RETA TUKU MAI KI TE ETITA.

Huia Tangata Kotahi, Volume 2, Issue 46, 12 January 1895, Page 3

RETA TUKU MAI KI TE ETITA.

E kore e tau kite Etita te he o nga korero e tukua ana mai kia taia kite pepa nei. ETITA 0 HUIA. Kaiti Kihipane, Hanuere 1, 1895. Kite Etita o Huia. Mau e tuku atu ten a reta kia Huia hei tvhakamarnma atu naku i nga kupu a te Honore Pika te Atahiko a o te I'aremata Maori onga motu e rua nei i puta nei i i te Aama 44 o Huia. Kia Mohi Atahikoia HonorePika. E taku hoa mahi tenu koe, kua kite iho' au i to whakamarama mo taku patai i tuku atu ai au kia Huia, kani i te markma, kotahi U> Hui a te mamona i mamma i au ko te 6 onga ra o Aperira o ia tau o in tau, na ko Pe| uera he tun:, a Hui hou tenei na Ngapuhi na Waikato me nga Hunga tapu o te takiwa kite taiwhakararo, na konei i rururaru ai matau nga motnona e karangatia ana ki aua Hui e rua a te Hungatapu, Pepuere ko te Hui kite kawakawa Pewhairangi ko te 7 Maehe ko tera Hui a tatou, i to matau hokinga mai i te Hui a te momona o te kawakawa no te 6 Aperira kote Hui ki Tamaki kaore, ka mahne atu tera Hui a tatau, ka haere ano matau nga momona ki tera Hui a matau koia te rarurarn o aua Hui. Heoi ka tae ahau ki taua Hui a tatau i Rotorua, a hei reira ata whakaa.o ai au mo te Hui ki Ta:naki a te Ha ii. Mo te Perehi a te kotahi?anga i wnakaturiu e au i te aroaro o te Hui e tika ana to kwpu mo tera, kaore he raru raru o tera i au a kaore ano au i niohio he aha te take i roa ai tera taonga i whakaotia nei e te komiti whakahaere mo taua Perehi ka rua aku reta patai atu kia 'H. P. Tunuiarangi kite take i roA ai, a tona reta mai he raruraru no Tamahau kite whakahaere i nga raruraru o te Wira a tona Tuakaann a tuna Iramutu hoki. Heoi taku mohiy mo tenei kei te watea ahau i tenei raruraru. Heoi Na tohoa Na H P. Ihatahoro P.K.

Heretaunga, . Hanuere 8. 1595. I Tena koutou ete Iwi. I rongo ahau ka tu he hui ma koutou a te Hatarei md te perehi. He nui aku moni mete tainia e pau ana i ahau terapu, kia mohio kite perehi e iti ana te utu, a e pai ana hoki. He nui te taima i pau i nga tan'gata o Ahitereria (Aub ralia) he ui mai ki ahan, mo te taima e pira.igi ai ahau kia tukua mai te perehi. E mohio ana ahau e pau ana ia koutou £l5O pauna i te tan. a e toru tekau mo e tuunga ote Tari ki Heretaunga kua mohio ahau inaianei ki te utu o te per hi kua tukua mai ki au' te utu, kote utu e mohio nei ahau £260 pauna, ko e perehi kua pai nga pepa nga tuea katoa. E mohio ana ahau ka riro mai ia koutou e £2OO pauna ite tau, A e mohi ana hoki ahau ka kaha noatu te perehi kite perehi i nga pepa e rua mano kote utu mo te pepa kotahi e toru kapa. Aki te moni ranei e nui atii ana. Mene-" mea ka riro nga pepa nei mote 3 kapa i te mea kotahi, ka riro mai i te tau £I,BOO pauna. a e mohio ana ahau ka tae pea, kite £3OO pauna i te tau mo te tukutukunga i nga panui a nga tangata, a e mohio ana ahau mehemea kite tu ta koutou perehi, ka riro ma koutou e nmhi nga mahi katoa o Heret: unga nei. Notemea kotiga moni nui rawa atu e riro ana i te perehi kei Heretaunga inaianei, e riro mai ana mote j«?rehitanga i te Huia nei. A e mohio ana ahau inaianei k . kaha noatu te perehi kite kimi mahi manga tamar ki maori kotahi tekau, mehemea ka kore e nui nga moni, he aha te kore ai tetahi tangata e whiwhi ana, e homai i taua uioni me eniea hoki ka homai' e ia tau.: moni, ka riro ia ia tekau pauna monga rau katoa o taua moni,ka riro i te tangata na ana te moni. He Mi kete, a katahi ka inihua ai e ngii tangata ote perehi taua perehi,tira taua moni, mo te wera rawa ake o te perehi ka ki ha noatu taua tangata kits tango mai i taua moni. Titiro kite pai mehemea ka whiwhi mahi nga tamariki maori. Kaore i nga tamariki kaore ano i te kura 1 ehgari inga mea kua mutu te kura a kua moltio kinga mahi e ora nei nga pakeha. Mehemea hoki kaore he moni. a he oranga monga wahine, tamariki wahine, he aha te pai, a te oranga hoki e puta mai i nga tamariki maori nei, kaore nei he moni, a he oranga mongM wahine, kaore he mahi ma ratou, heoi ano he haereere anake, ka mutu inaianei aku korero mote perehi nei. Engari ka korero ahau.mo Kepa. He pai rawa n e tuhi tuhi tetahi ei te maori. a hei tetahi taha, mo te reo pakeha. He pai rawa me perehi he korero pakeha. No te ; mea kia mohio ai nga pakeha e penei ana nga korero a nga maori. Eki jna hoki nga maori he kawanatanga kino tenei, he aha tepai ote korero n ;a iho, a kaore e ana kinga jntkeh* te korero a nga ms ori? Me jierehi hei te pafcetta, kia mohio ai nga tangata katoa i krtiei a tae atu hoki ki .era motu kinga mea e korero nei, a kia kite ai ratou, he t>ka-> ranei h ko itou korero, he he ranei, me tuku ki ingarangi e ouo rau pea nui atu ranei kape, a he nui hoki e tuku ki eti.hi wahi, aha koa hui hui koutou, he aha te pai ote nei, kia rite ra auo te painga o nga tangata ote motu nei ka pai iu.< E pir ngi ana ahau inaianei me timata tonu te perehi inrianei a me mahi tonu i runga i te pai i te rangimarifc hoki, mehemea ka pai .ta koutou mahi ka kite koutou, koina to koutou hoa pai rawa ko te Nupepa. He

penfft kfttoit nga roahi e fnahia ana e .nga komiti nui i etahi kainga. E rite #na hoki ki tetirna, kaore e wera ana, a kaore hoki he manmoa o roto, hei hi'ri, ,»ngari- raehemeaici '<j t p6 riiamaoatena ka kite; 4tejk;« ha.mei ngjj. m*bi ■ P roto b ana hui, e rite, ana tenei pepa kite manr.ii oh, e whakvikaha; ;nei,i. te Tima'Tj ia huri. Irongohokiahau kia Kapene Rata he pai ra*ra me hui hui, koutou nga maori kinga pakeha, ko te pirangi onga .tamariki maori kia noho tonu ratou, a ka rite kinga nohoanga pakeha. E kaha rawa_ ana taku tonoatu kia koutou kia mohio kinga Tamariki kia whiwhi mahi ai ratou, a ka ntohio ai kinga ritnnga pakeha. ka ki nhau ka kaha noatu ahau kite awhina in koutou. E pirangi ana ahau iriaianei kin ■« tamariki mohio, an kinga tamariki kua mutu te kura kia torn nga t' uiariki, kotahi kiatahuriki te a ko kite mahi kooti, ko tetahi me haere ki l te mahi a (Joneß) Teone, kite ako kite mahi parakithete, a ko tetahi kia Watawete (NVaterworth). E mohio ann ahau ka pa' ke atu nga Tamariki maori i nga He tere ke atu he mohio ke atu, Ingari ia n:e tiaki ano, kia mohio enei, a katahi ratou ka ako i etahi kia mohio ai ; nga tamariki katoa o te koroni nei. E pan ana ia koutou i Heretaunga nei e £20,000 pa una i te ta;>. Mehemea kao.e i tahuri kite Kairama, kaore e pau penei te nui o nga moni, a mehemea i temahi koutou ikonei pea i etahi waahi ke atu ranei,ka riro ke mai enei moni ia koutou. E pau ana pea ia koutou kite kairama e £BOOO, a e pau «na hoki kinga mea iti iho e £4OOO a e riro ana i nga pakeha 'mahi o Huia. e £l5O pauna engari ia mehemea i timata etahi onga maori kite mahi toa a i etahi men noahi ranei katahi kapai. ka kahuri ano. nga manri ki te hokohoko kinga maori. He aha i kore ai nga maori e timata i enei mahi katoa? Mehemea ka kore e mahia enei mahi, a tai hoa ka kore o koutou whenua ia koutou i te kore moni, a ka mahi kout tu ma nga pakeha. Hei konei.mutu ai He tangata mahi ahau mo te oranga onga Maori. J. J. Jones. Ka kaha ah u kite kimi tangata htl ho kohoko i nga pepa i Akarana Poneke Kihipana Inga waahi katoa o Nui T'reni. Waim;rania, Oketopa 16, 1894. Ki tp iiitita o te Huia. He kupu \ hakatauki kotahi taku tauhiku ko pnnaruku te tokonta, titia atu te tauhiku nei kite ngutu o Huia mana e tuha atu ki nga wahangae wha o Aotea• roa m te Waipounainu. tai rawhiti. tai hauauiu, te tonga te tuaraki, hei titiro iho ma nga hoa amha i roto i te Ariki te tauhiku nei. hj« uroha hemihi hetangi n i nga Peka o te komiti o Hine| are e noho ana ki Waimarama te Apiti kai rakau Pourerere E tia riei e te merna o te tai tuaraki e whakahuatia nei tona ingoa ko Uoi.e Heke, koi« tenei nga ku| n, he nui to matau whakamotmiti mo ana kupu e whakahaere nei l te ora

mo tatnu mo te iwi maori. e hoa ma ki ta matau na titiro iho ki ana kupu e panuitia nei e' Huin ka re } e o-i-nga mo to iwi maori i mahne i a Hone Heice te whakahaere kati tena, e Hone Heke. kia ora ton koe ma te Atu-* koe e tiaki u hoki W t©, tika mete porrt mana hoki koe e whaka kaha, mo nga kupu » e vhaka haerea nei e koe, i na te •oriori nei fB tipiveHekeka tipu koe hei tangata k ruru e koe i to kete tuanri he' a mo; ga mahau ki tePutak* o nga korero e, whakarewa in ra ki runga te pakehiwi he hiki tanga h;hapai nga he a monga hearew i he tauira-) kati i konei; kati pea emanu nga kupu nei kai tai tiiaha o ngutu kite mau ha ere. Kia ora katoa tatou e hoa ma i roto i te Anki. Na ngapeka o te komiti o Hinepare. e nono nei i tetaku tai kua whakahuatia i runga ake nei. Otak ; , Oketopa 29, 1894 Kite Etita o te Huia TVna koe utaina atu aku korero ki to tatou nupepa koia nei nga korero, kttn Pa.iitia te ture kooti whenua maori i tenei Paremata, ko taua ture he raiipatu katoa i o tatou whenua, e hara tenei i te ingoa tika nio tenei ture, he whakawai tenei ingoa, te ingoa tika. iure muru whenua. r»upatu ranei, kua noho noa iho tatou kua taurekareke tatou ka tahi •eiwi kohurn, tinihanga he Pakeha he Parani i a tatou kei mur<. K ki ana te fhakaae katoa nga inaoii o te tuirawiti ki ana korero no reira i kaha ai te Paremata kite Pahi i tenei ture, he ui tenei n;iku i whea a Wi Pere, te tu tahi ai kite korero ki aun maori kia kaua e whakarongo ki ana korero, e noho mema ana hoki a Wi Pere i taua takiwa. Aleueroea i whal haere a Wi, i te Pi rim i a raua ko te tanguta whanoke nei Tima Kara whakatupato ai ki nga iwi maori kuare kia kaua hei whakaronuo i nga whakawai aua tansata, penei kua kore te Pirimia * kaha kite korero i enei korero kite Paremata. Heui atu tenei me p®whea he mahi ma tatou ? Koi nei taku, me mutu katoa te whacgai i ng* kooti whenua, tetahi me mutu rawa, kau a e hoatu nga whenua kite kawanat<tn>_a kite murua, kaua e hoatu, me katirawa, ko te ture mo te Pakeha nui rawa te Pai te ngawari ina haki r-aore e kaha te ture kite tango i nga whenua, Pakeha e rima rau. e *ha tekau te nui, monga whenua hoki iho te pai kotahi mano, monga whenua kino e rua mano, na koo tatou whenua i murua katoatia. Na e T ma Kara, n i vawa to kino kore rawn o whakaaro kit:> iwi maori k:> tenei me w.i kakore tenei ture a tenei tau e haere ake nei ko tenei, ture he tango i te mana o Kuini Wikitoria, i runga ia matou, i nga maori, ki nga iwi maori kite tae atu o tatou mema maori. ki a koutou me wh. kiirnnpi koutou. kaua koutoue whakarongo kite kawanatanga, tenei ano tetahi kupu mehemea ka hiahia te kawanatanga kite whaka tu komiti, hei w&akaha&re i te -ture kmo nei, me kaua rawa e whaka a e tetahi, a etahi maori ranei ki taua komiti. Tenei ano etahi korero, mo nga mema, me haere koutou kite korero i nga i«'i maori o te motu nei. ki a kaua rawa e tuku i o rat on whenua kite kawanatanga

kua kite au inea korero « Wi Pere. i te Paremata, koia t.onu te memn i muri i te Pirimia, kaor® i 4 i korero ki. runga kite Pire kino kua pa hi nei e run tonu ana kupu. e whnkapai an* ki tetahi taha o taua Pire. I Pau katoa ana korero ki • ki taua Pire titiro iho. au ki.tana Pire kaore he matauranga o roto. Te he 0 tana Pire he.Pehi i nga Pukeh.i he haiiai i nga maori, e kore e whakaa tia e te kawanauinga. E kore e Pau ia an te korer* kite reta. E tono ana i a kia homai he mana ki tig: maori ete kuwanatanga taku whaka utu atu. kei nga maori anon rat u mana ki o ratou whenua kaore he mana 0 te kawanatanga. He rereka ta te kawanatang:> mahi he whakaora i nga Pakeha kore whenua. Kua hoha au kite tuhituhi, ki a tae mai a Wi Pere ki konei ka w'lakapaua ai nga korero kia a. Heoi kua kite au i nga korero a Tiaii Kara koi nei ana korero rua uru te Pi to angiangi ote Weeti, a tene tau e haeie ake nei nie tuku katoa nga whenua maori k raro ite tuana.o te kaitiaki a te ka-. wanatanga j enei me Taranaki. Heoi tei:a koutou Na to koutou ho.t Tiapo te Kawana. Korongata, He eteina 10, 1894. Ehoa ete Etita tena koe Te mahi na 1 nga mahi 1110 le iwi, tenei ka tukua atu tetahi whakamiharo whakapai 1110 tetahi hui i tu ki Tikokino i nga ra whakamutunga o Akuhata nei te o taua hui he mahi kite Atua kia tika ai tenei kupu e ki nei te karaipiture. kei whakamenemenga kia whakahauhau ai t<<tahi i tetahi, henui nga mahi pai katoa i mahia i taua hui he mahi anuke mo te atua, kia mahara nga ngakau mahara kia kuare nga ngakau kuare kite ranui ate atua meu iti nei ,e tve ma. Ko taua hui na te mo* inona i awhinatia te hui e Tuhoe, ara i whangainga kite kai, he rite tonu te whiu kai i te aia i te tina i te aliiahi i waenga nai pi: ka kite nga kai katoa i taua hui toewa paiaoa purini keke pihikete kai kori kau hipi poaka Ituahua manu pipipi kuihi heihei. ehoa ma kaahi ano ka kitea te nei purini te inamaku nui atu te pai i nga kai katoa. kaua nga iigah-re uiamaku e tepea, waiho mo nga ranui.te paua te ki.ia te pupu, kore rawa e papaku te whiu o te kai, tae noa kite kai i pakar <ai taua hui,karawera to hanga e Tuhoe, ko te ngeru tenei a tuhoe, mo te hari kai. He aha he kai ma taka hui he kuihi he kuihi he heihei he heihei te kai whakaatu i te a\.atea e tekeko, haramai ai to tangata ko Wi mutu mete mea te taiaha ka whatiwhati ia i roti> 1 nga ringa tare a. a nga karu i waho, te arero i raro i te kauae, ka puta mai ai oha wahine ko Whaitiri o te rangi,me te niokai kaha me te mea nga karu ko te putattg v mai o te marama i te pae piriaha te arero i td taringa mete me» te patu paraoa ka ko inuku:i.ukuai roto i nga ringa tuetie kakahu e horaia ana, aue tena to hanga e Tuhoe moumou tangata moumou Wonga iri te po, ka mihi ake ra ki nga mahi a nga. kaumatua kua ngaro atu <i te po. he rawe ano nga mahi a te kikokiko.Heoi nga kupu a to niokai Akepa Maki.

K.i te Etita 6 Huia. Pamiitia k(> te 17 Noemt 1894 i mate a u Makoua r te'Raiigi, i mate in ki Waiamaraiiia ka 14, ona tau he tuniaii aroha naku, ko taku tenei mona. 1 »ku aroha ra e hika 'kia koe e wawae ake atia, he aroha te parau kite haouoii atu he nianu haere ia l kariro pu.o u koe ka waiho manuka an ka apoaku tuahara e. Ko tona whakapapa tettei kote Aom ta rah i, ko Ron go tua ipu reora ko te Ikaraeroa ko Tuniapuhiarangi, ko Hikutoa, ko te Hnuto tara, ko te Nohahgatahi, ko Makona ite rangi, ko Hinekohea, ko te Rangikoianake, ko lhaka, ko Wi Kangirangi, ko Makona ite raujxi ko in ttmei toku whtiktipapa e oku tuakana,. eok taina i runga i o tatou niotu e rna. Heoi na to koutoii hoa Wt Ranoiuaxgi.