A TAWHAKI TE TOHUNGA PATU MANU

Te Ao Hou, September 1955, Page 46

A TAWHAKI TE TOHUNGA PATU MANU na Moko raua ko Nehe Hukapapa katoa te whenua. Kaore ano te ra, kia whiti noa. Ko Tawhaki raua ko Ngaheu kua maranga, kei te rika katoa ki te haere ki te ngahere ki te pupuhi manu. Kaore raua i kai, no te mea he ture hoki tera no nga koroua. Ko nga koroua hoki o mua kaore e kai ana i mua i te haerenga ki te mahi manu. Haere atu ana nga tokorua nei ma nga huarahi i takahia ano pea e o raua tipuna. Whiti rawa ake te ra kua tae ke raua kei runga i te tahi puke, ko Mura-nui te ingoa. Kei reira raua e tatari ana. Ko ta raua pu kei a Ngaheu e mau ana, ko ta raua pikau kei runga i te tuara o Tawhaki. Ka mea atu a Tawhaki ki a Ngaheu, “E hoa, maku a pupuhi te manu tuatahi, ne?” Ka whakahoki atu a Ngaheu, ka mea, “Kao! maku te mea tuatahi, kei au hoki te pu, heoi ano tau, he whakarongo!” Ka mea ano a Tawhaki, “E tama, kaore koe e mohio ana ki te mau i te rakau na, engari ano ahau, he mohio.” Ka ki atu a Ngaheu, “Taihoa, e hoa, ka mohiotia ko tetahi o taua te mea pai ki te mau i ta taua pu.” Ko te puke nei, ki tonu i te rakau miro. Piri tata ana ta ratou tipu, ka nui hoki te hua, me te noho hoki a te manu ki runga. Katahi ano a Tawhaki ka mea atu ki tana hoa, “E hoa, kei te rongo ahau i tetahi kereru e timo ana.” Katahi a Ngaheu ka titiro whakarunga ki te miro. E noho ana te kereru. Ka mau ia ki tana pu, ka whakakeko(1) Whakakeko: Lit, to close on eye. Here it means to aim a gun, which involves the closing of one eye. atu ki te manu. Paku ana te pu; rere atu ana tena kereru. Ka karanga a Tawhaki, “E hoa, pena i homai e koe, maku e pupuhi, pai noa iho ke te mate o tena manu. Kore rawe o take’. He pai ake taku taina, a Heke, i a koe!” (Ko Heke, katahi ano ka haere ki te kura. I reira, karangatia ai a ia, he “pipi”). Ka whakahoki a Ngaheu, “E hoa, he kore take no te pu nei! Kaore pea i te pupuhi torotika. Ina, ki a koe hoki ta taua pu.” Kaore i roa, kua rongo raua i te kereru e rere mai ana ki runga o te miro. Ka mea a Ngaheu, “Ana, e hoa, he kai ma taua!” E kai ana te manu, i nga hua whero o te miro. Katahi ka puhia e Tawhaki, ka rere ano te manu. Ka ki atu a Ngaheu ki a Tawhaki, “Kaore hoki o take e hoa! Titiro atu ki ta taua kai e rere atu ra!” Ka whakahoki a Tawhaki, “Nau hoki, e hoa, i kai oraora i kore ai e tu ta taua manu.” Katahi a Tawhaki ka ki atu kia haere raua ki tetahi puke noa atu. Tae atu ana ki reira, e kai ana nga manu kereru, koko, kaka atu hoki. Ka riro i a Ngaheu ta raua pu. Paku ana! Ka taka iho he kereru momona. Ka paku ano te pu, taka iho ano he kereru. Ka rua enei kereru ka mate i a Ngaheu. Ka ki atu a Ngaheu ki a Tawhaki, “E pehea ana koe ki au inaianei. Pai noa iho te taka iho o nga manu e rua.” Ka mea a Tawhaki, “E tama, na te mataku noa iho i taka iho ai ena manu.” Katahi raua ka noho ki te huhuti i a raua manu. Ka kumea nga huruhuru o nga parirau me nga mea o te kotore, katahi ka titia ki te whenua; he ture ano hoki tenei no tenei manu. Ka mutu ta raua huhuti ka tanumia nga huruhuru ki te rau rakau, kia kore ai e kitea e te tangata, e te manu ranei. Ka mea atu a Ngaheu ki tana hoa, “E hoa me haere ano taua ki tera puke, i rawahi o te awa ra. Ki taku mohio, he wahi tino pai a reira.” Katahi raua ka heke ki te awa. Ka kite raua i nga tukinga poaka a ka kite hoki raua i nga poaka—he momona tonu e kai ana hoki i te hua hinau. Kaore noa iho raua i aro ake ki te patu. Ka piki raua ki runga o taua puke. Ana, ka kite atu a Tawhaki i tetahi puuru tia, e kaikai ana i te awa. Kaore i puhia e Tawhaki kei mataku hoki nga manu. I to raua ekenga atu ki taua puke, ka rongo raua i te papa o te parirau o te manu; e kai ana hoki i te kai o te ahiahi. E(2)(2) Onga: Tangitangi. onga ana te koko. Ka korero atu a Ngaheu ki tana hoa, “Ana e hoa, kia teretere. Puhia mai nga manu na, kia whano(3)(3) Whano: Similar to Wawe. te ki ta taua pikau.” Ka paku te pu, ka paku, a, ka mutu. Kua nui hoki a raua manu. I tenei wa kua to te ra. Katahi ka ki atu a Tawhaki kia hoki raua ki te kainga. Hoki atu ana. I te aonga ake katahi ke makirihia a raua manu. Ka mutu tena, ka kohuangia. Kei reira hoki te matua o Tawhaki e titiro ana ki a raua mahi. Ka mea atu ia ki a Tawhaki, “Kaua e kohuatia kia tino maoa, ka tango ai ki rahaki o te ahi.”

Kaore i roa ka tangohia mai nga manu. Katahi ka kohia ki roto i tetahi kete, ka whakairihia ki te taha o te ahi kia maroke. I konei, ka utua atu he hinu poaka ki runga i te ahi kia rewa, kia wera hoki. Maroke ana nga manu ka purua atu ki roto o te hinu. Katahi a Ngaheu ka patai atu kia Tawhaki, “Pehea te roa ka maoa ai enei manu?” Ka whakahoki atu a Tawhaki, “Kia mutu te kai a te hoiho i roto i te taiapa ra, ka maoa.” Katahi ka ki atu a Te Whetu, te matua o Tawhaki, “E hoa, kai te he tau! Kai ahua maro, kua maoa.” Ka ki atu a Ngaheu, “E hoa, he tino rukahu koe! Mutu rawa ake te kai a to hoiho kua kore ke nga manu nei; kua ke i te ahi.” Katahi ano a Tawhaki ka kata. Ka maoa nga manu, ka tangohia ki rahaki, kua huahua hoki inaianei. Katahi ka ruau ki roto ki te kohua, ki reiro waiho ai. I nga ra o mua he taha ke te kai rau, engari inaianei na te maha o te kohua, kua kore noa iho te taha. Ka patai a Ngaheu ki a Te Whetu, “Pehea ke ai te tunu manu a nga tipuna, kaore hoki a ratou na kohua?” Ka ki atu a Tawhaki ki a ia, “E tama, na nga tohunga i makutu nga manu kia maoa!” Kaua e korero pena mo te tohunga kei makutuhia ko koe. Koianei ke te whakahoki mo te patai a Ngaheu. “Tahu ai te ahi, ka (4)(4) Huki: To place a stick into the bird, usually at the neck, preparatory to cooking over flames. hukia nga manu ki runga i te rakau. Ka poua ki te taha o te ahi. Ka whakatakotoria he waka ki mua o nga huki (rakau) kia heke ai te hinu o te manu ki roto o te waka. Pena ke ai te tunu a nga koroua.” Ka mea a Ngaheu, “E ki, he pena ke.” Ka korero ano a Te Whetu, “Ae, ki ana te waka i te hinu o te manu, ka riringihia ki roto ki te taha. Kua maoa nga manu, kua purua ki roto.” Katahi a Tawhaki ka patai atu ki tana matua, “Pehea ai hoki te patu manu a nga tipuna. Kaore hoki a ratou na pu?” Ka whakautu atu tana matua, ka mea, “Mahangatia(5)(5) Mahanga: To snare. ai ma te waka kereru, ma te taro(6)(6) Taro: Spear. hoki.” Katahi ano a Ngaheu ka ki atu ki a Tawhaki, “E hoa, e mahara ana ahau, ko koe ke te tohunga o tenei mahi.”