HAERENGA

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 4, Issue 60, 10 April 1851, Page 3

HAERENGA

O te Tino-Kawana o Niu Tireni i Akarana, ki Taranaki, ma Rotorua, ma Taupo, mete Tai-Tuauru, ite Raumati o 1849 —50. [He roanga no tera kua taia.] Hatirei te 29 o Tihema. —Alio te tikaka o tenei ra. I kawea mai e nga tangata Maori ctahi parera, mete pukeko, he inea mahaiiga na ratou. I muri o te kai ata, ka haerere matou ja, taka noa kite tahi o nga haora, ko reira hoki kai ai. I matakitaki matou i te iriiringa o tetahi tino koroheke—a Te Ngahue. Kwaru pea te kau tan o tenei kanmatua; kua tnrororotia, c tu tata ana kite hekenga. Kua roa ia e rapu ana i nga tikanga o te whakapono, na te _korohek«t.i»6». "" lo lumr,»!.},mj.i hold, i kore ai e whiwhi waive kite luatauranga o era mea nui. I akona ia e te kai-whakaako tangata Maori; kihai ia u ana i hohoro, me aha hoki i tona koroheketanga. Ko nga take o te whakapono ia, i matauria c ia; teua ko te katikihama me era otu mea, kihai i taea e if, Na te mea he nui te hiahia o te kaunntua ra ratou ko nga whanaunga kia iriiria ia —na to mea hoki kua tata ia ki tana hekenga, ka whakaac a Te Ilapimaiia kia iriiria wawetia. He mea kauhoa mai a Te Ngahue e ona whanaunga ki roto kite whare karakia, a, waiho ana ki raro kite wahi i tohutohungia cTe Hapimana. Titiro whakalau nna nga whanaunga ki tana koeke, i te nohoanga ai kite whare. Ahakoa kua whewhengi nga inata, kua hina te npoko, kahua rangatira tnnu aTe Ngahue; he pai ke aim pea tona i te taitninarikitauga. He meaaroha te kitcnga atu ite tangata i auga kite tana i mua ai—i rere H mua kite whakaka —i palu kino i nga hoa riri, i kai h )ki i a ratou kikokiko—

he mea aroha i te kitcnga i te tangata pcra e anga mai ana ki a te Karaiii; c rapu ana i te orauga mo tona wairua. Ko tona hoa wahiue i reira e noho ana, i tona tahi, ko ana whanaunga kite karapoti i a ia, ko ia ki waenganr.i takoto ai. Ka inutii te itiiri, ka kurero te Minita ki a ia, ratou ko nga hoa. Ka niutu nga kauwhau ka ringaringa a te Kawana ki a ia, a Te Hapimana hoki, me era alu tangata. Hipokia ana ano ki tana topimi, ki tana kai. taka, ka amohia c nga tangata ka whakahokia ki tona whare, pera mete kiwcnga mai ra ki te whare karakia, Ka niutu te kai awaleaka tukua nga whare, ka anga whaka-ftotomahana. Poroporoaki ana ki to matou hoapai, ki a Te Hapimana, ka hncre ; no tana aliialii ka tac ia ki Te Ngae, i ma tetahi atu ara. Ko Te Tarata te ingoa o te tino puia o taua wahi, e tu tata, ana ki reira te ara. Ka haerc alu i Tarawera, ka taka kite wahi ana kua oti rate mciiiga atu, he tacnga tcra ki Kolomahana, ka whakaarahia nga whare, ka haerere matou kite matakitaki i nga mea o taua wahi. K mahaua ana nga wai o tenei rolo, no reira tona ingoa. Kei raro riro tenei roto, he maunga kci nga taha, c titi lonu aua nga kahiwi o etahi o aua puke. I te taha inarangai he whatua, he awa to reira, e anga ana ki Tarawera ; ko te takiwa ia o nga rolo erua. Kahore i pai te ahua o tenei roto i te tirohanga atu, knhwc kau he rakau o nga puke c tu ana i tona taha, moremore ana ; he kahikatoa papaku nei te otaota o aua puke ; engari kei te wharua, kite taha hoki o nga puia. K tupuria ana a waeuga o taua roto c te wai me era atu tarn repo ; nui atu te parera, te inatapa, te tic- : weia, te torea, mete pukeko. Mete pipipi nei te rahi o te pukeko ; ko nga wac mete ngutu i

; whero ; ko nga huruhuru ote tuara i mangu . i tun mangu te iimn, ki> te taha raro ote kuniton, mete kopn i ma. R wliakawhanau ana ,enei maim kite taha roto, ite wi, me eta otaota. Na to inea e rahuitia ana, ka tini ke nga mauu o tana wahi, na reira ano hoki i rarata ai. He kotore te oncouc o te talia marangai-ma tonga; hekokowai he \va wai-arikikautaua wahi ; e puta tonu ana te puia iaua wai. He whare i tenei talia o te rolo, otira kua niahue ana whare i te wahi i tae alii matoii, na nga manu i ma« line ai. Erua nga wahi moutere i tenei wahi; ko Fnkiiia tetahi, ko Puai tetahi, He whare punt kei ana inontere, he waiariki hoki kei rcira. No te otinga o nga teneti te malii, ka " tahurihiiri matou ki teliro'tiroV "Ko tetiiatahi o nga mea i kitea, ko te waiariki i lmaina nei, ko Te Tarata, tata pu hoki a matou whare ki tenei wai. Ekore rawa e taea te korero atu nga painga o tenei wai, katiore kau he kupu hei wliakapuaki mo te alma pai rawa o tera mea, ano, heaha ra u ana ! Kua puta nga korero o te hunga haere i mua ake i a matou, ino tera roto miharo, mo ltotomahana. Kihai ano pea i ata tirohia e taua hunga, inahoki te kahua. Te rcrcnga ake o taua wai cwaru pea te kau putu, he pari ite taha tua ; he tini ke nga hopua. Ko te wai ote mea i runga rawa, i tino, wera, a, ka tua wcra etahi tae noa kite mea i raro rawa, inatao ana tera. Ko ngataki-

wa i waenga n»i o nga wai, koma tonu, no nga roiigoa i roto i ana wai ; ko te alma o taua mca ma mete kotakota tio, tolieroa noa e taliuna nei kite ahi. Ka purena tc hupua tuatahi, ka heke iho ki tetahi, a, ka heke iho nga wai o tera kite mea i raro atii; he pera tonu; a, tae noa kite wai whakamutuiiga. Te hohonu o aua hopua ewatu putu, ko ehinu kotalii te kau ma ono iuihi; ko re mea ia, ekore e kitea te takere o aua wai, c pouri ana hoki. Ua waiho he mea i te lakiiva o aua wai, ekore e roa ka ngaro i te mea mea kua meinga alii ra. Kotahi pareta i waiho i reira, kihai maha rawanga ra, ka ngaro noa nga huruliuru i taua mea ma, kahore kau te nianii i kitea, i ngaro pu itc mea o taua wai. Kahore i riro mai ta matou mea whakamatamatau i te kalia ote wera mo ia wai, mo ia wai; i pouri matou mo te waraivare ki taua mea. Ito haererenga i konui, ka kitea tetahi inoki tamariki, lie raupo, ngaro noa i te mea ma o taua wai. 1 kitea hoki he owhanga torea, i raro atu o nga wai e rererere ra, cloru nga luia o roto, kopurepure ana, ko te rarahi, nckeneke atu i le liua kukupa. Hoha rawa ake matou i te tirohanga i Te Tarata kua tuku te pouri, ka haere, ka po. Ko te kaukauranga i nga waiariki ka takoto; oliia. kihai i paraugia wawetia i le turituri o nga tangata, e pohutu ana i nga ngawlia i te roa o te po.