A TAWHAKI KA HAERE KI TE TAONE na Moko

Te Ao Hou, December 1955, Page 44

A TAWHAKI KA HAERE KI TE TAONE na Moko Ko te ra wha o te wiki he Wenerei. Koianei te ra i hokona mai e Te Whetu tetahi motoka hei mau haere i tana hunuku. Kaore rawa e warewaretia tenei Wenerei. Ka maumahara tonu nga tamariki ki te taenga mai o te taputapu miharo a to ratou matua, ara to ratou motoka. Ka miharo ratou ki te haruru a taua motoka. He waiata tino reka tenei ki a ratou. Ko tana aue he penei i te tangi a te hipi nei, engari ki a Tawhaki ma he tangitangi tino reka ke. Ki reira ratou whakatangitangi ai i to ratou motoka. Mutu kau ana te whakatangi a tetahi ka rere atu ano tetahi. Puta mai ana nga iwi katoa o Parahaki ki te whakaronga, ki te miharo, ki te matakitaki hoki i te waka o Te Whetu. I te ata po tonu o te ra wha ka maranga te hunuku a Te Whetu ki te whakatikatika i a ratou mo te haere ki te taone. Ka mea atu a Te Whetu ki tona hoa wahine, “E, me tahitahi ano pea koe i nga puehu o to taua waka; he paruparu rawa mo te taone.” Ka whakahoki te hoa, “Me pehea hoki e taea ai te tahitahi inaianei? Kei te pouri tonu a waho ana kaore e kore kua maku katoa.” Ka mea ano a Te Whetu, “Kua tika hoki tau. A kati hai aha! Taihoa pea kia tata atu tatou ki te taone, ki reira tahitahi ai.” Ka huri ia ki a Tawhaki ka mea atu. “Tikina he wai mo te motoka.” Ka patai a Tawhaki. “Mo hea hoki tena wai?” Ka ki atu tana matua, “Mo te tikera, te mea i mua tonu i te waka. He potae tona penei ano i te tikera. He reitieta te ingoa o taua mea ki nga pakeha. Me tango e koe te potae ka whakaki ai ki te wai.” Ka haere a Tawhaki ki tana mahi. Ka mea atu a Te Whetu ki tana tamahine ki a Haumapuhia kia whakatikahia te hate o Heke. Ka ki ia, “Tino kino ke te panekaka o tena tamaiti. Akuanei ka whakama tatou i a ia i te taone.” Ko nga taina o Tawhaki ko Haumapuhia, ko Mihi, ko Tane, ko Heke. Tekau ma rua nga tau o Haumapuhia, tekau o Mihi, e waru o Tane, e rima hoki o Heke. Ka noho te hunuku ki te kai. Ka mutu ta ratou kai. Kua marama a waho. Ka puta ake a Te Whetu raua ko tona hoa wahine; e haere atu ana ki te motoka. I muri i a raua ka whai mai a Tawhaki, a Haumapuhia, a Mihi, a Tane, a Heke hoki. Ka piki ratou ki runga i to ratou waka. Ko Heke, te mokai, ka noho ia ki mua, ki waenganui i ona matua, ko Tawhaki ma, ki muri. Ka haruru mai te motoka, katahi ka haere. Ka koa katoa nga tamariki, me nga matua hoki mo tenei haere parekareka. Tae atu ana ratou ki te toa i Parahaki ka peka ratou ki te hoko penehini mo te motoka, ki te hoko pai hoki hei ngaungau haere ma ratou. Ka kite mai a Ngaheu i tona hoa i a Tawhaki ka tiwaha mai, “E hoa Tawhaki, e haere ana koutou ki hea?” Ka whakahoki a Tawhaki ka mea, “E haere ana matou ki te taone ki Rotorua. Kei te pirangi koe ki te haere?” Ka whakaae atu a Ngaheu. Kei te tino pirangi ia. Ka patai atu a Tawhaki ki tona matua mehemea e whakaae ana ia kia haere tona hoa a Ngaheu i to ratou taha. Ka korero atu te matua, “Pai noa iho. Engari me noho ia i runga i a koe, Kei te ki hoki to tatou waka.” Pau katoa te rere a Ngaheu ki tona kainga. He waimaria kaore i tino tawhiti i te toa. Kaore i roa ka puta ake a Ngaheu e mau haere ana i etahi o ona kakahu taone. Ko te tarau anake te kakahu kua uru ia ki roto. Piki atu ana a Ngaheu haere ana te motoka. Ka timata a Ngaheu ki te whakamau i ona kakahu. He mahi uaua tonu, e tokorima hoki ratou kei muri e noho ana. Ka mau ia i tona hate, i tona poraka, i tona koti hoki. Mau ana enei ka tahuri ia ki te whakamau i ona hu. Ka ki atu a Tawhaki, “E hoa, no nahea o waewae i horoia ai, te haunga hoki!” Ka whakahoki atu a Ngaheu, “Ei, kia tika ra, he ma ake pea aku waewae i to kanohi!” Ka ki atu a Tawhaki. “E hoa, he kino o hu porowhiua atu ai ki waho!” Ka mea ano a Ngahou, “Kaua hoki e pena ki to hoa. He heru ano tou?” Ka ki atu a Tawhaki kaore ona heru, engari i a Haumapuhia tetahi. Ka ki atu a Ngaheu ki a Haumapuhia, “E kare, homai to heru ki au hei heru i aku makawe kia pai tonu kia pirangi mai ai nga kotiro o Rotorua ki au. Anei taku pounamu hinu whakapiata i aku makawe.” Ka kumea ake e ia tana

pounamu hinu, ka ringihia tetahi wahi ki roto i tona ringa, katahi ka pania ki ona makawe. Na te reka o te kakara o te hinu, ka rere atu hoki a Tawhaki ki te pani i ona makawe. Mutu ana tana, ka rere atu ko Tane. Ka whakaaro nga kotiro he pai tonu pea me pani hoki o raua makawe. Pau katoa te hinu! Kakara ana te motoka! Ka mea atu a Tawhaki ki a Tane, “E hoa, kati noa te heru i to waero hoiho! Hoatu te heru ki a Mihi.” Ka ki atu a Tane, “E, ko tou ano te waero hoiho!” Ko to ratou motoka kei te pai rawa atu te haere. Piki atu, heke atu i nga puke, pai noa iho. He maha tonu nga moturore kua whakarerea ki muri. Ka korero a Te Whetu, “He tangata miharo te tangata nei a Henare Whooto, nana hoki i hanga te taputapu nei. E, he tino tohunga ke! Titiro ki te mahi a ona ringaringa, te motoka nei; e, ka mau te wehi!” Ka patai atu a Tawhaki tena na Henare tonu i hanga to ratou waka. Ka whakahoki tona matua, “Nana tonu, na te tohunga nei na Henare. He tangata tino marama. Whakarongo ki te haruru a te tauptapu nei. Pai noa iho.” He whakarongo ratou katoa, ka whakapai i te ingoa o Henare Whooto. Ka mea ake a Ngaheu, “He aha te ingoa o te motoka nei?” Ka ki atu a Tawhaki, “He ‘Model A’ ki te pakeha. Kaore au e mohio ana, he aha ki a tatou.” Ka ki ake te whaea o Tawhaki, “He motoka, koi na te mea nui ki a tatou. Hei aha te ‘Model’ aha ake ra!” I tenei wa, kei te waiata a Haumapuhia. Kare i roa ka waiata ratou katoa me te haruru mai ano o te motoka. Mutu ana te waiata i tetahi waiata, ka whakatangihia e Te Whatu te mea whakatangitangi o te waka. Ka kata te iwi nei, ka pakipkai i o ratou ringaringa. Ka puta ake tenei waiata i te whaea o Tawhaki. “Kore au e pai, ki te piki wakena engari motoka ka piki atu au e!” Ka waiatatia taua rarangi, ka hakatia. Pukana ana nga karu o Te Whetu, ka whtero te rero! Ka wareware ia ki te mau ki te wira o te waka. Katahi ka haere te motoka i tona haere. Tata tonu ka tahuri! Ka mea atu tona hoa wahine, “Ei, ki a koe hoki, kia tupato, kei mate tatou i a koe.” Ka ki atu a Te Whetu, “Kja tika hoki. Koina te he o te haka me te taraiwa hoki. A, kati, ma koutou e haka a tatou waiata!” Ka ki ake a Tawhaki, “Pehea te tawhiti ki te taone inaianei?” “Tawhiti noa atu. Kare ano tatou kia tae noa ki Waiotapu.” Mutu ana tana korero, katahi ano ka rongo ratou e paku ana tetahi wahi o te motoka, ka kotiti haere. Ka mea te whaea o Tawhaki, “He aha hoki tenei raruraru kua tae mai ki a tatou?” Ka whakaturia te motoka e Te Whetu, ka puta ratou katoa ki te titiro i te raruraru. Ka kitea e Tawhaki. “Anei te raruraru! Kua pakaru te taea!” Ka ki ake a Te Whetu, “Ka raru hoki tatou i te taea na. Ana, e hoa ma, tangohio, ka whakamau ai i tena i muri na. Tino waimaria he hou tena.” Tahuri ana a Tawhaki raua ko Ngaheu ki te whakamau i te taca hou, a, ka mutu, ka haere ano te iwi nei. Ka patai a Tawhaki ki tona matua, “Na Henare ano i hanga te taea i pakaru ra?” Ka whakahoki a Tawhaki, “E hara nana! Na tetahi tangata noa atu i hanga tena. Mehemea na Henare i mahi, koare e pakaru!” Na tenei korero ka noho puku a Tawhaki. Ka haere pai ano te motoka, ka maero, a, kua tata ki te taone. Ka ki ake a Te Whetu, “A, me tu tatou inaianei ki te tahitahi i to tatou waka, ki te whakatikatika hoki i a tatou.” Ka tu, ka whakatika ratou ki te tahitahi, ki te whakapai hoki i te motoka. Ana! piata mai ana! He tau tonu! Piki atu ana ratou, ka haere ano. Ka nui hoki te koa o nga ngakau, kua tata te tae. Kei te wawata nga tamariki, kei te whakaaro mo nga ahikirimi hei mitimiti ma ratou, mo nga rare hei ngaungau, mo nga toa hei hokohoko taonga papai, mo tetahi pikitia hoki hei matakitaki ma ratou. He ra tino koa tenei. Engari he aha hoki tenei? Kua tu te motoka. Kei waho te hunuku e tirotiro haere ana. Kei te korero a Te Whetu. “E hoa, Tawhaki; tikina atu te taputapu a Henare e takoto mai ra!” Kua makere tetahi o nga wira. Kua hipa kei mua noa atu e takoto ana. No Ngaheu ma kei te kimi haere i nga mea pupuri i te wira ki te motoka. Kua penei etahi i te kararehe nei. Kei runga i te oneone e tiro haere ana. Ko Te Whetu kei te taha o tana motoka e tu ana. Kua tupou te mahunga. Ka tangi ia ka mea, “E hoa Henare, he tino kino koe ki to hoa ki a Te Whetu. He aha koe i penei ai ki ahau? Tino raru au i akoe i tenei ra!” Ka kitea nga mea nei, ka mauria mai ki te motoka. Ka tahuri a Tawhaki raua ko Ngaheu ki te whakamaumau. Ahakoa to raua kuare, ka whakamomori tonu raua. Ka titiro nga tamariki ki to ratou matua, ka aroha, kua kite hoki ratou i te pouri i runga i a ia. Heoi, ka mutu te whakamau ka ki atu te hoa wahine o Te Whetu ki a ia. “Haramai ra, ka haere tatou.” Haere ana, kore rawa tetahi i korero. A, ka tae ki te taone. Kua koa ano nga ngakau. Kua ahua katakata ano a Te Whetu. Katahi ka mea atu a Tawhaki ki tona matua me te kata ano, “Na wai ano i hanga te wira i makere mai ra?” Ka mea atu a Te Whetu, “Na te taewara nei na Henare Whooto! Kia tere to haere atu, kei kikia atu koe!” Ka mutu.