WHAKAHAERE WHENUA MAORI.
Whenua Maori ka. riihitia i runga i te Tena (Tender) e tuwhera ana kite Katoa. —988 nga Eka.
Tari o te Poari Whenua Maori o te Takiwa o Tairawhiti, Kihipane, te 7 o Oketopa, 1910. He whakaaturanga tenei, i runga i nga tikanga o te Ture Whenua Maori, 1909, me nga rekureihana i raro i taua Ture, ka ahei te tuku tena-a-tuhituhi (written tenders) kite Perehitini ki Wairoa, Haaki Pei, tae noa kite 12 o nga haora i te awatea o te Wenerei te 16 o nga ra o Noema, 1910, mo nga riihi o nga whenua e huaina nei i roto i te Kupu Apiti ki tenei mo nga tau e rua tekau ma tahi, mete whai mana kite whakahou i te riihi mo etahi atu tau e rua tekau ma tahi.
Ruarakaiputara Nama 1 Poraka—Poraka 111, Takiwa Ruri o Clyde. Whenua Karaahi Tuatahi. E 25 nga eka he raorao motomoto, tino pai te tupu a te karaihe ; ko te nuinga atu o te whenua he hiwi papaku nei, he karaihe etahi wahi, he manuka he rarauhe etahi wahi. He pai te oneone ; he whai wai te whenua. Kotahi maero mete hawhe te tawhiti o te Wheketare Mahi Pata o Wairoa. Kua oti te ruri o te rori ma runga i te poraka tuhono atu ki te rori nui o Wairoa ki Nuhaka. Kopua D Block. —Poraka 11, Takiwa Ruri o Clyde. Whenua Karaahi Tuarua. 2 | 47 1 13 | 10 13 0 Ko nga robe o tenei whenua ko nga Poraka o Kairangi Nama 2, Tukemokihi Nama 2, Ohuia, No. 1 me Kopua B. Heoi ano te painga o tenei whenua hei whangainga kararehe. Kaore kau he rori atu kite poraka. Kei te ekengia tenei whenua e tetahi riihi tapahi harakeke mo nga tau e rua tekau ma tahi timata atu i te tahi o nga ra o Hurae, 1908. Kahaatureia A Poraka.—Poraka I me IV, Takiwa Ruri o Nuhaka. Whenua Karaahi Tuarua. 3 | 196 3 0 | 17 4 6 He whenua hiwi, he ahua pai te oneone. He rakau ririki nei nga rakau o runga. Kaore he rori. Ko tenei whenua e piri ana kite taha o Tekiona 2, Poraka 20, Takiwa Ruri o Opoiti. 4 | 280 0 0 | 19 14 0 Tekau eka o tenei whenua he raorao papa tika, ko te nuinga atu he hiwi papaku nei, he rarauhe he manuka etahi wahi he karaihe etahi. He pai te oneone. Kaore ona rori. E piri ana tenei whenua ki Kahaatureia Nama 2 me Nama 7 Poraka. Matakuhia Poraka, Poraka XIV, Takiwa Ruri o Tuahu. Whenua Karaahi Tuatoru. 5 | 393 1 0 | 19 14 0 He whenua teitei, hiwihiwi, e kapi ana i te rakau ririki i te manuka, mete rarauhe. Ko tenei whenua kei waenganui
o Raana No. 80 me Raana 81. Ko tona teitei i te waitai 1500 putu pea. E 33 maero te tawhiti i Wairoa, a e 22 o aua maero he rori kooti, ko te toenga he rori hoiho. Nga Tikanga o nga Riihi. 1. Kia rua tekau ma tahi tau te roa o te riihi mete whaimana kite whakahou i te riihi mo etahi atu tau e rua tekau ma tahi. 2. Kaua te moni reti mo nga tau e rua tekau ma tahi tuatahi e hoki iho i te moni reti kua whakaaria nei, a ko te moni reti mo te rua tekau ma tahi tau tuarua kia rima pai heneti o te wariu whakapaingakore o te whenua. 3. Ko ia tena (tender) me whawhao ki roto ki tetahi kopaki pukapuka, me ata whakapiri kia kati, ko te ingoa mo waho ko te Perehitini, a me maaka penei a waho o te kopaki “ Tena (tender) mo te riihi o Rota Nama , kua panuitia nei ki roto ki Nupepa o te o nga ra o 19 ,’ a me tapiri atu tetahi pukapuka ki-pono-a-ture me tuhi kia rite kite ahua kua whakatakotoria. 4. Ki te hiahia te tangata kite tuku tena (tender) mo nga rota maha atu i te kotahi, me tuku mai he tena motuhake mo ia rota. Me tapiri atu ki ia tena (tender) tetahi pukapuka ki-pono-a-ture, pera te ahua mete mea kua kiia i runga nei. 5. Me tapiri ki ia tena (tender) nga moni reti e rite ana mo nga marama e ono, mete whii mo te riihi (£3 35.), me etahi moni hoki e rite ana hei utu i te pane tiute mete rehitatanga o te riihi, a mo te wariu hoki o nga whakapainga (mehemea kua utaina he pera ki runga kite whenua). 6. Ko ia riihi me timata i te 1 o nga ra o Hanuere, 1911. Ka ahei te kai-tango riihi kite haere ki runga kite whenua i muri tonu iho i te whakaaetanga o tana tena (tender), a ka tika ia kia kaua e utu i te moni reti o te wa timata i te 1 o Hanuere tae noa kite ra i whakaaetia ai tana tena (tender). 5. Ko te moni-reti he matua-utu te tikanga, a te tahi o Hanuere mete tahi o Hurae o ia tau. 8. Ma te kai-tango riihi e utu nga reiti katoa, taake hoki, me era atu taake (haunga ia te taake-whenua). 9. Kaua te kai-tango riihi e tuku, e riihi-raro, e mokete renei, ina kore e matua-whakaaetia ete Poari. Kia pahure ra ano he tau kotahi i nohoia ai e te kai-tango riihi, ka pono ai te tuku. 10. Huihui katoa nga eka e purutia ana e nohoia ana ranei mo te wa neke atu i te kotahi tau tuturu, e kore tetahi tangata kotahi e tika kia whiwhi eka i ko atu o te 3,000 eka ; ko ia eka oneone karaahi tuatahi, ka kiia hei 7| eka a ko ia eka oneone karaahi tuarua ka kiia hei 2J eka. 11. Ale haina te riihi e te kai-tango riihi i roto i nga ra e toru tekau o muri tonu iho o te wa i whakaaturia ai ki a ia kua takoto tika te riihi mo te haina. 12. Kaore te kai-tango riihi e whai mana kite tango i nga minerals kite kore e hoatu he raihana ki a ia e ahei ai ia te pera, engari ka ahei ia te whakamahi i nga minerals o runga i te whenua mo nga mahi ahu whenua, whangai kararehe, mahi rori, hanga whare, mo nga mahi ranei o roto i tona whare. 13. A te muntunga o nga tau o te riihi ka wariutia ka tiakina hoki nga whakapainga. 14. E tau ana kia whakakorea te riihi ana takahia nga whakariteritenga. 15. Me aro katoa nga riihi ki nga tikanga o te Ture Whenua Maori, 1909, me nga rekureihana kua mahia i raro i taua Ture ; a ka kiia e mohio katoa ana nga kai-tango riihi ki aua tikanga katoa, mete mana tonu ki a ratou, ano he mea ata tuhituhi iho ki nga pukapuka riihi. Ko nga mapi whakamarama me tiki atu i te tari o te Poari Whenua Maori mo te Takiwa o Tairawhiti Kihipane.
ALEX. KEEFER (A KIIWHA),
Perehitini o te Poari whenua Maori o Tairawhiti.
KUPU APITL Rota. Nga Eka. Te Moni Reti mo ia Tau. 1 1 A. B. P. 71 0 23 £ s. d. 26 13 6
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/KNT19101013.2.8
Bibliographic details
Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 50, 13 October 1910, Page 636
Word Count
1,208WHAKAHAERE WHENUA MAORI. Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 50, 13 October 1910, Page 636
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Matauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of Copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.