Panuitanga kua taka etahi Whenua ki raro i Wahi I o “ Te Ture Whakanohonoho Whenua, Maori, 1907.”
PLUNKET, Kawana. Na tona Tepute na J. Prendergast. OTA A TE KA UNIH ER A. I te Whare o te Kawana, i Poneke, i tenei te rua-tekau ma tahi o nga ra o Hune, 1909. Tu ana i reira : Ko His Excellency te Kawana i roto i tona Kaunihera.
NOTEMEA kua meinga hei ture e tekiona wha o “Te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1907,” ina ripoatatia, a ia wa ranei e ripoatatia ai e te Komihana e huaina ana i roto i taua Ture kite Kawana, tera tetahi whenua Maori kaore e hiahiatia ana hei nohoanga mo nga Maori nona, a e watea ana hei hoko hei riihi ranei, ka tika ka whai mana te Kawana i runga i te Ota Kaunihera kite panui i taua whenua kia taka ki raro i Wahi I o taua Ture timata atu i te ra i mahia ai taua ota, a ka man tonu te mana o taua Wahi I o taua Ture ki runga ki taua whenua i nga wa katoa a muri atu :
A notemea kua ripoata mai taua Komihana ko nga whenua Maori e whakaaturia nei i rote i te Kupu Apiti ki tenei kaore e hiahiatia ana hei nohoanga mo nga Maori nona, a e watea ana hei hoko hei riihi ranei:
Na reira, i runga i te whakahaerenga mete whakatutukitanga o nga mana kua whakawhiwhia ki a ia e taua tekiona wha, ko His Excellency te Kawana o te Tominiona o Niu Tireni, i runga i te whakaatu mete whakaae a te Kaunihera Whiriwhiri o taua Tominiona, tenei ka panui ko nga whenua Maori e ata whakaaturia nei i roto i te Kupu Apiti ki tenei, timata atu i te ra i tuhia ai tenei ota, kua taka ki raro i Wahi I o “ Te Ture Whakanohonoho Whenua Maori, 1907.”
KUPU APITI. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Ruawahia, e karangatia ana e mohiotia ana ko Pokchu D. Poraka, tona nui i runga i te ruritanga e 9,030 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rawhiti he whenua Karauna, ko Putauaki Nama 2 Kahiti —A-
Poraka, ko Matahina Nama 1 Poraka ; kite tonga ko Pokohu E Poraka ; a kite rato ko Pokohu C Nama 3 Poraka me Tarawera Awa. Katoa teia wahi whenua kei roto i te Porowini o Akarana, kei roto i te Tominiona o Niu Tireni, tona nui i runga i te ruritanga e 40 nga eka, nui atu iti iho ranei, ara ko Rota Nama 247, Parihi o Waimana, Kaute o Opotiki. Nga rohe : kite rawhiti-ma -raki ko Rota Nama 246, ko Awaraputuna Awa ; kite rawhiti ko Rota Nama 248 ; kite tonga ko Rota Nama 245 ; a kite rato ko Rota Nama 245. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Karatia, e karangatia ana e mohiotia ana ranei ko Matahina C South Poraka, tona nui i runga i te ruritanga e 333 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki he whenua Karauna ; kite rawhiti ko Rangitaiki Awa ; kite tonga ko Tekiona 1, Poraka 11, Takiwa Ruri o Karatia ; a kite rato ko Matahina C Nama Ib, a he whenua Karauna. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Karatia, e karangatia ana e mohiotia ana ranei ko Matahina C Nama 1b Poraka, tona nui i runga i te ruritanga e 333 nga eka nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki he whenua Karauna ; kite rawhiti ko Matahina C South Poraka ; kite tonga ko Tekiona 1, Poraka 11, Takiwa Ruri o Karatia ; a kite rato ko Raana Nama 54. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i nga Takiwa Ruri o Tauranga me Aongatete, e karangatia ana e mohiotia ana ranei ko Te Irihanga Nama 2, tona nui i runga i te ruritanga e 339 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki mete rawhiti-ma-raki ko Te Mahan Poraka ; kite rawhiti he whenua Karauna ; kite tonga ko Te Irihanga Nama 1 Poraka ;aki te rato-ma-raki ko Whakamarama Nama 2 Poraka. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i nga Takiwa Ruri o Tauranga me Otanewainuku, e karangatia ana e mohiotia ana ko Ohauiti Nama 1, tona nui i runga i te ruritanga e 643 nga eka nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rawhiti-ma-raki ko Pukete Awa ; kite rawhiti ko Ohauiti Nama 2 Poraka ;aki te tonga me te rato ko Waimapu Awa. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Otanewainuku, e karangatia ana e mohiotia ana ko Paengaroa Nama 2 Poraka, tona nui i runga i te ruritanga e 2,890 nga eka, nui
atu iti iho ranei. Nga rohe; kite rato-ma-raki he whenua Karauna; kite rawhiti ko Omanawa, tetahi ingoa ko Te Whakamaunga, a ko tetahi ingoa ko Hukanui Awa; kite rato-ma-tonga ko Paengaroa Nama 1 Poraka ; a kite rato ko Mangapapa Awa.
Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Tauranga, e karangatia ana e mohiotia ana ko Pukemapou Poraka, tona nui i runga i te ruritanga e 79 nga eka e 2 nga ruuri e 8 nga paati, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rawhiti-ma-raki mete rawhiti ko Ohauiti Nama 2 Poraka ; kite tonga mete rato-ma-tonga ko Pukete Awa me Waimapu Awa ; a kite rato-ma-raki ko Poeke Poraka. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Otanewainuku, e karangatia ana e mohiotia ana ko Tauwharawhara, tona nui i runga i te ruritanga e 2,268 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rawhiti-ma-raki mete rawhiti ko Mangapapa Awa ; kite rato-ma-tonga ko Paengaroa Nama 1 me Nama 2 ; a kite rato mete rato-ma-raki ko Kaimai Nama 2 Poraka me Kaimai Nama 1 Poraka. Katoa tera wahi -whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Katikati, e karangatia ana e mohiotia ana ranei ko Rota 21, Tahawai Parihi, tona nui i runga ite ruritanga e 54 nga eka nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki ko Tauranga Harbour ; kite rato-ma-raki ko Tekiona 41 me 43, Tahawai Parihi; haunga ia te rori ote katoa e haere ana ma runga i nga eka kua huaina ake nei.
Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Tauranga, e karangatia ana e mohiotia ana ko Waimanu Nama In, tona nui i runga i te ruritanga 1,203 nga eka e 3 nga ruuri e 26 nga paati, nui atu iti iho ranei. Nga rohe: kite raki ko Oteora Nama. 1 me Te Irihanga Nama 1 ; kite rawhiti ko Wairoa Awa ; ki te tonga ko Waimanu Nama la, 2b, me 2c; aki te rato ko Waimanu Nama le. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Tauranga, e karangatia ana e mohiotia ana ranei ko Waimanu Nama le, tona nui i runga i te ruritanga e 70 nga eka e 3 nga ruuri 14 nga paati, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki ko Oteora Nama 1 ; kite rawhiti ko Waimanu Nama Id ; kite tonga ko Waimanu Nama 2c ; a kite rato ko Waimanu Nama Ib.
Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Opoutihi, e karangatia ana e mohiotia ana ko Waimanu Nama If, tona nui i runga i te ruritanga e 421 nga eka e 36 nga paati, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rato-ma-raki ko Oteora Nama 1 ; kite rawhiti-ma-raki ko Waimanu Nama la ; kite rawhiti-ma-tonga ko Waimanu Nama 2a ; a kite rato-ma-tonga ko Ngamuwahine Awa.
Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Opoutihi, e karangatia ana e mohiotia ana ko Waimanu Nama la, tona nui i runga i te ruritanga e 24 nga eka e 3 nga ruuri e 4 nga paati, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rato-ma-raki ko Oteora Nama 1 Poraka me Oteora Nama 2 Poraka ; kite rawhiti-ma-raki ko Waimanu Nama 1b ; kite rawhiti-ma-tonga ko Waimanu Nama 2a ; a kite rato-ma-tonga ko Waimanu Nama If. Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Opoutihi, e karangatia ana e mohiotia ana ko Waimanu Nama 2a, tona nui i runga i te ruritanga e 450 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite rato-ma-raki ko Waimanu Nama If, Nama Ig, me Nama 1b ; kite rawhiti-ma-raki ko Waimanu Nama 2c; ki te rawhiti-ma-tonga ko Poripori Nama 2 me tetahi whenua Karauna ; a ki rato-ma-tonga ko Ngamuwahine Awa.
Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i te Takiwa Ruri o Tauranga, e karangatia ana e mohiotia ana ko Waimanu Nama 2b, tona nui i runga i te ruritanga e 96 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki ko Waimanu Nama Id, me Nama a ; kite rawhiti ko Wairoa Awa ; a kite tonga mete rato ko Waimanu Nama 2c.
Katoa tera wahi whenua kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, kei roto i nga Takiwa Ruri o Aongatete, o Tauranga, o Opoutihi, me Otanewainuku, e karangatia ana e mohiotia ana ko Waimanu Nama 2c, tona nui i runga i te ruritanga e 704 nga eka, nui atu iti iho ranei. Nga rohe : kite raki ko Waimanu Nama Ib, Nama le, Nama Id, me Nama 2b ; kite rawhiti ko Wairoa Awa ; kite tonga ko Poripori Nama 2 ; a kite rato ko Waimanu Nama 2a.
Katoa tera wahi whenua tona nui i runga i te ruritanga e 300 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i nga Takiwa Ruri o Tauranga, o Aongatete, me Opoutihi, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Waimanu Nama 1b Poraka. Nga rohe: kite rawhiti-ma-raki ko Waimanu Nama 1e Poraka; kite rawhiti-ma-tonga ko Waimanu Nama 2 Poraka, me Nama 2a Poraka ; kite rato-ma-tonga
ko Waimanu Nama 1g Poraka ; a kite rato-ma-raki ko Oteora Nama 2 Poraka.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 499 nga eka nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Waiaua, kei roto i te Takiwa Ruri o Akarana, e mohiotia ana ko Opape Nama 6 (toenga) Poraka. Nga rohe : kite rato-ma-raki ko Opape Nama 6j me Nama 6k ; kite rawhiti-ma-raki ko Opape Nama sf, Nama sd, Nama se, Nama sb, Nama sa, me Nama 5c ; kite rawhiti-ma-tonga ko Opape Nama 7 ; a kite rato-ma-tonga ko Tekiona Nama 7, Poraka IX, me Tekiona 1, Poraka V, Takiwa Ruri o Waiaua.
Katoa tera wahi whenua tona nui i runga i te ruritanga 1,088 nga eka e 2 nga ruuri 16 nga paati, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Waiaua, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Opape Nama 8. Nga rohe : kite rato-ma-raki ko Opape Nama sc, Nama 3b, Nama 3f, Nama 3p, Nama 2, me Nama It ; kite rawhiti-ma-raki ko Awaawakino Poraka ; kite rawhiti-ma-tonga ko Opape Nama 9 ; a kite rato-ma-tonga ko Opape Nama 7 Poraka.
Katoa tera wahi whenua tona nui i runga i te ruritanga e 4,814 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Waioeka, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Oamaru Nama 1c Poraka. Nga rohe ki te rato ko U, tetahi ingoa ko Te Pato Awa ; kite rawhiti he whenua Karauna ; kite tonga he whenua Karauna ; a kite rato ko Waioeka Awa.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga 1,857 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Waioeka me Urutawa, kei roto i te Takiwa Ruri o Akarana e mohiotia ana ko Oamaru Nama 4b Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Tekiona 7, Poraka IV, Takiwa Ruri o Waioeka ; kite rawhiti he whenua Karauna ; kite tonga lie whenua Karauna ; a kite rato he whenua Karauna me Oamaru Nama 3b Poraka.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga 185 nga eka e 2 nga ruuri e 28 nga paati, kei roto i te Takiwa Ruri o Urutawa, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Whitikau Nama 2b Nama 2 Poraka. Nga rohe ; ki rawhiti-ma-raki ko Tekiona 2, Poraka VIII, Takiwa Ruri o Urutawa ; kite rawhiti-ma-tonga he whenua Karauna ; kite tonga ko te Rori o Motu ki Opotiki; aki te rato he rori no te katoa me Tekiona 2, Poraka VIII, Takiwa Ruri o Urutawa : haunga ia te rori o te katoa e haere ana ma runga i nga eka kua huaina ake nei. Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 530 nga eka, nui atu it iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Waiaua, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Whitikau Nama 3a Nama 4 Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Tekiona Nama 2, Poraka 11, Takiwa Ruri o Urutawa, me tetahi rahui Kawanatanga, ka whiti i tetahi rori o te katoa, a ko Tekiona 2, Poraka 111, Takiwa Ruri o Urutawa ; kite rawhiti-ma-raki ko Tekiona 8, Poraka 111, Takiwa Ruri o Urutawa ; kite rawhiti-ma-tonga ko Whitikau Nama 3a Nama 2 ; a kite rato-ma-tonga ko Oamaiu Nama 7b Poraka.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 403 nga eka e 3 nga ruuri e 7 nga paati, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 2 Poraka. Nga rohe ; kite rawhiti-ma-raki ko Paengaroa South Nama 1 Poraka ; kite rawhiti ko te Rori o Rotorua ki Maketu ; kite tonga ko Paengaroa South Nama 4 Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa. Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga 115 nga eka e 2 nga ruuri e 34 nga paati, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 3 Poraka. Nga rohe ; kite rawhiti-ma-raki ko Paengaroa South Nama 1 Poraka ; kite rawhiti-ma-tonga ko Pokopoko Awa ; kite rato-ma-tonga ko Paengaroa South Nama 4 Poraka ; a kite rato-ma-raki ko te Rori o Rotorua ki Maketu.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 544 nga eka e 30 nga paati, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 4 Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Paengaroa South Nama 2 Poraka, ko te Rori o Rotorua ki Maketu, me Paengaroa South Nama 3 Poraka ; kite rawhiti ko Pokopoko Awa ; kite tonga ko Paengaroa South Nama 5 Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa.
Katoa tera wahi wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 664 nga eka e 2 nga ruuii e 27 nga paati, kei roto i te Takiwa Ruri c Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 5 Poraka. Nga lohe ; kite raki ko Paengaroa South Nama 4 Poraka ; kite rawhiti ko Pokopoko Awa me Waiwhakaretu Awa ; kite tonga ko te Rori o Rotorua ki Maketu me Paengaroa South Nama 6a Poraka, Nama 6b Poraka, me Nama 6c Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa,
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga | e 50 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Buri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 6a Poraka. Nga rohe; kite raki ko Paangaroa South Nama 5 Poraka ; kite rawhiti ko te Rori o Rotorua ki Maketu ; kite tonga ko Paengaroa Nama 7 Poraka ; a kite rato ko Paengaroa South Nama 6b Poraka.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 50 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 6b Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Paengaroa South Nama 5 Poraka ; kite rawhiti ko Paengaroa South Nama 6a Poraka ; kite tonga ko Paengaroa South Nama 7 Poraka ; a kite rato ko Paengaroa South Nama 6c Poraka.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 50 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa 6c Poraka. Nga rohe; kite raki ko Paengaroa South Nama 5 Poraka ; kite rawhiti ko Paengaroa South 6b Poraka; kite tonga ko Paengaroa South Nama 7 Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga 100 nga eka nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruii o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 7 Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Paengaroa South Nama 6c Poraka, Nama 6b
Poraka, me Nama 6a Poraka; kite rawhiti ko te Rori o Rotorua ki Maketu ; kite tonga ko Paengaroa South Nama 8 Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa. Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga e 250 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 8 Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Paengaroa South Nama 7 Poraka ; kite rawhiti ko te Rori o Rotorua ki Maketu me Waiwhakaretu Awa ; ki te Tonga ko Paengaroa South Nama 9 Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa.
Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga 100 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 9 Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Paengaroa South Nama 8 Poraka ; kite rawhiti ko Waiwhakaretu Awa ; kite tonga ko Paengaroa South Nama 10 Poraka ; a kite rato ko Kaituna Awa. Katoa tera wahi whenua, tona nui i runga i te ruritanga 100 nga eka, nui atu iti iho ranei, kei roto i te Takiwa Ruri o Maketu, kei roto i te Takiwa Whenua o Akarana, ,e mohiotia ana ko Paengaroa South Nama 10 Poraka. Nga rohe ; kite raki ko Paengaroa Nama 9 Poraka ; ki U rawhiti ko Waiwhakaretu Awa; kite tonga ko Te Taheke Poraka a kite rato ko Kaituna Awa.
Alex. Willis,
Karaka o te Kaunihera Whiriwhiri.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/KNT19090624.2.2
Bibliographic details
Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 59, 24 June 1909, Page 375
Word Count
3,235Panuitanga kua taka etahi Whenua ki raro i Wahi I o “ Te Ture Whakanohonoho Whenua, Maori, 1907.” Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 59, 24 June 1909, Page 375
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Matauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of Copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.