AOTEA

Hawera Star, Volume XLVIII, 5 January 1929, Page 6

AOTEA

Te Hoenga Tua Tom 0 Aotea. NA OBIWA TAHUPOTIKI H ADD ON, ETITA MAORI. He Ihu Kuri, lie tangata Mere. Kua whakatutu te ihu o Aetea ia te hongi i te kakara kau puhi mai o nga marae maha o te motu e u atu ai ara, kite tuna haere i tana hakaru koiero o tenei tau kua horia kite tobu ote 1929. Ko te Takir.au o te mararna nei ara, ko te Rahoroi, te whitu <> nga ra ka whak-a-puita atu to kouton- waka i ;te puaha- o fee Awa-roa-o-pikopiko-i-whiti, kawhaka moiri atu i runga i nga ngaru kua amo q be moana uri, i Ruaki-pouri te whare o Tangaroa, i wkaka ivakoa e Ruatapu i te ikinga i te wairenga-. Koia te iuki waka a te kai kau tu, A kea a-no, A kea a-no, Tukua at te kai, Ma te Taikauauru, A-kea-ano, Ko VVaitotara ki Parininiki, El lioromi nei, Ki te rima mano, 0 Muru Raupatu, A Maui Pomare, O Waitotara Ki Parininiki, Au-e Au-e tata-ri-roa, Taukiri-au-e, ke ara e te iwi, ke wkaka koa. koa, ke wkaka ara ara koki i 1 a ta-tou kei .tunewka o tatou, kanoki, ki nga painga kua oti te wkaka tutuki e to tatou karanga maka, e PomaTe raua ko Te Kooti me to raua kawanatanga. No konei mo raua te honore, m-ihi wkakawkatai, kia nui, noa atu. HE EEO TTJTEI NA AO TEA TE MAORI KIA TUPATO He wkaka-aronga ake ki to tatou akua. Kei ugaro ki rote ki nga wkakaranunga a nga iwi o te Ao e lieke mai nei id totatou Motu. Ara, lie tiro hanga ake ki to tatou wkenua matua, ki Hawaiki. Kua tata nei kite ngaro to ratou maori tanga te peeki e nga akua tangata katoa o te. Ao. Irunga ite tai kaha ote haere o nga wakine kite moe-moe i nga iwi ke. He kore tane, ana pea, u a ratou i kuri ai ki taua akua. Ina koki ra, ko nga momo tangata e nolio mai ra i Hawaiki. Tiapanee 125,368 Piripino ... 39,608 Pakeka-o America, Ingarangi, me Tiamana .... 34,272 Poriki 26,792 Tainamana 24,522 Hawaiki Maori 21,271 Hawaiki-kiri-tea 13,134 Hawaiki Tainamana 7,816 Poto Riko 6,343 Paniora 1,939 Eteki Atu 215 Hui Katoa 307,100

Titiro atu he nui nga rarau kei te pa ki nga Iwi tuturu ake o Hawaiki, i te ranunga o ho raton Toto, mete riro o ho raton mana. Nana nei o tatou tupuna i arahi mai i runga i te Moana-nui-a-Kiwa, e Keia nei, ko Hawaiki nui, Hawaiki roa, Hawaiki pamamao, ko te hono i wairua. Heoi me huri o tatou whakaaro, kei uru ki roto ke era rarunga e peehia mai ra i runga i Hawaiki. Ko te mea mana hei arai atu tera alma tanga, ma te whakaaro tika, ma te whakaaro aroha. a o tatou wahine. Kia Kaua ratou e riro i nga whakawainga, i nga hia-liia tanga a nga Tainamana, nga Hintu, me nga Tarara. E kite ana. lioki a Aotea i te tino torere o etehi o nga wahine o Nui-Tirini, Pakeha, Maori, ki tenei ahua. Haunga te Pakeha ki te Maori. Kua taina kua taukana ratou. i runga i te oati whakakotahi tanga a nga matua i roto i te Tiriti-o-Waitangi. I puta te kupu a te tehi Pakeha a Kanara Arani Pere, M.P. (Col. Allen Bell, M.P.), he mema Pakeha no Ngapuhi. I mea ia; “Kei waenganui i te Pakeha mete Maori te tehi here-toto e kore e taea te wewete.” No reira ko tana kupu e tuatoko ana i te oati a o tatou matua. I tukuna ai tenei motu, mete tangata, ma nga mana o Ingarangi e tiaki. Enga Iwi whakaakona, tolm-tohu ngia, a kautou wahine, kia kaua e riri i nga Iwi Kore nei i herea i roto i tenei oati a o tatou matua nana nei to Tiriti i Haina. KONGO AITUA. He rotago tae mai kia Aotea no tetehi aituai i pa ki etehi Maori toko. whitu i tahuritia e torartoru moto rore, kite kopikonga i te 'heke tanga i te puke i Tawera, i waeuga nui o Turanga me fce Wairoa- Ki te lui ko aua tamgata no ngartiawa ki whakatane e hacre ana kii

te kui kaaki ringatu i nukaka toko xua o aua tangata -i mate kemo rawa ara koTuta Ta-hawera mo Wiki Matnaiapopo. Ivoi Ngairo Aniita me Rang! Tam ate me Witexia ko nga makunga o enei me nga iwi o nga tinama i maru. I tamia ki raro i te rore. Ko eteki i -pahure na era i wkakaatu kite takuta mete Pirihimana o T manga no te taemga mai ka kariai kite Hopirea i Turomga takoto ai ki wkakawakia koki to take i mate ai.

He maka nga aitua i pa taki ki nga Maori me nga pakeka i tenei kirikimet© aitua mate i te motoi ka, pairemo koki kite wai. Kua taumaka rawa, i naiianei te whin a te turei i nga tangata kaurangi wkakakaero moto ka i to mea na te kaurangi te nuinga o. aua aitua. I wkiua. teteki tangata i Batmutama kite tekau pauna mete wliakakora i tona radkana wkakakaere moto ka i aia e kaurangi ana. No. konei kia tupato tana te Maori wMwki moto ka moto paika kei wkiua © to ture mote haere kaurangi i runga i ©nei akua waka.

Ka nui te pouri o Aotea mete Aroka hoki ki nga wkanau me nga wkanaunga o te kunga i pamgia © te aitua i roto i tenei kirikimete, me tenei tau kou. No konei ma to tatou Matua, nui i te Rangi kaore nei aia i parangia e moe koutou e wkaka maria, mam e whakamaxaimw, o koutou ngkau pouri e koroi koki i o koutou xoimata aw-hi atu ki aia mam koutou e, tiaki i nga ra katoa. HE WHAKAPAKOKO WHAKAIRO TUPUA NO NAMATA. I Mtea e teteki pakeka o Kaitaia takiwaj o te Rarawa ki te au poruri. Teteki wliatapakoko l itau kou. B kiia aua ko te akua O' ana wkakairo kaore amo i kitea ki tenei motu. Kei te kimi te matauranga pakeka i te putake mai o taua wkakapakoko. Ko te korero a eteki ko taua mea no teteki iwi i noko ki tenei motu i mua atu o te ,taenga mai o te iwi Maori. Ko te xomgo a Aotea i rokokina mai e o tatou tupuna i to, ratou taenga mai ki tenei motu teteki iwi kiri mama,uri © noko kiri takamga ana. I kuaima e ratou taua iwi ko te kiriwkakapapa. No konei meke mea kaore taua iwi i mokio kite w-hatu kakaku me pekea ratou o mokio ai kite wkakairo whakapakoko. No konei e wkakaar'o ana a Aotea ko whakaakua no teteki tupua noko moana. TAMAITI MAORI WHAI lIONORE MATENE KEREOPAU. Kei roto i te pepa o 26, o Tikema o Akarama teteki korero moi te teki tamaiti Maori ko Matene Koreopu tona. ingoa. Te kau a toru neo. oma tau. E kiia ana i kau atu tenei tamaiti i runga,i tona koiko. Ki te tiki atu i teteki wakine Pakeka. I peke iko i runga ite poti ki roto kite moana. Ho nui nga miki a nga Pakeka mo tenei tamaiti , a kua tukuma tona ingoa kite Ropu tuku Mera (^'medal ,, ) mo te wkakaora penei ara te Royal Human Society. Kia ora koe a Matene, nga kornere katoa kia koe. NGA MONT NOOTI PUKAPUKA. Kua wkakamana ngia ano e te ture, kia mukukia ki to toru tau O' te mama o nga moni nooti pukpuka. Ko, te wkakataunga tua taki o nga wa o muri ake nei', ara, no te 6, o Akukata 1914 i wkakamanaUgia ai nga nooti pukapuka o nga Peeke e ono o nim Tireni nei. Hei t© 10, o Hanuere e kaere mai nei inutfc. ai te mama o tenei wkakataunga. Heoi, kua wkakaneke kia ano mo te 10, o Hanuere, 1932. No reira kei te pai te takoto o nga moni a te kunga kei reira nei a ratou moni © kaupu ana. Ahu Whenua. TIAKU POORU KAU. Tenei e teki tohutoku mo te tiaki Poeru Kau, ara i te w r kakakaere i aia kia tika ai, kia tutuki ai, te maki e lika ana inana i runga i te paamu. Mehe mea o kau kaore i te hapu i to pooru, lea inoumou o moni, i te w'haiigainga i te kau kore painga ki akoe. Ivauau c tuku i to pooru kia kacrere taki me nga kau uka. Engari ka kite koo kua kia-kia te teki o nga kau ka tuku atu ki aia. Kia mutu tana ekenga tua rua ka wakakoki ai ki tetaiepa no ts mea ka tukuna te pooru kau kia kaere taki ki nga uka ka wkaka moumoungia e ia tona kalia a ka kia kia ano teteki atu kau a tc aki aki ka kore kapu i aia.. Ivaua e tuku tc pooru kia tino momona i te timatanga o te wa o te tau mo tona mahi. Na tc mea e kara to momona i tc kalia tinana. Mclie lea ka ore i ckc to pooru ko to tekau

ma waru nga marama kaua e hoatu kia tino nui he kau uha ki aia. Tirohia te ure o to pooru i nga nga marama katoa c maki ana ia. Kei pa ke mate ki aia ka koatu e ia taua mate ki nga kau uha, a ka kore hapu hoki o kau. Mehc mea ka kite koe kei te a.bua mawiwi tin te Ure, Karangatia to takuta kararehc ara te (veterinary surgeon) he mea pai hold to “mapu” ara te (syringe) ki roto i to pclm a to ure, he wai-totc, ara, tukuma kia rua paina (2 pints) wai kia koropupu ka hoatu kia rua tii punu tote ki roto. Waiho ai kia ahua matao ara kia mahana ka mapu ai ki roto kite peha ote ure. Kaua rawa e tukuna te pooru ure mate ki haere tahi mete kau.