakeba. Kua kitea ano hoki i roto ite tau kapaluire neienckenekeakeana tetahi wabi nga likanga wbakaaro a etahi tangata Maori i runga i ta ratou ata filiro mai ki nga mahi a ogu Pakeha; kua ttipu-ake he mobio mana ki le ala kolrikobi i a te Pakeha mea pai hei tauiraianga mana, ki le whakarere i ana mea kikino; kei le wbainga hoki ki a te Pakeba taonga kua mobiobio ake tenei kite kowbiti i nga mea c kitea ona hua, ka waiho nga mea hubua-kore beoi nei ona likanga net wbakapehapeha kau noa ibo. sHeoi, mahara ana matou kua neke ake-ano letabi wahi te ahuao nga tangata Maori irotoi le tau, 1858 ; nana ka iti te nekenga ake, beoi, meinga ibo hei putake wbakaaro mao ratou boa, tena pea e neke tonu, taka be tau, mete taea ana tetahi wabi ake i runga i te buarahi o te pai ote maiauranga. Tetahi mea boki i kitea i roto i te tau nei be birioga ngakau no nga Iwi Maori ki le kimi likanga mana. Kimi ana i telabi buarahi lika, be konnkemike no te ara i baerea e nga tapuna.* I le wbakamataniatau etahi kite hanga likanga boa mana hei whakakapi i te wabi o te likanga Maori a raua. Kitea ana, i tenei tau i tenet tan, he he rawa laua rilenga tawhilo, mete torutoru baere ona kai bapai. Kimi ana t te buarahi lika; koliu ke ake elahi, me pebea hoki ir ana i te wbenua taubou kaore nei kia lakahia ete waewae. Wawala noa elahi o nga iioa ki Waikalo kia pokaia he ara mana, te kitca hoki tona mutunga, kuhu noa ki roto ki le ururua. Kei le mahara matou tena ia e kite, tena ia e whakaae, heoi ano le buarahi lika mana ma te Maori, ko tenei e karangalia nei kia baere tahi raua ko tona boa Pakeba. Tena hoki *.wbakaae, heoi ano le ora raouu, ko te noho marie iho ki raro i

te wbakamanimaru o to Ingarani kara, o lo Ingarani Tore boku Hoei, e roea ana ma ton, ko ta te tokomaha, be rap a pono a he pai ano te kimihia ana e ia ehara i te kino .no konei ka tika kia puta te whakapai mona' *E pai ana kia manana ake nga roata kia tirotiro nga karu, penei e kite te tangata i telabi wahi o te pono, teiia ko te tangata ka moe ona kanobi i te mangere noa ilio, ekore tena e kite roea mana. |V Ka tahuri atu tenei te tuara kite wa ka mahue atu kimuri, ka hangai te liiiro ki nga wa e takoto mai kite aroaro. Ka oii kit« tangata haere atu, kl te laa lawhito, ka anga te kanobi kite tangata haere mai kite tau bou. Waibo me wbakatau atu te manuhii i: karangatia te tan e haere mai nei,a 1859. "Haere mai, te maauhiri mata bou, mauiia mai o mararaa, o ra, o buora, bei wa kiuribanga hei wa mabinga ma matou i tepai, bei wa whawliaUanga bei wa laminga ma matou ite kino. E kore e kitea tau mauranga mai; e kore e mohiotia nga pai nga kino e kitea e te kanol.i i roto i 6u ra, e kore e matauria kowai e kite i toil mulunga. Ko tenei. heoi ra, baere mai 1" Ta te Pakeha. ko te "Karere Maori" te owba atu nei ki ona boa, ie mea atu net "Km nui te pai mete ora ki nga boa i rota i tenei Tau Hou."