Rekureihana mo nga Rehitatanga o nga Whanautanga me nga Matenga o nga Maori.

Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 22, 15 May 1913, Page 307

Rekureihana mo nga Rehitatanga o nga Whanautanga me nga Matenga o nga Maori.

LIVERPOOL, Kawana. OTA KAUNIHERA. I te Whare Kawanatanga, i Poneke. i tenei te tekau ma iwa o nga ra o Maehe, 1913. Tu ana i reira : Ko te Honourable A. L. Herdman hei Tumuaki mo te Kaunihera. I RUNG A i te whakahaerenga mete whakatutukitanga i nga mana kua whakawhiwhia ki a ia e tekiona rua tekau o te Ture Whakatikatika i te Ture Rehitatanga i nga Whanautanga me nga Matenga Tangata, 1912, ko His Excellency te Kawana o te Tominiona o Niu Tireni. i runga i te tohutohu mete whakaae a te Kaunihera Whiriwhiri o taua Tominiona, tenei ka hanga i nga rekureihana e whai ake nei hei whakarite tikanga e rehitatia ai nga whanautanga me nga matenga o nga Maori.

REKUREIHANA.

Nga Kai-rehita. 1. Ka ahei te Kai-rehita Tianara i ia wa i ia wa kite whakatu i ana tangata i whakaaro ai ia he tangata totika hei Kai-rehita mo nga whanautanga me nga matenga o nga Maori, me noho aua tangata ki nga kainga e whakataua ai e ia i ia wa i ia wa.

Rehitatanga o nga Whanautanga o nga Maori.

2. (1.) I roto i nga marama e rua i muri iho i te whanautanga o tetahi tamaiti Maori, i whanau i te 1 o nga ra o Maehe, 1913, i muri mai ranei, me whakaatu nga whakaaturanga e whai ake nei kite Kai-rehita i whakaturia i rare i te rekureihana i runga ake nei:— * (a.) Te ra mete kainga i whanau ai. (b.) Te ingoa iriiri o te tamaiti, a he tane he wahine ranei.

(c.) Nga ingoa o te papa mete whaea, me o raua hapu me to raua kainga. \d.) Te momo o te papa mete whaea (mehemea Maori tuturu, he koata, he haw he, he toru-koata kaihe ranei, hei te mea e rite ana). (e.) Te ingoa mete tu o te kai-whakaatu. (/.) Era atu whakaaturanga tera e hiahiatia e te Kai-rehita Tianara i i . wa i ia wa. (2.) Ko nga tangata e huaina ana i raro nei kua meinga ma ratou e whakaatu mai kite Kai-rehita nga whakaaturanga e whakahuatia nei i runga ake nei ina whanau tetahi tamaiti Maori :—

(a.) Ma te papa ma te whaea ranei o te tamaiti. (b.) Ma te kai-noho i te whare i whanau ai ki reira te tamaiti. (c.) Ma wai atu tangata ranei i reira i te whanautanga o te tamaiti. (3.) Ahakoa nga kupu o te wahanga-tekiona i runga tonu ake nei, kite whakaaturia mai e tetahi o nga tangata kua huaina nei i roto i taua wahanga-tekiona nga whakaaturanga e hiahiatia ana, hei reira kua watea era atu o aua tangata, i nga taumahatanga, ara kua kore he tikanga e whakaaturia mai ai e ratou aua whakaaturanga. Ka ahei te Kai-rehita kite rehita i te whanautanga o tetahi tamaiti Maori ina whakaaturia ki a ia nga whakaaturanga kua huaina i runga ake nei—(a.) E te Tiamana e tetahi mema ranei o te Kaunihera Maori e mohio ana ki taua whanautanga ; (b.) E tetahi minita karakia e mahi ana i roto i taua takiwa a e mohio ana ki taua whanautanga ; (c.) E tetahi tangata ke atu ranei e marama ana i te Kairehita e mohio ana ki taua whanautanga a he pono ana korero e korero mai ana ki a ia. 3. (1.) A te taenga atu o nga whakaaturanga o te whanautanga o tetahi tamaiti Maori i runga i nga tikanga kua kiia ake nei, me tuhi aua whakaaturanga e te Kai-rehita ki roto kite Pukapuka. Rehita Whanautanga, a ki runga hoki i tetahi wharangi tauira ma te Kai-rehita Tianara e tuku atu ki a ia mo taua mahi.

(2.) A te taenga atu o nga whakaaturanga o te whanautanga o tetahi tamaiti Maori e whakaarohia ana e te Kairehita e rite ana, ka ahei te Kai-rehita kite tuhi i ana whakaaturanga ki roto kite Pukapuka Rehita Whanautanga a ki runga hoki i tetahi wharangi tauira pera me tera kua kiia ake nei, ahakoa ano kaore i poto katoa mai nga whakaaturanga kua whakaritea nei e enei rekureihana. (3.) Me rite taua pukapuka rehita kite tauira (form) Nama 1 e man nei i te Kupu Apiti Tuatahi ki tenei, me rite ranei ki tera te aronga, a me perehi kite reo Ingarihi mete reo Maori.

(4.) A te otinga o nga tuhituhi ki roto kite Pukapuka Rehita me taua wharangi tauira kua kiia ake nei, me tono te Kai-rehita kite kai-whakaatu. mehemea kei reira ia, kia haina i aua pukapuka, engari kite kore taua kai-whakaatu e whakaae kite haina i aua mea e kore ia e taea te akiaki kia haina.

Rehitatanga o nga Matenga o nga Maori.

4. (1.) I roto i nga marama e rua i muri iho i te matenga o tetahi Maori i mate i te 1 o nga ra o Maehe, IQI3, i muri mai ranei. me whakaatu nga whakaaturanga e whai ake nei kite Kai-rehita i whakaturia i raro i Rekureihana Nama 1 e mau i runga ake nei :— (a.) Te ra mete kainga i mate ai.

(b.j Te ingoa o te kainga mete hapu o te tupapaku. (c.) Nga tau i ora ai te tupapaku, mehemea e mohiotia ana. (d.) He tane he wahine ranei te tupapaku. (e.) Te ingoa te kainga mete hapu o te papa mete whaea o te tupapaku.

(/.) Te momo o te papa mete whaea o te tupapaku (mehemea he Maori tuturu, he koata, he hawhe. he torukoata kaihe ranei. hei te mea e rite ana). (?.) Mehemea he mea marena. me tuhi te ingoa o te tane o te wahine ranei. (A.) Te tokomaha o nga tamariki tane o nga tamariki wahine ranei e ora ana (mehemea ra he tamariki). (n) Mehemea ranei i nanatia te tupapaku e tetahi takuta i tona turorotanga whakamutunga, a mehemea i peratia, he aha nga take o tona mate i tuhia ki roto kite tiwhikete.

().) Te ingoa mete tu o te kai-whakaatu. (k.) Era atu whakaaturanga tera e hiahiatia e te Kairehita Tianara i ia wa i ia wa.

(2.) Ko nga tangata e huaina ana i raro nei kua meinga ma ratou e whakaatu mai kite Kai-rehita nga whakaaturanga e whakahuatia nei i runga ake nei ina mate tetahi Maori : — («.) Ma te kai-noho i te whare i mate ai ki reira taua tupapaku. (b.) Ma wai atu tangata ranei i reira i te matenga o te tupapaku.

(3.) Ahakoa nga kupu o te wahanga-tekiona o enei rekureihana i runga tonu ake nei. kite whakaaturia mai e tetahi o nga tangata kua huaina nei i roto i taua wahanga-tekiona nga whakaaturanga e hiahiatia ana, hei reira kua watea era atu o aua tangata i nga taumahatanga, ar a kua kore he tikanga e whakaaturia mai ai e ratou aua whakaaturanga. (4.) Ka ahei te Kai-rehita kite rehita i te matenga o tetahi Maori ina whakaaturia ki a ia nga whakaaturanga kua tohutohungia nei e wahanga-tekiona (1) o tenei rekureihana :— (a.) E te Tiamana e tetahi mema ranei o te Kaunihera Maori e mohio ana ki taua matenga. (6.) E tetahi minita karakia e mahi ana i roto i taua takiwa a e mohio ana ki taua matenga. (c.) E te tangata ranei nana i karakia te karakia tanu tupapaku i te nehunga o te tupapaku, e mohio ana ki tona matenga. (d.) E tetahi tangata ke atu ranei e marama ana i te Kai-rehita e mohio ana ki taua matenga, a he pono ana korero e korero mai ana ki a ia.

5. (1.) A te taenga atu o nga whakaaturanga o te matenga o tetahi Maori i runga i nga tikanga kua kiia ake nei, me tuhi aua whakaaturanga e te Kai-rehita ki roto kite Pukapuka Rehita Matenga, a Id runga hoki i tetahi wharangi tauira ma te Kai-rehita Tianara e tuku atu ki a ia mo taua mahi.

(2.) A te taenga atu o nga whakaaturanga o te matenga o tetahi Maori e whakaarohia ana e te Kai-rehita e rite ana, ka ahei te Kai-rehita kite tuhi i aua whakaaturanga ki roto kite Pukapuka Rehita Matenga a ki runga hoki i tetahi wharangi tauira pera me tera kua kiia ake nei, ahakoa ano kaore i poto katoa mai nga whakaaturanga kua whakaritea nei e enei rekureihana.

(3.) Me rite taua pukapuka rehita kite tauira (form) Nama 2 e mau nei i te Kupu Apiti Tuatahi ki tenei, me rite ranei ki tera aronga, a me perehi kite reo Ingarihi mete reo Maori.

(4.) A te otinga o nga tuhituhi ki roto kite Pukapuka Rehita me taua wharangi tauira kua kiia ake nei, me tono te Kai-rehita kite kai-whakaatu, mehemea kei reira

ia, kia haina i aua pukapuka, engari kite kore taua kaiwhakaatu e whakaaejki te haina i aua mea e kore ia e taea te akiaki kia haina. t (gg

6. (1.) A te matenga o tetahi Maori i nanatia i tona turorotanga whakamutunga e tetahi takuta kua rehitatia, me haina e taua takuta a me tuku atu e ia kia tae kite Kai-rehita tetahi tiwhikete he mea tuhi ki runga ki tetahi tauira (form) ma te Kai-rehita Tianara e tuku atu ki a ia mo taua mahi, hei whakaatu, i runga i tana i tino mohio ai i whakapono ai, i nga take i mate ai te tupapaku (te take tuatahi me nga take o muri mai), te roa o te turorotanga whakamutunga o te tupapaku, me era atu whakaaturanga e hiahiatia ana e te Kai-rehita Tianara.

(2.) Ko nga whakaaturanga e mau ana i roto i taua tiwhikete, apiti atu hoki kite ingoa o te takuta nana taua tiwhikete, me tuhituhi ki roto kite Pukapuka Rehita Matenga mete wharangi tauira.

Etahi atu Mea.

7. A te taenga atu kite Kai-rehita o nga whakaaturanga e whakaarohia ana e ia e rite ana, a e marama ana ki a ia e pono ana. me rehita e ia te whanautanga o tetahi tamaiti Maori i whanau i roto i te ono marama o mua tonu atu i te 1 o nga ra o Maehe, 1913, te matenga ranei o tetahi Maori i roto i taua wa.

8. Me tuku atu e te Kai-rehita kite Kai-rehita Tianara i nga marama o Hanuere, o Aperira, o Hurae, me Oketopa i ia tau nga wharangi tauira o nga rehitatanga o nga whanautanga me nga matenga o nga Maori katoa i tuhituhia e ia i roto i nga torn marama o mua'tonu atu, a me tuhi e ia tana tiwhikete ki runga ki ia o aua wharangi hei whakaatu ko nga tuhituhi o roto he tauira pono no aua tuhituhinga i roto i te Pukapuka Rehita Whanautanga i roto ranei i te Pukapuka Rehita Matenga, hei te mea e rite ana. 9. Ko nga Pukapuka Rehita e tuhituhia ana i runga i te whakahaerenga o enei rekureihana me tuwhera kite katoa, i nga wa ano e rite ana, ina utua te whii e whakaaturia nei e te Kupu Apiti Tuarua ki tenei, a i runga i te tono a tetahi tangata a ina utua e ia nga whii e mau nei i roto i taua Kupu Apiti, me whakaputa tiwhikete te Kai-rehit? o nga tuhituhi o roto i aua Pukapuka Rehita.

10. Ko ia tangata e meinga ana i raro i enei rekureihana kia tuku whakaaturanga mo tetahi mea, a i runga i te take kore, kaore e tuku atu ana i aua tu whakaaturanga, e ahei ana mo te haranga tuatahi kia whainatia kite £2, a mo te haranga tuarua me era atu haranga a muri atu kia whainatia kite £5 mo ia haranga ; ko ia tangata e hoatu ana i nga whakaaturanga he, me tona mohio ano he teka aua whakaaturanga, ka ahei ia kia whainatia kite £5 ; engari e kore e whakahaerea he whakawa mo te takahanga o enei rekureihana kite kore e matua whakaaetia e te Kai-rehita Tianara.

11. Ko nga whii e whakaaturia nei i roto i te Kupu Apiti Tuarua ki tenei me utu kite Kai-rehita mo nga mea e huaina ana i roto i taua Kupu Apiti, a me tuku atu e ia aua moni kite Tari mo nga Moni a te Kawanatanga Poneke.

KUPU APITI TUATAHI.

Tauira Nama 1. Rehita o nga Whanautanga o nga Maori. I raro i Tekiona 20 o te Ture Whakatrkatika i te Ture Rehitatanga i nga Whanautanga me nga Matenga Tangata, 1912. I rehitatia ki , i roto i te Takiwa Porowini o

'* Tuhia mehemea he Maori tuturu, he koata-kaihe, he hawhekaihe, he toru-koata kaihe ranei, hei te mea e rite ana.

Tauira Nama 2.

Rehita o nga Matenga o nga Maori. I raro i Tekiona 20 o te Ture Whakatikatika i te Ture Rehitatanga i nga Whanautanga me nga Matenga Tangata, 1912 I rehitata ki , i roto i te Takiwa Porowini o

* Tuhia mehemea he Maori tuturu, he koata-kaihe, he hawhe-kaihe, he toru-koata-kaihe ranei, hei te mea e rite ana.

KUPU APITI TUABUA.

Nga Whii. s j Waii kimihrnga (mo ia take e tirohia ana) .. ..10 Mo te kape whai mana o te rehitatanga o te whanautinga .. .. .. .. ..26 M) te tiwhikete whakaatu itera i whanau ai .. 10 Mo te kape whai mana ote rehitatanga ote matenga.. 2 6

J. F. ANDREWS,

Karaka o te Kaunihera Whirlwhiri.

- Nam a. Te Ba i Whanau ai. go B Te Kainga i Whanau ai. Te Ingoa Iriiri. He Tane he Wahine ranei. Te Ingoa. 2 tn p g £ 2 s> 0 ® P E E. Te Kainga. Te Hapu. Tona Momo.* Te Ingoa. Whaea. Te Kainga. Te Hapu. Tona Momo.* Te Ingoa te Hainatanga ranei, Kaiwhakaatu. — Tona Kainga me tana Mahi. Tona Whanaungatanga ki te Tamaiti (mehemea ia he pera. Te Ra i Rehitatia ai. Kairehita. Hainatanga o te Kai-rehita.

S3 Te Ra i Mate ai. H d ►d go ►d SO FT d Te Kainga i Mate ai. Te Ingoa. Te Kainga. Te Hapu. He Tane he Wahine ranei. Ona Tau (mehemea e mohiotia ana) Te Ingoa o te Tane o te Wahine ranei (mehemea ia he pera). — Te Tokomaha o nga Tamariki, he tane he wahine ranei, e ora ana (mehemea ia he pera). Nga Take i Mate ai. Te roa o tona Turorotanga Whakamutunga. Te Ingoa o te Takuta nana i whakaputa te Tiwhikete (mehemea ia he pera). Te Ra whakamutunga i kite ai te Takuta i te Tupapaku. — Te Ingoa. Papa. Whaea. 3 CR S3 g 85 S' S3 o o' H d ►d S3 »d S3 Te Kainga. Te Hapu. Tona Memo.* — Te Ingoa. Te Kainga. Te Hapu. Tona Momo.* Te Ingoa te Hainatanga ranei. Kai-whakaatu. gTona Kainga me tana Mahi. Tona Whanaungatanga ki te Tupapaku (mehemea ia he pera) — " & Te Ra i Rehitatia ai. Kai-rehita Te Haingatanga o to Kairehita.