WAIOHOU

Te Ao Hou, December 1958, Page 19

WAIOHOU na IKI POUWHARE Tena koutou e te whanau e noho nei i runga i te marae waihotanga iho a o tatou matua. Kua ngaro ratou i runga i to ratou marae. Kua mahue iho te Maori me to ratou Maoritanga ki a koutou ki a tatou katoa. No reira ka whakaaro te ngakau kia kaha te whai i te mauri i kiia ai tatou he tangata. I runga i to matou haerenga mai i te Houhi i te tau iwa rau ma whitu. Ko tenei iwi e noho nei i Waiohau i reira ke e noho ana i tera wa. Na te rironga ra o te whenua i te Pakeha ka heke iho ki Waiohau nei noho ai. Ka pakaru atu etahi o tenei iwi ki Murupara, a Kaka, a Hahona, a Tihema. Mai i tera wa kei reira era e noho ana me matou hoki i neke iho nei ki konei. No reira ko te ingoa o tenei hapu i mua, ko Ngati Hake, e muri nei ka kiia ko te Patu Heuheu. Engari ko te ingoa whanui kei roto i tenei iwi ko Ngati Haka. ko te haka a Te Hina i riro ai i a ia a Te Muhuna. Ko Te Muhuna i heke mai i a Torere-nui-a-rea. Ka moe a Te Hina ka moe i a Te Muhuna. He haka te take. Engari kaore au e mohio ki te haka. He korero tuturu tenei tika tonu na te haka i riro ai. Na ko matou e noho i te whenua nei i Waiohau koira tona kaupapa i pa ai ki te whenua. Ko Te Houhi tae mai ki te whenua e noho nei nga uri i tenei ra i Waiohau. A kati tera. Me korero ake i tenei wa ki a Ngati Whare. Ko te kaupapa o tenei iwi o Ngati Whare, ko Wharenui, ko Whare-roa, ko Wharemanahanaha. Ko te kaupapa o tenei ingoa o Ngati Manawa hapu, ko Manawatu, ko Manawaoho, ko Manawarere, ko Manakotokoto. I takea mai i enei mea enei ingoa. A kati tera me korero ake hoki e au te taha ki a Te Moa. Ko te mea i heke mai i ia i a Tamanunu. Tona whanau e wha. Ko Hitia tetahi, he tane, ko Te Moa, ko Waiaua, ko Kopenga. Na Te Manuunu tenei whanau. Ko tona hore i moe i a Te Moa. Ka puta mai a ka whanau kotahi ka peka tapu tera mea a te whanau i te tangata o mua, ka kati, kaore e haere he tangata. Kia iwa nga ra katahi ano ka tuwhera ka kite i te katoa. A he raumati te wa nei. He kaukau te mahi a te iwi nei. Ko tona wai kaukau kei Omarupare. Koira te ingoa o te kopua. Kei Ohaua tenei wahi. Ka titiro te tungane a Hitia ki ona tuahine kei te tahae i te tane a to ratou tuakana. Katahi ka whakaaro me pehea ra e taea ai te whakaatu kahore hoki e tae ki reira he tapu. Koira te ture o tera wa. Katahi ka whakaaro te tangata nei me mahi e ia tetahi waiata hai whakaatu ka kua hara tana tane. Ina tana waiata na— E hine e Te Moa e tera ia te whata o te pururiorio o te unuhia a te komoti a hia ki Waiohau. Na ka rere te tungane ki te wai. A ka whakaaro ia, e kaore ano i mohio. Katahi ia ka tuarua. Koianei ano ko te mea i mutu ake nei. Ka mohio mai tona tuahine kua hara tana koroheke ki ona taina. Ka haere. Ka tae ki te ra e Purea ai katahi ka haere atu te iwi. Tae rawa atu kua kore noa atu. Katahi ka kimihia. Kotahi tau e kimihia ana kahore e kitea. Kua oma ki runga o tetahi maunga kei te taha i Waikare whenua. Kei reira tera maunga e noho ana. A i te mea e kitea kua noho noaiho te tangata, katahi ka haere tona tungane, ko Hitia. Katahi ka whakaaro e waiata ana. Ana te waiata— Whakarongo te taringa Ko taua anake te waua mai E te Ruru e. Te karo ra motu Kia Maharatia iho Kei roto i te hinengaro E maua Ko ngakau Kaore e hine Oku nei kino Kei a koe ano Te pahi tokomaha E noho mai na e. Te whaititanga O te ngutuawa O Waikare ra ia Ka tau te hukarere e Kei runga kei Te Wharau. Tirohia e koe Te matau a Maui Whakatere i nga waka Nou e te tohetohe. Ki Aropawa ra ia Kia mura tumai, Kia tangohia mai He toki hohou pu Hei hapahapa ia e E mau ki to ringa Ko te ahua i a O raro i a koe. Na me korero ake e au tenei whanau. Ka moe a te Mahore ka moe i a Te Moa kia puta ki waho tahi. Ko te korero i korerotia ra i oma ki te puihi. Ka puta mai ki waho ko Patu Ngatapu, ko Kereru, na Kereru ko Rotu. Ko te wahine a te minita nei i a Te Wharetini Ka moe ano a Te Mahore ka moe i a Waiaua kia puta ki waho ko Kopere ko Ripoa. Ko tera ke papako ia ra kei reira ko Ruiha, ka moe i a Pine Anihana, no te whanau a Apanui. Ka moe ano a Te Mahore ka moe i a Ki. Ko piwaenga, ko Te Roau, ko Te Pouwhare, a ko te kaikorero. Ka mate a Te Mahore ka moe a Te Purewa, a Ki, kia puta ki waho ko Te Ratahi. Ka moe ia i a Te Iwikaro no Te Arawa tera. Ka puta mai ko Te Mumuhu. A, ka moea ia Miriama ka puta ko Tukiri, a, ko tetahi wahine kei konei kei Ruatahuna, ko Hineka. A kati ake tena korero.