TE RERERANGI

Te Ao Hou, October 1956, Page 48

TE RERERANGI I enei ra e hau nui ana nga rongo o te rere-rangi ara o te paruunu (balloon), he mea tika pea kia whakaaturia e “Te Pipiwharauroa” etahi mahi a tenei o nga waka tipua o te pakeha. Ko te mahi a te rere-rangi he rere i te takiwa. I whakakiia te peeke hiraka ki te kaahi haitorotini (hydrogen), ma taua kaahi e hiki te peeke. Ko te nohoanga o te tangata i herea ki te pito o raro o taua peeke. I pika ai te rere-rangi na te mea he mama atu te haitorotini i te hau o waho, penei me te rakau maroke e manu nei i runga o te wai na te mea he mama atu te rakau i te wai; otira ko te rino e kore e manu, he taumaha atu hoki i te wai. Ki te hiahia te tangata ki te whakaheke i tona rere-rangi ka tukua tetahi wahi o te hau ki waho. He nui nga mahi kua kitea ma te rere-rangi. Kei te ngaro tonu atu tetahi tangata ke to pito o te ao, i eke raua ko tona hoa mo runga i te rere-rangi, i haere raua ki te titiro i te ahua o tera whenua. Ko te whenua tera kotahi nei ano po kotahi ano ra i roto i te tau katoa, e ono marama e po ana, e ono marama e awatea ana. Ki te whakaaro inaianei kua mate aua tangata. I haere ano he ope tangata ki te kimi i a raua, a kore rawa i kitea. I mauria ano ano e aua maia he kai, he teneti mo raua. Tena pea i taka to raua waka ki te moana, ki runga ranei i nga maara huka-papa o era takutai mokemoke, mohoao, tupouri. E meinga ana ano te rere-rangi hei ara haere ki te ngahau. Mehemea ka tika te hau tera pea a tata ki te ono tekau maero te tere i te harora. I tae mai tetahi pakeha mohio ki te whakahaere i taua tu waka ki Nui Tireni nei whakakitekite ai. Rere ai ia ki runga noa atu katahi pa pupuri ki tetahi mea penei me te hamarara te ahua, ka tuku iho ai ki te whenua. I a ia e whakakitekite ana i Otautahi i tera tau, ka makere tona hamarara ki raro ke o tona nohoanga tautau ai, ka huripoki, e kore hoki ia e kaha ki te rere iho ki raro. Ka kahakina tona rere-rangi e te hau me tona kaha ano kia hangai tona hamarara, otira kore rawa i This story by Reweti Kohere first appeared in PIPIWHARAUROA in 1990. It shows the Maori reaction to balloons, then a new invention taea e ia, ko tona waka i puhia e te hau ki te moana. I kitea atu e nga tangata tiaki i te whare raiti tona taunga ki te moana, tae noa atu te poti whakaora kore rawa i kitea. He mano te tangata i matakitaki ki taua tangata e kahakina ana ki te mate, ko tona wahine i tu tonu i te wahi i piki ai te rere-rangi. O te pakeha ona mate! He kurapa hoki ki te puta ke ki runga-te-rangi rere haere ai, ki te kainga o te manu. E puta mai ana nga rongo ko te rere-rangi tetahi mea e tino whakahaerea ana i te whawhai i Taranawaara hei titiro i nga pa, i nga mahi a te Poa. I te whakaritenga a te poa me te Ingarihi kia mutu ta raua kakari mo nga ra e toru, otira kaua rawa tetahi taha, tetahi taha e nukunuku, ka tukua te rere-rangi e whakaora ana te Poa i o ratou pa. Katahi ka patua iho ki te waea kei te nukunuku te Poa, ko te timatanga ano o te whawhai. I te kitenga o nga mangumangu i te rere-rangi ka poheke he atua, katahi ka koropiko ka timata ki te karakia. I whakamatauria ano te rere-rangi hei panga iho i nga mea whakamate ki runga i te hoa-riri, otira i kitea kaore e tino pai. Heoi ano tona tino mahi he titiro i nga mahi a te hoariri. Whakamatau ai ano te hoa-riri ki te pupuhi, engari kaore e pakaru ana, ahakoa tu i te taha whakararo o te peeke kaore te hau e puta ki waho, a kaore hoki e taka iho. E te pakeha! E te pakeha!