Te Rārangi Pūranga, Tuhinga Ake o te Motu

Muka, Volume 11, Issue 2, 1 March 1998, Page 2

Te Rārangi Pūranga, Tuhinga Ake o te Motu

N ā Tipene Chrisp i whakam ā ori

Ko te puranga e korerohia ake nei, he pukapuka i tuhia i nga ra o mua engari e whaimana tonu ana inaianei, a, haere ake nei. He nui hoki nga momo puranga. Hei tauira ake, ko te rarangi tena o nga tangata o tetahi kapa haka, ko nga korero tena mo nga hui i tetahi marae, ko tetahi kirihipi tena i tuhia kite reo Maori i tera rau tau, ko tetahi pukapuka whakaahua tena na tetahi whanau, ko tetahi konae reta e purihia ana kite kopae rorohiko. He momo puranga katoa.

He nui tonu nga whakahaere e puri ana i enei momo korero mo ratau ano. Tera ano etahi e puri ana i enei momo korero mo etahi atu tangata, whakahaere ano hoki, atu i a ratau.

Tera etahi puranga e purihia ana hei painga mo te katoa. E tuwhera ana enei puranga kite hunga rangahau korero i nga whare pupuri korero o te motu, pera i te Whare Tohu Tuhituhinga o Aotearoa (National Archives). Tera ano etahi kohinga puranga kaita kei te Whare Pukapuka o Hocken mete Whare Pukapuka ano hoki o Alexander Turnbull. He kohinga ano kei etahi atu whakahaere ririki noa nei e mau ana.

Kahore ia nei he tikanga kotahi mo te kohikohi mete tuku i nga korero mo nga kohinga puranga nei, pera i ta te Rarangi Pukapuka o te Motu (National Bibliography) e kohi nei, e tuku nei i nga korero mo nga pukapuka me

nga nupepa kua taia. Ka riro ke ma ia whakahaere e whakatairanga ana ake puranga korero i runga ano i tona hiahia ki taua mahi.

I taia mai etahi pukapuka e kiia nei ko Te Rarangi Puranga, Tuhinga Ake o te Motu (National Register of Archives and Manuscripts) i waenganui i nga tau 19791992, ki roto i etahi here mowhiti. Ko te kaupapa ia o enei pukapuka, ko te whakararangitanga mai o te katoa o nga kohinga puranga i Aotearoa nei. Tera etahi rarangi kimikimi (index) i enei pukapuka hei awhina i te hunga kimi korero; he rarangi ingoa, he rarangi wahi, he rarangi kaupapa, he rarangi tau ano hoki. I whakamutua enei pukapuka i te tau 1993, i runga i te whakahau a te Whare Pukapuka o Alexander Turnbull, i muri i te tanga mai o tetahi putanga motuhake hei whakanui i te kotahi rautautanga o te whai a te wahine i te mana poti.

I tenei wa, kei te whakaora mai tetahi ropii kokiri i te Te Rarangi Puranga, Tuhinga Ake o te Motu hei piinaha rorohiko. He mea awhina tenei e Te Poari Rota.

He kuaha a Te Rarangi Puranga, Tuhinga Ake o te Motu nei ki nga kohinga puranga o Aotearoa e purihia nei ki roto i nga whare tohu tuhituhinga, ki roto i nga whare pukapuka, me nga whare taonga o te motu. Ko tetahi o nga tino hua o tenei kaupapa, ko te ahei o wai ra kite kimi i nga korero mo nga puranga kaore i te takoto kite

wahi e arotau ana; hei tauira, kei te nekehia nga piiranga a te Hahi Mihingare ki Te Whakatu ki Tamaki-makau-rau i tenei wa. Kei tetahi rorohiko i Te Puna Matauranga o Aotearoa te piinaha rorohiko nei o Te Rdrangi Piiranga, Tuhinga Ake o te Motu i tenei wa, engari kei te kimihia mai tetahi kainga ttituru mona. Ko te whainga a te Ropii Kokiri, kia watea te rarangi nei kite katoa ite ipurangi.

He mea whakatopii nga korero kei te Rarangi Piiranga, Tuhinga Ake o te Motu nei ki raro i te ingoa o te whakahaere nana nga piiranga, o te tangata ranei nana nga piiranga. Kaore i whakatopuhia nga korero nei i runga i nga kaupapa o te piiranga, i te momo ranei o te piiranga. Ka taia etahi korero mo ia piiranga, ara, te ingoa o te kohinga piiranga, te rahi, nga momo korero me nga tau e hangai ana, te wahi e takoto ana nga piiranga me tetahi korero ano hoki hei whakaatu mehemea he pukapuka tiituru te piiranga, he kape ranei. E ahei ana nga whare pupuri korero kite whakauru atu i etahi atu korero mo nga piiranga nei mehemea e pirangi ana ratau. Mehemea he here kei runga i nga piiranga nei (ara kaore i te watea kite katoa), me whakaatu mai ki

konei kia mohio ai te hunga e whai wahi mai ana. Hei tauira, tera etahi marae e puri nei i a ratau korero mo a ratau hui me a ratau whakahaere kite reo Maori mete reo Pakeha ano hoki, mai i tera rau tau. He mauri ano kei enei piiranga; me whakaae ra ano nga kaumatua ite tuatahi kia watea ai enei taonga hei tirohanga ma te hunga rangahau.

Mehemea e pirangi ana koe ki nga korero mo te Rarangi Piiranga nei, kite tuku mai ranei i nga korero mo a koutou piiranga hei whakauru atu kite rarangi, me whakapa mai ki a:

Nicola Frean Waea 04 474 3000 x 3043 Kaiwhakahaere/kaiako Waea whakaahua 04 474 3063 Alexander Turnbull Library Mera rorohiko - nicola.frean@natlib.govt.nz Pouaka Poutapeta 12349 Te Whanga-nui-a-Tara