‘KA PU TE RUHA KA HAO TE RANGATAHI’ na KORO DEWES He korero potopoto mo te hui turua a nga taitamariki i tu ki te Whare Wananga o Akanana. I huihui ki reira, i Akuhata (1959) e rima tekau nga taitamariki, tane, wahine; no nga iwi katoa o nga motu e rua; no nga hau e wha; he Takuta, he Kura Mahita, he Minita Haahi, he Pirihimana, no ro Tari, no ro mira rakau, no runga i te whenua, he Maori tuturu etahi, ko etahi kaore i a ratau te reo erangi ko te hinengaro kei te awhi tonu mai i nga mea Maori. He mea tirotiro na nga Kai-Whakahaere o te Whare Wananga te roopu nei, kaati he tokomaha nga mea kaore i whakaingoatia, a kaore i tae atu. Marama tonu te kaupapa o te hui. Ko te tkihanga ia hei whakahohonu i e mohio te roopu ra ki nga raruraru e pa ana ki te iwi Maori i tenei ra; he momo kura ano mo ratau. Na te whakamatakitaki i nga pai, i nga raruraru nei, ka nui ake te mohio o tena o tena; ka whakahaua te ngoikore kia kaha ake te whakapai i a ia ano kia pai ai te hao o te rangatahi i roto i tenei ao Pakeha. Nui ake nga korero ataahua i puta i te rangatahi, koira te mea nui whakaharahara. Ehara i te mea he whakaputa matauranga, engari e whakaatu ana mai, ahakoa he aha te mahi a te tangata Maori, kei te mau mahara tonu he Maori ia; he nui ona he hei whakatikatikatanga kia paiake tana noho i roto i te ao Pakeha. Na reira kei te pehi whakamua te rangatahi kia rongona to ratau reo. Mehemea koira te wairua kei nga kokonga katoa o o tatau motu, kaore he maharahara mo te mauri o te iwi apopo. He mea “taima tepara” te hui. Hei aha tonu, ka runanga tonu, ka whakawa ano, i runga tepu kai, i roto i nga ruuma moe tae noa ki te ata po—“Mauri tu mauri ora”. Kaati i roto i aua hui ano ka puta etahi korero parekareka, paki-waitara, purakau ranei hei whakangahau i te katoa. Ko te wairua ano tenei o nga tipuna. Kapunga Matemoana (Koro) Dewes, the author of this article, comes from Tikitiki and is a teacher at St Stephen's School, Bombay. He is an enthusiastic footballer and teaches Maori culture in adult education classes. He was at the A table at conference. Pai tonu te noho wehe atu o nga hui a nga kaumatua, kia kaha ai nga mea tamariki ki te whakaputa i o ratau na whakaaro, ahakoa kaore i te ahua tika. Na nga korero, na nga patai, ka nui ake te mohio. Ka kitea i reira nga mea kaingakahau ki nga mahi ahuwhenua, ki nga mahi toko-i-te-ora, ki nga mahi kura, ki nga mahi whare me era atu tu momo mea. No te huinga kotahitanga no nga roopu e rua, ka kite tinana nga taitamariki i o ratau kaumatua rongonui—nga hoa me nga whakaakonga a Ngata, a Peneti, a Te Puea ma; ka tutaki ki nga Maori kua whakaeke ki te taumata o te mataturanga o te Pakeha; ka piri ki te taha o nga hoia Maori rongonui o te pakaanga tuarua o te ao. Ma nga hui penei ka kitekite tetahi ki tetahi. Ka kitea nga mea ma ratau e hao a tatau take; ka kitea nga mea e tika ana ma ratau e arahi te rangtahi e whawhao nei ki mua; ka kitea nga mea tau ki te whakakaupapa korero e ea ai te whakatauaki “Ko te kai a te rangatira, he korero”.