He Tono kite Kooti Whakamana i raro i “Te Ture (Whakamana Take) Whenua Maori, 1893.”
i I Roto i te 1 Kooti Whakamana e te ■ - nei ki Kihipane. I te mea o “TeTure Whenua Maori (Whakamana Take), 1893,” me temea o te Tawapata; Nota Nafiia 1 Poraka, o te Kaiwaitau ' Poraka, o te Tawapata Nota Nama 2 Poraka, o te Tawapata kite Tonga Poraka, o te Nukutaurua Poraka, o te Whangawehi Nama 1 Poraka, o te Moutere Nama 1 Poraka, o te Moutere Nama 2 Poraka, me te Kinikini Poraka. A. T 7 0 MUA ko Hemi Kara o Kihipane i tb Takiwa PoroIX wini o Akarana ite Koroni o Niu Tireni he Merna o te Paramete o Niu Tireni me Wiremu Pere o Kihipane kua huaina nei he Mema hoki o te Paramete o Niu Tireni e tono ana i raro o te Ture kua huaina ake nei kia whakamangia nga paanga hei muri ka whakaatutia i roto’ i nga poraka whenua kei te Mahia i te Takiwa Porowini o Haake Pei ko enei nga ingoa o aua whenua te Tawapata Nota Naina 1 Poraka, te Kaiwaitau Poraka, te Tawapata Nota Nama 2 Poraka, te Tawapata kite Tonga Poraka, te Nukutaurua Poraka, te Whangawehi Nama 1 Poraka, te Moutere Nama 1 Poraka, te Moutere . Nama 2 Poraka, mete Kinikini Poraka. : r b. .E-hiahia- ana nga kai-tono kia tae ki te aroaro o te Kooti Whakamana i te Mane, te '2B o nga ra o Hanuere, 1895, i te hawhe pahi te tekau o nga haora i te awatea i te nohoanga tuatahi ranei o te Kooti i muri iho. c. Kei raro te ahua o nga mea e- meatia ana kia whakamanangia:— .. I te mea o te Tawapata Nota Nama 1 Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga ai i waenganui ia Hirini Maru, Hirini Whanga, Hirini Whanga me Ihaka Maihi nga kai-tiaki o Marara Whanga, Ihiraira Whanga, me Matene Whanga, Ihaka Maihi, Epanaia Whanga, Wi Haterei, Hirini Kereru, Hirini Takatoroa, Hirini Maru te kai-tiaki o Wikitoria 'Kanu me Wikitoria Kami he tangata Maori ratou no te Mahia kua huaina nei o tetahi taha mete Kamupene Whakanohonoho Whenua Maori Tai Rawhiti Rimitete i te wa o.taua mahi he Kamupene i raro o “Te Ture o nga Kamupene, 1868, ko te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui i aua taha kotahi mano erima ran pauna.(£l,soo). ' I te mea o te Kawaitau Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga ai i waenganui ia Hirini Whanga, Ihaka Maihi, Epanaia...Whanga,. Te Teira„ Toheriri, Te Rina te Apatu, Hirini Whanga me Ihaka Maihi nga kai-tiaki o nga tamariki o Ihaka Whanga kua mate nei he tangata Maori ratou no te Mahia kua huaina nei o tetahi taha mete Kamupene kua huaina nei o tetahi taha mo te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui i aua taha taha mano pauna (£1,000).
I te mea o te Tawapata Nota Nama 2 Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga at i waenganui ia Harata Nohopaumata, Watene Paeoneone, Mihi te Riria, Hirini Tahina kaii, Hirini Whanga, Ihaka Maihi, Epanaia Whanga, Hine Hanu me Hirini Whanga me Ihaka Maihi nga kai-tiaki o nga tamariki o Ihaka Whanga kua mate nei he tangata Maori ratou no te Mahia/.kua huaina nei o tetahi taha mete Kamupene kua huaina iiej o tetahi taha mo te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui o aua taha kotahi-mano erima ran pauna (£1,500). I te mea o te Tawapata kite Tonga Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga. ai i waenganui ia Watene Paeoneone, Tamati Matangahia, Maraea Newa Maea, Maata Kuawa, Ihaka Kemara, Ti.ripa Pokaia, Tamati Matengahia kai-tiaki o nga kai-riiwhi o Wi Kinikini, Maraea te 0 kai-tiaki o Herewini Pataia, Ihaka Maihi, Epanaia Whanga, Hirini Whanga, Tepora Pokaia, Te Rua Huihui me Kara Waipakiaka he tangata Maori ratou no Mahia kua huaina nei o tetahi taha mete Kamupenekua huaina nei o tetahi taha mo te whakaritenga ..kua whakaaetia i waenganui o aua taha erua erima ran patina (£2,500). - - . ' ,; ■ ; I te mea o te Nukutaurua Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga ai i waenganui ia Raniera Taraire, Ema Kaimokemoke, Hirini ;Maru, Hirini Maru kai-tiaki o Wikitoria Kanu, Ihakara Waipakiaka, Tamihana te Waitatakina, Maraea te 0" kai-tiaki o Herewini Patara, Hirini Whanga, Hirini Whanga ka’i-tiaki o nga tamariki o Ihaka Whanga kua mate nei, Epanaia Whanga, Ahenata te Maire, Wikitoria Kanu, Ihaka Maihi me Ihaka Maihi kai-tiaki o nga tamariki o Ihaka Whanga kua mate nei he tangata Maori ratou no te Mahia kua huaina nei o tetahi .taha mete Kamupene kua huaina, neji.. o tetahi taha mo te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui i aua taha kotahi mano erima rau pauna (£1,500). I mea ote Whangawehi Kama 1 Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i. hanga ai i waenganui ia> Ihaka Kaiwheke, Te Teira . Toheriri, Ilhaka Maihi, Ihaka Maihi kai-tiaki o nga tamariki o Ihaka? Wha-. nga kua matenei, Epanaia Whanga, Hirini Whanga, Hirini Whanga kai-tiaki o nga tamariki o Ihaka Whanga kua mate n6i, Mata Kinikini, me Te Teira Toheriri nga kai-tiaki o nga riiwhi o Wiremu H. Kinikini he tangata Maori ratou no te’ Mahia kua huaina nei o tetahi taha mete Kamupene kua; huaina nei o tetahi taha mo te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui o aua taha kotahi mano erima rail' pauna (£1,500). . ■ ; I te mea o te Moutere 1 Poraka he pukapuka xvhakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga ai i waenganui ia Hirini Maru, Hirini Maru kai-tiaki o Wikitoria Kanu, Raniera Taraire, Wi Haterei, Mihi te Rina, Hirina Whanga, Ahenata te Maire, Ihaka Maihi, Epanaia Whanga me Wikitoria Kanu he tangata Maori ratou no te Mahia kua huaina
nei o tetahi taha mete Kamupene kua huaina nei o tetahi taha mo te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui i aua taha etoru rau erima tekau pauna (£350). I te mea o te Moutere Nama 2 Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hanga ai i waenganui ia Arona Ngawiki mete Peka Mangungu he tangata Maori raua no te Mahia kua huaina nei o tetahi taha . mete Kamupene kua huaina nei o tetahi tana mo te whakaritenga i whakaaetia i waenganui i aua taha e wha rau pauna (£400). I te mea o te Kinikini Poraka he pukapuka whakawhiti o te 14 o nga ra o Oketopa, 1881, i hunga ai i waenganui ia Hirini Whanga, Hirini Whanga me Ihaka Maihi nga kaitiaki o nga tamariki o Ihaka Whanga. kua mate nei Ihaka Maihi me Epanaia Whanga he tangata Maori ratou no te Mahia kua huaina nei o tetahi taha mete Kamupene kua huaina nei o tetahi taha mo te whakaritenga kua whakaaetia i waenganui o aua taha kotahi rau erima te kau pauna (£150). d. Ko nga whenua e meatia ana kia riro ko nga hea me nga paanga o nga tangata kua huaina ake nei i roto i nga poraka whenua kua whakahuatia nei Kei raro nga eka o aua poraka whenua mete take o te hunga hoki i te wa o taua hoko:— Tawapata Nota Nama 1, 2,734 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 7 o nga ra o Hepetema, 1872. Kaiwaitau, 1,470 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 13 o nga ra o Hurae, 1872. Tawapata Nota Nama 2, 3,710 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 7 o nga ra o Hepetema, 1872. Tawapata kite Tonga, 10,408 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 4 o nga ra o Maeha, 1868. Nukutaurua, 3,452 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 4 o nga ra o Maehe, 1868. Whangawehi Nama 1, 3,071 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 4 o nga ra o Maehe, 1868. Moutere Nama 1, 389 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 9 o nga ra o Pepuere, 1871. Moutere Nama 2, 465 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 9 o nga ra o Pepuere, 1871. Kinikini, 115 nga eka. Te Take Karauna Karaati o te 26 o nga ra o Oketopa, 1871. E. Ko nga paanga e tono ana nga kaitono kia homai e te 'Kooti ma raua he paanga whenua ma raua tonu atu. f. Te tikanga i taka mai ki nga kai tono nga tako e mau ana e raua i naienei mo aua whenua mo ia Poraka ka whakaatutia i raro nei:— (1.) Nga mokete o te 3 o nga ra o Hurae, 1888, e taua Kamupene kite Peeke o Niu Tireni mo te whakaritenga o nga moni £135,000 kua tukua hei nama e taua Peeke ki taua Kamupene ku moketetia e taua Kamupene ki taua Peeke (me etahi mea) katoa te paanga o taua Kamupene i roto i aua poraka whenua. (2.) Nga pukapuka tuku o te 5 o nga ra o Akuhata, 1890, e taua Peeke kite Kamupene o nga rawa o te Peeke o Niu Tireni o nga paanga katoa o taua Peeke (me etahi mea) ki aua poraka whenua. (3.) Nga pukapuka tuku o te 10 o nga ra o Hurae, 1891, e te kairehita o te Hupirimi Kooti i Kihipane (i runga i te kore i ea nga mokete kua huaina nei) kite Kamupene o nga rawa o te Peeke o Niu Tireni. (4.) Pukapuka Kirimini o te 17 o nga ra o Pepuere, 1892, i waenganui i te Kamupene o nga rawa o te Peeke o Niu Tireni o tetahi tuatahi me Wiremu Biihi. Boia, o tetahi tuarua me nga kaitono o te taha tuatoru notemea mo nga whakaritenga i roto i taua Kirimini kua whakatutia kua whakaae te Kamupene o nga rawa o te Peeke o Niu Tireni kia whakawhitia ki nga kai tono katoa nga paanga te Kamupene o nga rawa (me etahi mea) ki aua poraka whenua. G. Ko te wahi he waiotanga mo nga pukapuka mo nga kai tono i te Taone o Kihipane ko te Tari o te Biihi me Tei, roia, Karatitone Rori, Kihipane. H. E hiahia ana nga kai tono ko nga paanga o nga Maori kua whakahuatia kei rarangi c me nga tangata e kereme ana e ratou kia herea e nga whakatau o te Kooti a na reira ma tuku nga, kapi o tenei tono kia ratou. E mau nei te rarangi ingoa e nga tangata o hiahia ana nga kai tono kia
tae atu kia ratou nga kapi o tenei tono. E hiahia ana nga kai tono ko nga tangata katoa e kereme ana kia whai tikanga kite tono whakamana kua tonoa nei me hua ko ratou he taha me enei whakawa akakoa kaore e taea nga kaitono kite whakaatu o ratou ingoa ite rarangi e mau nei. Kihipane, tenei te 4 o nga ra o Tib ema, 1894. , HE MI KARA, WI PERE, E ta raua roia me kaiwhakahaere, Wikitoa KeREIHI-Tel. Kia te Behita o te Kooti Whakamana, Kihipane. 645
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/periodicals/KNT18941220.2.8
Bibliographic details
Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 55, 20 December 1894, Page 574
Word Count
1,856He Tono kite Kooti Whakamana i raro i “Te Ture (Whakamana Take) Whenua Maori, 1893.” Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 55, 20 December 1894, Page 574
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Matauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of Copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.