PANUITANGA.
Poutapeta Peeke Tiaki Moni
1. ~171 TUWHERA ana iiara he Peeke Tiaki Moni ite J.._J nuinga o nga Poutapeta Whakaputa Ota Moni i Niu Tireni, hei tango moni a hei whakaputa moni hoki i roto i nga haora e whakahaerea ana nga mahi ota moni. 2. Ka hoatu he initareti mo nga moni e tukua ana ki aua peeke, ara e £3 10s. mo ia rau pauna i ia tau ki ia kai-tuku kaore nei ana moni i tuku ai ki reira i nui atu i te £3OO, engari ka hoki iho te initareti ki to £3 mo ia rau pauna i ia tau mo nga moni i nuku atu ite £3OO. E £6OO te mutunga mai o te rahi o nga moni e whakaaetia kia whiwhi initareti. 3. Ko te Kawanatanga hei punga mo nga moni a nga kai-tuku moni ki aua peeke, na reira kaore e kore te tere tonu o te whakaputa mai ano o aua moni ina tonoa a muri atu. 4. Kia kotahi tonu te kaute a te kai-tuku moni e whakatuwhera ki tona ingoa ake. 5. Ko nga ingoa o nga kai-tuku moni kite Poutapeta Peeke Tiaki Moni mete rahi o a ratou moni i tuku ai ki reira e kore rawa e whakina. 6. Ka ahei te kai-tuku moni ki tetahi o nga Poutapeta Peeke Tiaki Moni kite tuku moni ki tetahi atu o nga peeke pera o roto o te takiwa poutapeta kotahi, kite tuku moni ranei ki tetahi atu peeke pera kei roto i tetahi atu takiwa poutapeta ke atu i te mea i whakatuwheratia ra e ia ki reira tana kaute, engari i raro anake i nga tikanga e whai ake nei :— (a.) Kua toru marama te kaute (matua) e tuwhera ana. (6.) Ko te roa o te wa e whakaaetia hei tukunga moni atu ki tetahi atu takiwa poutapeta i te mea kua tuwhera ra ki reira te kaute, ka whakapotongia kia toru marama, timata atu i te ra i tukua atu ai te moni tuatahi, a ina pau taua wa (ara taua toru marama) kaore e whakaaetia kia tukua atu ano etahi atu moni ki taua takiwa poutapeta kia pau ra ano etahi atu marama e toru, haunga ia kite whakawhitiria te kaute (matua) ki taua takiwa poutapeta. Otira ka ahei te kai-tuku ki te tuku moni atu ki etahi atu takiwa poutapeta, engari ka raau tonu te tikanga kua whakaritea ake nei, ara kia toru marama i te tuatahi te wa e whakaaetia hei tukunga moni atu ki reira, a kia toru marama hoki te wa whakataanga o te tuku moni i waenganui o ia o aua takiwa toru marama ra. 7. Ko te kai-tuku moni kua tae kite toru marama e tuwhera ana tana kaute i roto i te Poutapeta Peeke Tiaki Moni o Niu Tireni ka ahei tana kaute te whakawhiti kite Poutapeta Peeke Tiaki Moni o Ingarangi, a ko te kai-tuku moni kite Poutapeta Peeke o Ingarangi, mehemea kua toru marama tana kaute e tuwhera ana ki reira, ka ahei hoki tana kaute te whakawhiti kite Poutapeta Peeke Tiaki Moni o Niu Tireni. Ko runga o te moni (hui atu ki ona initareti) e ahei te whakawhiti atu i Niu Tireni hei whawhao ki tetahi kaute Peeke Tiaki Moni kaua e nui atu ite £2OO. Ko nga moni i hipa atu (i taua £200) ka ahei ano hoki te whakawhiti, mehemea (ina whiti) ka herea ki nga punga moni a te Kawanatanga o Ingarangi, engari ko taua moni kaua e nui atu i te £5OO ina huia atu nga moni utu komihana ki te moni tinana. Ko nga ahua (forms) o nga pukapuka whakawhiti me nga whakamarama katoa mo taua mahi ka taea te tiki atu i tetahi o nga Poutapeta Peeke Tiaki Moni o Niu Tireni.
8. Ka ahei te kai-tuku moni kite tiki atu i ana moni i te Poutapeta Peeke tata ki a ia o roto i te takiwa poutapeta kei reira tana kaute e takoto ana, kite tiki atu ranei i era atu peeke o roto i tetahi atu Takiwa poutapeta, engari me whakarite e ia nga ritenga i whakatakotoria ai nga moni (Tirohia a tekiona 6). Ka taea te unu-a-waea i te moni i nga Peeke Tiaki Moni (mehemea he Tari Waea kei reira) o roto i te takiwa poutapeta kei reira te kaute e takoto ana, engari me hoatu he hikipene hei utu mo te waea atu ki, mete whakahoki mai a, te Tari Upoko o taua takiwa. Ka taea nga unu-a-waea te tuku “ urgent,” engari kite peratia me tapiri atu ano tetahi hikipene hei utu. Ka taea he moni te unu “ by return post ” kite hoatu te utu ote waea pera atu kite tari upoko o te takiwa. Ka tukua atu kite Poutapeta te warati hei whakaputa i nga moni (a ka takoto i reira tae noa kite ra e tikina atu ai) haunga ia kite rereke nga tohutohu i roto i te waea unu i nga moni.
9. Ka ahei nga wahine marena kite tuku moni ki nga Poutapeta Peeke Tiaki Moni, a ko nga moni i tukua peratia e aua wahine, i tukua ranei e tetahi wahine engari no muri mai ka marena ia, ka kiia he taonga wehe aua moni no taua wahine, a taea noatia te wa e w’hakaaturia ai- kite Pohimahita Tianara tetahi take tika e whakarereketia ai te tikanga.
10. Ka ahei te tuku moni e, mo te taha ranei ki, nga tamariki kaore ano i rite nga tau kite Peeke Tiaki Moni. Ko nga kai-tuku moni kua nuku atu i te whitu tau te pakeke ka kiia kua rite nga tau o era; engari ko nga tamariki kei raro iho i te whitu tau te pakeke kaore e tukua kia unu i a ratou moni kia eke ra ano kite whitu tau te pakeke katahi ka whakaaetia kia pera, haunga ia kite tupono ki tetahi tino take tika. 11. Ko nga Ropu Hoahoa (Friendly Societies), kua ata whakamanaia e te Kai-rehita mo nga Ropu Hoahoa, hui atu. ki nga Uniana Kai-mahi (Trades Unions) kua ata rehitatia, ka ahei kite tuku i a ratou moni kite Poutapeta Tiaki Moni, kaore e araitia te rahi; engari me matua tuku atu tetahi kape o o ratou ruuri kite Tumuaki (Controller), Tari o te Peeke, Tiaki Moni, Tianara Poutapeta, Poneke.
12. Ko nga Ropu mo nga Mahi Atawhai me nga Mahi Tiaki Rawa (Charitable and Provident Societies), ina ata whakamanaia kite pera, ka ahei kite tuku i a ratou moni kite Poutapeta Peeke Tiaki Moni, engari me matua tuku atu he kape o te pukapuka whakamana i a ratou (charter) me o ratou ruuri kite Tumuaki (Controller). 13. Ka ahei te tuku atu kite Poutapeta Peeke Tiaki Moni i nga moni a nga Volunteer Fire Brigades, Public Libraries, Mechanics’ Institutes, Agricultural and Pastoral Associations, Church Mission Societies, Domain Boards, Cemetery Boards, Recreation Association or Club, and Religious Societies, engari ko nga tono me nga kape o nga ruuri (mehemea he pera) me matua tuku atu kite Tumuaki (Controller) o te Tari o te Peeke Tiaki Moni, Tianara Poutapeta, Poneke.
14. Ka ahei nga Poari Kura me nga Komiti Kura i whakaturia i raro i te Ture mo nga Kura kite tuku moni (ki taua peeke); engari e taea ai aua moni te unu ma runga anake i te tono mete rihiiti a te Kai-tiaki Moni (Treasurer) me tetahi mema kotahi, tokomaha atu ranei, o te Poari o te Komiti ranei i runga i ta te Poari i ta te Komiti ranei i whakahau ai.
15. Ka ahei te whakatuwhera Kaute Huihui (Joint Accounts) ma raua ma ratou ranei e nga tangata tokorua tokomaha atu ranei, mehemea kaore e noho mai ana i taua wa he kaute huihui, takitahi ranei, ma raua ma ratou ranei (i roto i te Peeke Tiaki Moni).
16. Kaute Tiaki (Trust Accounts) : Ka ahei te Kai-tiaki o tetahi tangata kite whawhao i te moni a taua tangata, a kite whakanoho i taua moni, ki o raua ingoa tahi ko taua tangata.
Ka ahei te tangata kite tu hei kai-tiaki mo nga kaute maha noa atu ahakoa he kaute tana kei tona ingoa ake i reira i taua wa.
17. Ko nga tono katoa e pa ana kite mahi a te Poutapeta Peeke Tiaki Moni, me nga utu mo aua tono, ka haere noa atu i roto i te meera kaore e tonoa kia utu pane-kingi. 18. Mehemea tena ano etahi atu whakamaramatanga e hiahiatia ana, ka taea te tono atu ki nga Poutapeta whakahaere i nga mahi a te Peeke Tiaki Moni, me tono ranei kite Tumuaki, Tari Tiaki Moni, Poutapeta Tianara, Poneke.
D. ROBERTSON,
Hekeretari.
Poutapeta Tianara, Poneke, 4 Hurae, 1910.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/KNT19110608.2.12
Bibliographic details
Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 24, 8 June 1911, Page 376
Word Count
1,453PANUITANGA. Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 24, 8 June 1911, Page 376
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Matauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of Copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.