G.— B

whenua, a pau katoa ng.a wahi o tenei motu te heare eia, kihai a Tuputupuwhenun, i kitea ki runga, i kitea mai ki Hokianga, he hokinga no Kupe koia a Hokianga. Kei raro kei te whenua tona nohoanga raua ko Kui. Ka moe te tangata ka kite ia Tuputupuwhenua ka whakaputa i raro ite whenua ka mea te tangata nana te moe, he whenua mahue. Tona tikanga o tenei kupu he whenua mahue, e mate katoa nga tangata i te patu i te turoro ranei. Na mehemea ka hanga te tangata i te whare, ka tikina te tahi tarutaru ka hutia a ka wbangai ki te ngarara nonohi e kowhao i raro i te whenua nei, puku nei te tuara, ko Kui taua ngarara, hea mea tapu taua tarutaru, na te mea i kawea ai mana e kai, koia te tino tangata ote whenua. Ka whanau ta Kupe : ko Matiu, tana ko Makaro, tana ko Maea, tana ko maahu, tana ko Nukutawhiti. I haere mai a .Nukutawhiti i tawahi, raua ko tona taokete ko Ruanui, ko Mamari to raua waka, a i mea a Kupe kei Hokianga a Tuputupuwhenua, ka puta a Nukutawhiti i te wahapu o Hokianga, ka whakatorangi a Tupu ki raro ki te whenua. Ka hanga nga whare a Nukutawhiti raua ko Ruanui: ko te ingoa ata Ruanui ko Te Pouahi; ko te ingoa ota Nukutawhiti ko Te Whatupungapunga. Na Ruanui te whare kua oti wawe, kua pae mai te tohora ka whakatika a Ruanui ka haehae i taua tohora, hei mea whangai mo taua whare; he mea hae hae ki te mata a i waruhia ai te matenga o Nukutawhiti: koia a Mumuteawha i riri ai, koia te hono ai te pae mai ote tohora. Ko taua tohora he mokaikai na Tutununui, na Kae i tahae mai, he mea hainga kia Tutununui i eke mai a Kae i runga i taua tohora ka tata ki uta ka oioi taua tohora kia marere a Kae ki raro kia hoki aia. Ko te karakia a Kae :— Haere i te mitimiti, Haere i te honuhonu. E rnea ana te tikanga o tenei hirihiri a Kae, kia haere taua tohora i uta. He hirihiri te ingoa o te karakia potopoto. Ka hanga a Nukutawhiti i tana whare, ko oti ka rangahia te tapau mo roto, ka karakiatia eia. Koia nei te karakia i te mea e ranga ana te kai ranga i taua tapau, a na Nukutawhiti taua karakia: — Banga mai hea te takapau ? E whatai ana mai Tukua iho! Ki te Whatupungapunga ; Eanga mai i Wawauatea j Tukua iho ! Te takapau tukua iho ! Ka huri te takupau. Kei reira Tangaroa, Ka whanau.ta Nukutawhiti ko Papa-tahuri-iho, raua ko Moe-rewarewa te tuahine. Ka mate a Nukutawhiti, ka tangi tana tamahine ki aia, ko te tangi tenei: — Papa te whatitini i runga nei, Kia kotikotia te uru o te Ariki Ko ana kanapu he aio, Pipirau e Ku koi ae i Tu ka riri, Eongomai ka heke. He tapu Tatara te waipuna tea He tapu tu matatangaroa Ko Eu, ko Ngana, ko Aparangi, ko Kapitiwlmno. Ka ngaro, ka ngaro Kapitiwhano te ata o te taua Tuki taua he iwa Te Hikihiki te Eamarama He iwa, he iwa Toheti, toheta te totoroia i wliano Tukua ki te marae Wliano, whano, whano mai te told Werowero Ilaumi e, ka riritu ka nguha Werowero te tara Tu, ka wawana, pihe pihe, Homai ra Ka taka hokianga nui ai Wirohia ki tai o wkakarewa Ka taka te ro Pipir&u Whakarewa te ika tere Kupe E Eu koe ae i. Kia uru aeae a aeae a Ka taka raro pouri ai Te taea ki a tai Ka taka te waro o Pipirau Me ko tai manawa reka E Eu koe ae i. Te manawa kia Tu Ka taka Wawauateanui ai A eae a, aeae a pihe Ka taka te waro o Pipirau Kia uru aeae a E Eu koe ae i. Aeae a pihe pihe. Ka mutu te tangi a te tamahine a Nukutawhite a Moe-rewarewa te tuahine o te Papa-tahuri-iho. Ta Papa-tahuri-iho ko Papatahuriake. Ko te ritenga ote Papa-tahuri-iho, e ahu iho ana te rangi ki raro; ko te ritenga ote Papatahuriake, e anga ake ana te whenua ki runga, ta Papatahuriake, ko Mouri-uri, tana ko Morake-rake, tana ko Morakitu, tana ko Whiro, tana ko Toi. Ko tona iwi nui tenei, ko te tini o Toi, ko te mano o Toi, i mate i te rautahi o atua, Toi tana ko Apa, tana ko Rauru. Ko te tupuna tenei o te iwi mohio ki te whakairo o Ngatikahungunu. Rauru tana ko Kaua. I tiniwhatia tenei tangata, haere ana i raro i te whenua, kei runga mai oTe Keri. Keri tona putanga. Kauea tana ko Te Toko-o-te-rangi, tana ko Te Rangi-tau-mumuhu, tana ko Te Rangi-tau-wananga, tana ko Hekana, tana ko Poupa, tana ko Maroro, tana ko Te Ika-tau-i-rangi, tana ko Awa, tana ko Awa, tana ko Awanui. Ko te tupuna tenei o Ngatiawa e noho ana i u Taranaki, nona tenei kainga a Hokianga i mua, e matau ana nga tangata, katoa ki tenei korero. Awanui tana ko Rakei, tana ko Tamakitera tana (kei Hauraki a Ngatitamakitera), ko Puhi moana ariki, ko te Ngapuhi tupuna tenei. Ko te mutunga ote Popoarengarenga. Ka timafa ite tua tangata, e tatakuna ana enei mea ite hokinga mai i te tanu i te tupapaku, hei whakanoa kia kai tango ai nga ringaringa o te iwi nehu tupapaku.

15. —He Koeeeo wiiakapapa Tupuna na Ngatiwhatua, na Paoea Tuhaebe. Ko takxt tupuna ko Tumutumuwhenua. Ko tenei tangata no roto ite whenua, e hara i tenei ao. Ko taua wahine ko Te Repo no te ao nei taua wahine lie Tahurangi he iwi ano to tenei wahine no Patupaiarehe tenei wahine, he iwi kei te ao nei, e kore e kitea e tangata nei, ko te nohoanga o tera iwi kei nga pukepuke teitei nei, e noho ana, e kore tera iwi e kitea e te tangata erangi ma nga matakete e kitea ai tera iwi e haere ana i roto i te kohu o te ua kongu nei, no reira tana wahine ta Tamutumuwhenua. Ko te kainga tupu o tenei iwi o Ngatiwhatua kei raro kei muri whenua i te Aupouri i te rnutunga mai o tenei inotu i te rerenga wairua.

29