Untitled

Te Ao Hou, September 1962, Page 51

tonu ka ea te mate o tona papa i tana tamaiti. Ka tanumaia te ewe; kiia iho te wahi i tapukea ai ko Te Ewe o Tuwhakairiora. Ka mahia e nga tohunga te tamaiti ki a ratou karakia Whakanihoniho, Whangawhangai, Iho-tau me era atu karakia. Ka tupu, ka pakeke, me te whakarongo tonu ki nga tohunga mahi i a ia e korero tonu ana i te whakatauki a tona koka. Kua uru ia ki nga whakawai riri, kua pa ia a ia te tangata. Kua uru tonu ia ki nga whawhaitanga nui, kua puta tonu ia ki te kainga ahi, kua okooko i nga rakau o te tutakitanga o nga motumotu. Kua hinga te parekura nui, ko Paengatoitoi. Kua haere ona rongo-toa, kua mohio ia ki te tohu toa o te riri e hinga ai te hoa-riri. Katahi ia ka poroaki iho ki te iwi: ‘Hai konei, ka haere au ki te whakatauki a toku koka, e korerotia nei, e rongo nei au: noku pea e takatakahi ana i roto i a ia, ka ki iho nei:— ‘E i, kia takatakahi koe i roto i a au, he tane, E ea i a koe te mate o toku papa.’ Kua mohio te iwi ko te mate o tona tipuna, o Poroumata, ka haerea e Tuwhakairiora. Ka mea te iwi kia nui te ope, hei kawe i a ia ki te mate o tona tipuna, o Poroumata. Ka kiia e ia ‘Kati, ko au anake e haere. Tena ona iwi hai kawe i a au.’ Ka haramai ia, ko ia anake. Tera nga rongo ataahua o nga tamahine a Te Aotaki, o Ruataupare, raua ko Auahikoata, kua hau noa atu ki Opotiki. Ka tae mai ia ki te ngutuawa o Wharekahika, ko nga wahine ra e kohi pipi ana, me nga tamariki wahine, o raua hoa, e noho ana i te taha o te ahi, me nga kakahu e pukai ana. Ka patai ia ki nga tamariki ra: te kianga mai ko Ruataupare raua ko Auahi-koata. Ka mahara ia ki nga rongo kua puta atu ra o nga wahine nei. Kua eke ia ki runga o nga kakahu noho ai. Kai te riri mai nga tamariki ra, kai te titiro mai nga wahine ra. Ka haere nga tamariki, ka korero atu, ka ki mai raua, ‘Tena koa, ki atu, kia mauria mai o koutou o maua kakahu.’ Te taenga atu o nga tamariki, ka whakatatanga ia, ka riro atu, ka noho ano ia. Kei te kakahu nga wahine ra, kei te titiro whakatau mai ki a ia, ki nga tohu o te rangatira, o te toa, e mau atu ana i runga i a ia. Kei te mea hoki ia ki tona kore i patai ki nga tamariki ra ko tewhea a Ruataupare. Kakahu ana raua, na nga tamariki i mau nga pipi. Ka ahu mai ki te pito ki te tonga, ki Nukutaharua, ko te ingoa o te one nei ko Kaiarero. Ka mamao mai raua, ka whakatika ia. Kei te takahi haere atu i nga tuouae, kei te penei. ‘Koia nei ranei o Ruataupare, ara ranei ko tera ra?’ Ka takahi haere atu i o raua tapuae. Ka tahuri mai raua, e pera ana te takahi atu i o raua tapuae. Tae noa ki te pekanga, peka tonu hoki ia, whai tonu i muri i a raua, tae noa ki te pa ki Te Rahui. Ko tenei pa no Uenuku-te-whana; kua mohio ke mai ia ko te pa i runga i te aromaunga to Te Aotaki. Ka pahure te pa ra, whai haere tonu ia i nga wahine ra. Katahi ka kaha te haere a Ruataupare ma kia wawe to raua papa te rongo, ka ata haere atu hoki ia. Korero atu ana raua ki to raua papa ki nga tohu o te rangatira, me nga tohu o te toa, me te whai tonu mai ia i muri i a raua. Ka hotu te mauri o Te Aotaki, ka pumanawa, ‘E i, tena pea ia ko to korua tungane, ko Tuwhakairiora, ina te rite o a korua tohu.’ Ka patai ia, ‘Kei whea?’ ‘Ina tonu e haramai nei.’ ‘Kaore ia i puritia atu i te pa ra ra?’ ‘Kaore!’ Ka whakatauki ia: ‘Kati, tukua mai ki Hikurangi, ki te maunga e tauria e te huka.’ Ka ki ki nga tamahine, ‘Rakai i a korua ka whanatu ki te karanga ki to korua tungane.’ Kua mohio ia na tona pumanawatanga i whakaatu, ko Tuwhakairiora. Ka tu nga tamahine i te mataihi katau o te marae, me to raua koka, me Hinemaurea. Ko ia ki te takiwa ki te mataaho, e tapapa ana i runga i te paepae nui o waho, e titiro whakatau atu ana. Kei te pohiri te iwi me nga tamahine. Ka tu ki te marae, ka roa e tu ana. Kei te titiro te iwi ki nga tohu o te rangatira, o te toa, ki te ta-kotuku, ki te parekarearea, apititia ai, poua ai ki te upoko, me te kakahu paepaeroa, uhia iho te mahiti, me te taiaha-o-kura ki te ringa. Kei te tu te iwi me nga tamahine, kei te wehi i a Te Aotaki. Kei te tapapa tonu ia, kei te titiro tonu atu ki a Tuwhakairiora. Ka roa, katahi ka whakatika atu ka mau ki te pakihiwi maui, ka numia ki te pakitara maui o waho o te whare ka heke atu raua ki te wai-rere, ka tohia e Te Aotaki a Tuwhakairiora. Ka mutu nga karakia a Te Aotaki ka werohia e ia a Rangipōpō; kihai i roa ka ki te reo o te whaitiri paorangi ki nga iwi i te taha hauauru o Pukeamaru, puta noa ki nga iwi i roto o Wharekahika, me nga iwi o te taha moana i Taungaihe, i Owhiunga, nga tini o te Ngutuau. Ka ki nga iwi ra, ‘E, ko wai ra tangata nei, ina he akiaki tonu a Te Ootaki i te whaitiri paorangi?’ Kei te tu tonu raua, ka karanga ano ia ki a Rangipōpō, ‘E pou, e pou, e pou, whakaaraara, whakaaraara, whakaaraara; whakaaturia to mokopuna; e tangi.’ Ka huri te tangi o nga whaitiri ki te taha tonga o Pukeamaru ki runga ki nga pa ki Puketapu, ki Kotare, ki Te Rangihuanoa, ki Tarapahure, ki Totaratawhiti, ki Okauwharetoa, me era atu pa. Kei te tu tonu raua. Ka ki te waha o te whaitiri tuatahi, o Haruru-ki-te-rangi, kei te whakarongo nga pa ra. Ka mutu tera, ka ki ano te waha o te rua o nga whaitiri, o Whetuki-ki-te-rangi, ki runga ano ki nga pa ra. Ka mutu tera, ka ki ano te waha o te tuatoru, o Ueue-ki-te-rangi. Kei tenei ka ki nga rangatira me nga iwi o roto o nga pa ra, ‘Ehara te whakararu e wawahi nei a Te Aotaki i tona maunga, i Pukeamaru; apopo taua te rongo ai i te korero. To be concluded in our next issue.